Spis treści:
Skurcze łydek to nagłe i bolesne napięcia mięśni, które mogą występować w różnych sytuacjach, zarówno podczas aktywności fizycznej, jak i w stanie spoczynku. Te nieprzyjemne dolegliwości mogą dotknąć każdego, niezależnie od wieku czy poziomu aktywności fizycznej. Warto zrozumieć, co powoduje skurcze łydek i jak można im zapobiegać oraz radzić sobie z nimi.
Co to są skurcze łydek?
Skurcze łydek to niekontrolowane, nagłe skurcze mięśni, które mogą trwać od kilku sekund do kilku minut. Zwykle dotyczą mięśnia brzuchatego łydki i mogą być bardzo bolesne. Po ustąpieniu skurczu mięsień często pozostaje wrażliwy przez kilka godzin. Skurcze te mogą występować w różnych okolicznościach, a ich przyczyny są zróżnicowane.
Skurcze łydek objawiają się bólem w okolicy łydki, trudnościami w poruszaniu kończyną, uczuciem napięcia w mięśniach. Skurcze łydek mogą występować sporadycznie lub stać się nawracającym problemem. Wiele osób doświadcza ich szczególnie w nocy, co może prowadzić do zaburzeń snu.
Przyczyny skurczów łydek
Przyczyny skurczów łydek są zróżnicowane i mogą wynikać z wielu czynników.
Niedobory elektrolitów
Niedobory minerałów, takich jak magnez, potas i wapń, są jednymi z głównych przyczyn skurczy mięśni. Te pierwiastki są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego. Magnez odpowiedzialny jest za przewodnictwo nerwowe. Jego niedobór może prowadzić do zwiększonej pobudliwości neuronów, co skutkuje skurczami. Potas utrzymuje równowagę elektrolitową w organizmie. Jego brak może prowadzić do problemów z przewodnictwem nerwowym. Wapń jest kluczowy dla skurczu mięśni. Jego niedobór również może powodować napięcia.
Przeciążenie mięśni
Intensywna aktywność fizyczna, zwłaszcza bez odpowiedniego rozgrzewania, może prowadzić do nadmiernego zmęczenia mięśni i ich skurczów. Sportowcy są szczególnie narażeni na ten problem. Do bolesnych skurczy łydek doprowadzić może też przetrenowanie lub zbyt krótki czas regeneracji mięśni. Mogą one pojawić się na skutek długotrwałego stania, siedzenia w jednej pozycji lub nagłej zmiany pozycji.
Problemy z krążeniem
Przewlekła niewydolność żylna – zastój krwi w żyłach, zakrzepica żył głębokich – tworzenie się skrzepów w żyłach, miażdżyca tętnic – utrudniony przepływ krwi do kończyn dolnych, mogą prowadzić do skurczów łydek. W takich przypadkach krew nie krąży prawidłowo, co może powodować napięcia mięśniowe.
Czas ciąży
Kobiety w ciąży często doświadczają skurczy łydek. Zmiany hormonalne oraz ucisk na naczynia krwionośne mogą przyczyniać się do tego problemu.
Problemy neurologiczne
Niektóre schorzenia neurologiczne, takie jak neuropatia obwodowa, kompresja nerwów (np. z powodu przepukliny krążka międzykręgowego), stwardnienie rozsiane czy stwardnienie zanikowe boczne (ALS), mogą prowadzić do skurczów łydek. W takich przypadkach skurcze są często wynikiem uszkodzenia nerwów.
Przyjmowanie leków
Niektóre leki (np. leki moczopędne; statyny; niektóre leki na nadciśnienie, jak beta-blokery; leki hormonalne, w tym doustne środki antykoncepcyjne) mogą prowadzić do uszkodzenia mięśni czy utraty elektrolitów i w efekcie do skurczy mięśni. Osoby przyjmujące takie leki powinny być szczególnie ostrożne.
Odwodnienie
Brak odpowiedniego nawodnienia organizmu może prowadzić do skurczów łydek. Woda jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mięśni i układu nerwowego.
Zmiany hormonalne
Zaburzenia hormonalne, takie jak nadczynność lub niedoczynność tarczycy, mogą również wpływać na występowanie skurczy łydek.
Inne przyczyny
Stres i napięcie nerwowe może prowadzić do nadmiernego napięcia mięśni, a to do skurczy łydek. Przypadłość ta może być wynikiem nagłej ekspozycji na niskie temperatury. Skurcze łydek to jeden ze skutków ubocznych zatrucia. Nadmiar toksyn, np. alkoholu, może wywołać zaburzenia mięśniowe. Dodatkowo u osób starszych mięśnie i nerwy mogą być bardziej podatne na skurcze.
Jakie badania przy skurczach łydek?
