Skurcze palców u nóg – błahe i poważne przyczyny bolesnej dolegliwości

Skurcze palców u nóg to nie choroba, ale objaw nieprawidłowości w organizmie. Niekiedy przyczyny są błahe i nietrudne do wyeliminowania, co ma miejsce przy niedoborach minerałów. Innym razem mowa o symptomie poważnego zaburzenia, np. zaawansowanej marskości wątroby. Nigdy więc nie bagatelizuj nawracających skurczów palców u stóp.

Skurcze palców u nóg a niedobory minerałów

Uprawiasz regularnie sport, a zwłaszcza wymagające dyscypliny, takie jak biegi, podnoszenie ciężarów czy kolarstwo? Wykonujesz pracę fizyczną? Stresujesz się każdego dnia bardziej, niż tego wymaga sytuacja? W takim razie z pewnością nieraz zdarzyło Ci się doświadczyć bolesnego skurczu.

W istocie skurcze łydek i palców u nóg częściej odczuwają osoby aktywne fizycznie oraz podatne na stres, ponieważ wówczas wzrasta zapotrzebowanie na magnez. Jednak te przykre dolegliwości mogą też być wywołane przez niedobór sodu, wapnia i potasu. Problem potęguje dodatkowo odwodnienie, ponieważ wraz z wodą organizm traci elektrolity, czyli jony soli magnezu, sodu, potasu czy wapnia. Jeśli w czasie uprawiania sportu nie nawadniasz się albo przez stres zapominasz o piciu wody – sprzyjasz zaburzeniom gospodarki wodno-elektrolitowej i tym samym wystąpieniu bolesnych skurczów.

Aby przekonać się, którego z jonów soli brakuje Twojemu organizmowi – wykonaj badanie laboratoryjne. Wystarczy próbka krwi pobrana na czczo (po 12–14 godzinach postu). W razie stwierdzenia niedoboru umów się na wizytę u internisty albo dietetyka, aby dobrać właściwie suplementację do potrzeb organizmu.

Skurcze w palcach u nóg w ciąży

Nawet jeśli nigdy nie miałaś skurczów, to jest duże prawdopodobieństwo, że w czasie ciąży tego doświadczysz. Jest to dość częsta dolegliwość zgłaszana przez ciężarne w II i III trymestrze. Nie do końca została poznana jej przyczyna. Może być to wynik zmęczenia organizmu, który w stosunkowo krótkim czasie musi dźwigać znacznie większy ciężar niż dotychczas. Inną przyczyną skurczów palców u nóg i w łydkach jest ucisk na naczynia krwionośne zlokalizowane w nogach. Wreszcie może być to objaw niedoboru magnezu, potasu, wapnia albo sodu. To szczególnie prawdopodobne w II trymestrze, jeśli wciąż dokuczają Ci nudności i wymioty (choć zapewne w mniejszym stopniu niż w I trymestrze).

Aby zredukować bolesne skurcze, wykonuj ćwiczenia rozciągające mięśnie łydek i stóp. W ciągu dnia jak najczęściej odciążaj nogi. Wystarczy, że położysz się na łóżku albo kanapie i oprzesz stopy o ścianę choćby na kilka minut.

Nie zapomnij powiedzieć prowadzącemu ciążę ginekologowi o towarzyszących Ci skurczach palców u nóg. Z pewności zaleci wykonanie dodatkowych badań krwi pod kątem niedoborów magnezu, potasu, sodu i wapnia. W razie potrzeby poleci odpowiednie suplementy diety.

Skurcze palców u stóp a choroby wątroby

Może wyda Ci się to dziwne i zaskakujące, ale jedną z przyczyn skurczów palców u nóg bywa zaburzenie pracy wątroby. Przy zaawansowanej marskości tego organu skurcze palców stóp oraz łydek nasilają się w nocy. Tajemnicą jednak pozostaje, dlaczego schorzenia tego organu wywołują objawy w kończynach. Skuteczność w zwalczaniu tych przykrych dolegliwości przynosi terapia siarczanem chininy w dawkach 260–324 mg/dobę. Wciąż jednak taka metoda łagodzenia skurczów jest obiektem badań.