Skurcze łydek mogą mieć różne przyczyny, a odpowiednie badania zależą od podejrzewanej przyczyny problemu. Diagnostyka rozpoczyna się od badania podmiotowego, czyli wywiadu z medycznego i badania fizykalnego. Kolejne badania, które mogą pomóc w diagnostyce, to:
Badania krwi
Podstawowym badaniem jest morfologia krwi. Wykazana w niej niedokrwistość może wpływać na dotlenienie mięśni. Ocenia się elektrolity (sód, potas, wapń, magnez), gdyż brak równowagi elektrolitowej jest częstą przyczyną skurczów. Badany jest poziom witaminy D, której niedobór może wpływać na funkcjonowanie mięśni. Kolejnymi analizowanymi wskaźnikami są kinaza kreatynowa (CK) i fosforany. Ich nieprawidłowy poziom wskazuje na ewentualne uszkodzenie i zaburzenia pracy mięśni. Przy skurczach łydek lekarz może skierować na badanie czynności tarczycy (TSH, FT3, FT4), badanie glukozy i hemoglobiny glikowanej (HbA1c) oraz badanie funkcji nerek (kreatynina, mocznik).
Badania neurologiczne
Lekarz zleca EMG (elektromiografię). Badanie to ocenia funkcję nerwów i mięśni. Jest szczególnie wskazane przy podejrzeniu neuropatii obwodowej. Jeśli istnieje ryzyko uszkodzenia nerwów bada się przewodnictwo nerwowe.
Badania układu krążenia
Cennych informacji w diagnostyce przyczyn skurczy łydek dostarcza USG Doppler żył i tętnic kończyn dolnych. Badaniem tym sprawdza się krążenia krwi, np. w przypadku żylaków lub miażdżycy.
Badania obrazowe
Lekarz zlecić może USG mięśni w celu oceny struktury mięśni i wykluczenia zmian. W przypadku podejrzenia uszkodzeń neurologicznych wykonywany jest rezonans magnetyczny (MRI).
Inne
Uzupełnieniem rozpoznania może być analiza moczu. Na jej podstawie wykrywa się zaburzenia elektrolitowe i problemy z gospodarką wapniowo-fosforanową. W przypadku dziedzicznych chorób mięśni, takich jak dystrofie mięśniowe, wykonywane są badania genetyczne.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Wizyta u lekarza jest wskazana, jeśli skurcze są częste lub bardzo bolesne, utrzymują się przez dłuższy czas, występują mimo odpowiedniego nawodnienia i diety, pojawiają się razem z innymi objawami (osłabienie, drętwienie, obrzęk, utrata masy mięśniowej). Skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu, który może skierować Cię na odpowiednie badania lub do specjalisty (np. neurologa, endokrynologa, kardiologa).
Jak radzić sobie ze skurczami łydek?
Skurcze łydek mogą być uciążliwe, ale istnieje wiele metod, które mogą pomóc w ich łagodzeniu i zapobieganiu. Podczas skurczu najskuteczniejszym sposobem na jego przerwanie jest rozciągnięcie mięśnia. Można to zrobić poprzez zgięcie stopy grzbietowo (w kierunku kolana) oraz masowanie bolesnego miejsca.
Zbilansowana dieta, bogata w minerały, jest kluczowa w zapobieganiu skurczom. Warto uwzględnić w diecie produkty bogate w potas, magnez i wapń, takie jak: banany, orzechy, zielone warzywa, nabiał. Odpowiednie nawodnienie organizmu jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mięśni. Należy pić co najmniej 2 litry wody dziennie. Ograniczenie spożycia kawy, alkoholu i napojów energetycznych może pomóc w utrzymaniu równowagi elektrolitowej w organizmie.
Umiarkowana aktywność fizyczna, w tym ćwiczenia rozciągające, mogą pomóc w zapobieganiu skurczom. Ważne jest, aby unikać przetrenowania. Odpoczynek z uniesionymi nogami może poprawić krążenie i przynieść ulgę w bólu. W przypadku niedoborów elektrolitów warto rozważyć suplementację magnezu, potasu oraz witamin z grupy B, które mogą pomóc w zapobieganiu skurczom.
A: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- W. Kozubski, Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny, PZWL, Warszawa 2023.
- A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
- P.W. Tipton, Z.K. Wszołek, Restless legs syndrome and nocturnal leg cramps: a review and guide to diagnosis and treatment, „Polish Archives of Internal Medicine” 2017, nr 127, s. 865–872.
- K. Tomczykiewicz, Kurcze i sztywność mięśni, „Po Dyplomie” 2015. Online: https://podyplomie.pl/wiedza/neurologia/213,kurcze-i-sztywnosc-miesni?srsltid=AfmBOoqt2PNCr-JUyLAqsD2fWo3WgnIznfSLnshNhFfsgQTlPnLi75TW [dostęp: 26.12.2024].
- W. Turaj, S.A. Mayer, E.D. Louis, J.M. Noble, Merritt Neurologia, Edra Urban & Partner, Wrocław 2023.
- G. Young, Leg cramps, „BMJ Clinical Evidence” 2015, s. 1113.