Skurcze palców stóp a dializoterapia

Kolejną nietypową przyczyną bolesnych skurczów palców u nóg może być dializoterapia, prowadzona u pacjentów z niewydolnością nerek. Dolegliwości najczęściej pojawiają się w drugiej części hemodializy (dializy pozaustrojowej, prowadzonej w szpitalu lub w klinice). Jest to konsekwencja spadku objętości osocza oraz płynu pozakomórkowego, co doprowadza do słabszego przepływu krwi przez mięśnie. Wystąpieniu skurczów palców stóp w czasie zabiegu sprzyja również szybki spadek ciśnienia oraz niskosodowy skład płynu do dializy.

W razie bardzo dokuczliwych dolegliwości specjalista monitorujący hemodializę może zadecydować o podaniu kroplówki z roztworem chlorku sodu, glukozy lub soli fizjologicznej. Inną formą łagodzenia bolesnego skurczu palców stopy podczas dializy jest podanie dożylne diazepamu.

Skurcze palców nóg a miażdżyca

Czy wiesz, że jednym z objawów miażdżycy są skurcze obejmujące uda, łydki i stopy? W przebiegu miażdżycy zarostowej kończyn dolnych naczynia krwionośne, które transportują do nóg krew, zostają zwężone albo nawet zamknięte. Jak się pewnie domyślasz, konsekwencją tego jest niedokrwienie albo nawet martwica.

Rozwijające się zmiany w naczyniach krwionośnych wywołują ból i skurcze. Poza leczeniem schorzenia pod okiem chirurga naczyniowego ważna jest rehabilitacja. Ulgę mogą przynieść treningi na bieżni i rowerze stacjonarnym, ćwiczenia oporowe nóg, a także zabiegi fizjoterapeutyczne. 

Skurcze w palcach nóg a żylaki

Jednym z powodów skurczów w nogach są rozwijające się żylaki. Powstają one na skutek ucisku na naczynia żylne, co w konsekwencji prowadzi do zastojów żylnych w kończynach. Jeśli wykonujesz pracę, w której nie zmieniasz często pozycji (stale siedzisz lub stoisz), jesteś w ciąży, stosujesz hormonalne środki antykoncepcyjne, zmagasz się z nadwagą lub otyłością albo stosujesz dietę ubogobłonnikową, wówczas ryzyko powstania żylaków na nogach wzrasta.

Dolegliwości skurczowe w nogach nasilają się szczególnie przy wysokiej temperaturze otoczenia. Nic więc dziwnego, że latem częściej odczuwasz bolesne kłucie, ciągnięcie i szarpniecie w łydkach i stopach.

Jeśli podejrzewasz, że dokuczliwe skurcze mogą mieć związek z rozwijającymi się żylakami, skontaktuj się z flebologiem, czyli specjalistą od chorób żył. Pomocne będzie też częste unoszenie kończyn dolnych. Połóż się wygodnie i oprzyj nogi o ścianę. Możesz w tej pozycji poczytać książkę, żeby się nie nudzić.

Skurcze palców u nóg a choroby neurologiczne

Skurcze w palcach u nóg mogą być wywołane przez zaburzenia na tle neurologicznym. Najczęściej są one spowodowane dysfunkcją lub uszkodzeniem nerwów obwodowych (tych, które przekazują sygnały między mózgiem i rdzeniem kręgowym a narządami). Ponadto może być to efekt dysfunkcji lub uszkodzenia:

• splotów nerwowych,
• korzeni nerwowych,
• rogów przednich rdzenia kręgowego.

Skurcze palców stóp mogą mieć podłoże w zaburzeniach ośrodkowego układu nerwowego. Do tej kategorii zalicza się m.in. zespół sztywności uogólnionej. W przebiegu tej choroby dochodzi do postępującej sztywności mięśni. Początkowo skurcze występują tylko w czasie ruchu, w nocy zanikają. Z czasem jednak bolesna dolegliwość przestaje ustępować choćby na chwilę.

Skurcze i wykrzywianie palców u nóg a choroby stawów

Bolesne wyginanie palców u nóg to jeden z charakterystycznych symptomów artretyzmu, czyli dny moczanowej, ale też reumatoidalnego zapalenia stawów i choroby zwyrodnieniowej stawów. W każdym z tych przypadków pojawia się ból, a palce z czasem się wykrzywiają. Możesz więc sądzić, że to efekt skurczu, choć w rzeczywistości przy żadnym z tych schorzeń skurcze nie występują.

Artretyzm jest chorobą zapalną stawów. Wywołuje go odkładanie się kryształów moczanu sodu zarówno w stawach, jak i w sąsiadujących tkankach. W przewlekłej postaci choroby stawy są stale obrzęknięte, a ból nie znika ani na chwilę. Dochodzi też do przebudowy stawów i tym samym do ich zniekształcenia (wykręcenia palców u nóg).

Podobnie może przebiegać reumatoidalne zapalenie stawów. Jest to jeden z symptomów reumatyzmu – choroby autoimmunologicznej, która obejmuje całe ciało. Po zajęciu przez stan zapalny stawów występuje ból i obrzęk. Wraz z postępem choroby w stawach pojawiają się i rozrastają fibroblasty (komórki produkujące kolagen, elastynę i kwas hialuronowy), co doprowadza nie tylko do uszkodzenia wiązadeł, ale i do zdeformowania stawów. 

Przy chorobie zwyrodnieniowej stawów dochodzi do utraty chrząstki i tworzenia się wyrostków kostnych. Towarzyszy temu ból i ograniczenie ruchomości. Same stawy objęte zmianami chorobowymi przestają być stabilne, zaczynają trzeszczeć, a ich obrys się pogrubia. Palce mogą sprawiać wówczas wrażenie powykręcanych.

Autor: Katarzyna Grzyś-Kurka

Bibliografia

1. H. Szymczyk, Magnez – pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, „Farmacja Współczesna” 2016, nr 9, s. 217–223.
2. H. Murkoff, W oczekiwaniu na dziecko, REBIS, Poznań 2018.
3. D. Zabielska, J. Czarnecka, Profilaktyka żylaków kończyn dolnych u pielęgniarek pracujących na bloku operacyjnym, „Pielęgniarstwo Polskie” 2013, nr 2 (48), s. 95–99.
4. A. Spannbauer, A. Berwecki i in., Miażdżycowe niedokrwienie kończyn dolnych – o czym powinni wiedzieć fizjoterapeuta i pielęgniarka, „Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne” 2017, nr 11 (4), s. 117–127.
5. Ł. PIlarski, P. Bogdański i in., Dna moczanowa – antyczna choroba wciąż problematyczna w XXI wieku, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2012, vol. 3, nr 4, s. 160–166.
6. A. Marcol-Majewska, G. Majewski, i in., Reumatoidalne zapalenie stawów – propozycje postępowania diagnostycznego, „Forum Reumatologiczne” 2017, t. 3, nr 2, s. 88–92.
7. W. Romanowski, A. Zdanowska, Choroba zwyrodnieniowa stawów – aktualne standardy leczenia, „Forum Reumatologiczne” 2016, t. 2, nr 2, s. 52–57.
8. P. Milkiewicz, Zaawansowana marskość wątroby – prowadzenie pacjentów oczekujących na przeszczepienie wątroby, „Gastroenterologia Kliniczna” 2010, t. 2, nr 3, s. 81–86.
9. J. Chudek, Bolesne skurcze mięśni, zator powietrzny, ból w klatce piersiowej, „Problemy Lekarskie” 2006, nr 45, 3, s. 120–121.
10. M. Rudzińska, A. Szczudlik, Atlas zaburzeń i chorób ruchu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.

---