Jak rozpoznać skurcze porodowe? Jak wyglądają? - Badania Krwi
17 sierpnia 2022

Skurcze porodowe – jak je rozpoznać?

Artykuł napisany przez: Redakcja Diagnostyka

Skurcze porodowe są niezbędnym elementem prawidłowego przebiegu porodu drogami natury. Jak je rozpoznać? Kiedy udać się do szpitala?

Regularna czynność skurczowa macicy jest niezbędna do rozpoczęcia porodu, rozwarcia ujścia szyjki macicy i urodzenia dziecka. Przyszłe mamy często mylą skurcze przepowiadające, przygotowujące macicę do porodu, z właściwymi skurczami porodowymi. Jak je rozpoznać? Kiedy należy zgłosić się do szpitala?

Czym są skurcze macicy?

Macica jest jamistym narządem układu rozrodczego kobiety, niezbędnym do zaistnienia i donoszenia ciąży. To w niej dochodzi do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej, wykształcenia łożyska i rozwoju zarodka oraz płodu aż do momentu, gdy dziecko będzie gotowe do przyjścia na świat. Macica składa się z trzech głównych warstw:

  • błony śluzowej,
  • błony mięśniowej,
  • błony surowiczej.

Za czynność skurczową macicy odpowiada jej środkowa warstwa – mięśniowa, która charakteryzuje się zdolnością do rytmicznego kurczenia się już na wczesnym etapie ciąży. Skurcze macicy różnią się częstotliwością, regularnością, amplitudą (siłą), czasem trwania oraz kierunkiem przebiegu. Pojawiające się podczas ciąży skurcze mają na celu przygotowanie macicy do porodu. W prawidłowych warunkach właściwe skurcze porodowe powodują skrócenie szyjki macicy, rozwarcie jej ujścia i urodzenie dziecka, a następnie łożyska. Istotną funkcją skurczów macicy jest także hamowanie krwawienia z jamy macicy po przebytym porodzie.

Czynniki wpływające na kurczliwość macicy

Na czynność skurczową macicy wpływa wiele czynników, z których najistotniejsze są:

  • mechaniczne rozciąganie włókien mięśniowych macicy – wraz z czasem trwania ciąży i zwiększeniem masy ciała płodu wzrasta napięcie komórek mięśniowych błony mięśniowej macicy. Prowadzi to do zwiększenia podatności mięśniówki na występowanie skurczów;
  • czynniki hormonalne:
    • oksytocyna jest najlepiej poznaną substancją, wpływającą na czynność skurczową macicy. Jest oligopeptydem produkowanym w podwzgórzu i wydzielanym przez tylny płat przysadki mózgowej do krwi. Właściwe wydzielanie oksytocyny jest warunkiem prawidłowego przebiegu porodu drogami i siłami natury. W położnictwie zastosowanie znalazła syntetyczna oksytocyna, podawana m.in. w celu wywołania (indukcji) porodu;
    • progesteron – hormon odpowiadający za podtrzymanie ciąży; powoduje rozluźnienie mięśniówki macicy, szczególnie w pierwszych tygodniach ciąży. Krótko przed porodem następuje zmniejszenie jego stężenia, prowadzące do zwiększenia ekspresji receptorów dla oksytocyny w błonie mięśniowej macicy;
  • czynniki zapalne – szczególne znaczenie w fizjologicznej ciąży mają prostaglandyny (PGE1, PGE2, PGF2a), których poziom znacznie wzrasta na krótko przed rozpoczęciem porodu. Uważa się, iż zwiększają one kurczliwość macicy, a po urodzeniu dziecka syntetyzowane przez łożysko prostaglandyny prowadzą do jego odklejenia, a następnie wydalenia.

Rodzaje skurczów macicy w ciąży

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje fizjologicznych skurczów macicy, które występują u kobiet ciężarnych:

  • fale Alvareza – skurcze o wysokiej częstotliwości, ale niskiej amplitudzie i intensywności. Mogą pojawić się już w 9. tygodniu ciąży i powtarzać się aż do momentu rozwiązania;
  • skurcze Braxtona-Hicksa – pojawiają się już prawdopodobnie około 6. tygodnia ciąży, ale kobiety zaczynają je zwykle odczuwać dopiero w drugim lub w trzecim trymestrze. Stanowią metodę przygotowania macicy do właściwej akcji porodowej. Z uwagi na wyższą od fal Alvareza amplitudę skurcze Braxtona-Hicksa często wzbudzają niepokój przyszłych mam. Mogą być przez nie odczuwane jako twardnienie brzucha, ale nie są bolesne. Ginekolog prowadzący ciążę powinien uprzedzić kobietę, jak mogą wyglądać, i poinformować ją o ich łagodnym charakterze;
  • skurcze porodowe – świadczą o rozpoczęciu akcji porodowej i – w przeciwieństwie do skurczów Braxtona-Hicksa – wywołują u kobiety ból, zwykle rozpoczynający się w okolicy kręgosłupa, a następnie obejmujący brzuch. W ciągu kilku, kilkunastu godzin zwiększa się ich częstotliwość i amplituda. Prawidłowe skurcze porodowe powodują skracanie szyjki macicy oraz rozwieranie jej ujścia, które jest warunkiem rozpoczęcia drugiej fazy porodu, kończącej się w momencie urodzenia dziecka. 

Skurcze macicy – kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Skurcze macicy mogą świadczyć o nieprawidłowościach w przebiegu ciąży, dlatego nigdy nie należy ich lekceważyć. Kobieta powinna dokładnie obserwować swój organizm i w razie niepokoju zgłosić się do lekarza prowadzącego ciążę. Regularne wykonywanie podstawowych badań może pomóc we wczesnym wykryciu chorób mających negatywny wpływ na rozwój dziecka i przebieg ciąży.

Wystąpienie skurczów porodowych przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży świadczy o rozpoczynającym się porodzie przedwczesnym, stanowiącym zagrożenie dla zdrowia płodu. Skurcze w ciąży młodszej niż 22 tygodnie mogą być pierwszym objawem rozpoczynającego się poronienia. W obu tych sytuacjach należy pilnie zgłosić się do ginekologa.

W przypadku rozpoczęcia się porodu ciąży donoszonej (ukończony 37. tydzień ciąży) przyszła mama powinna pojechać do szpitala, gdy występuje regularna czynność skurczowa, a kolejne skurcze powtarzają się co mniej więcej 10 minut. Jeśli pojawią się niepokojące objawy (m.in. odejście wód płodowych, krwawienie z dróg rodnych), nie należy zwlekać, ale natychmiast udać się na najbliższy SOR ginekologiczny.

 

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

  1. McEvoy A., Sabir S., Physiology, Pregnancy Contractions, “StatPearls”, 2021, dostęp online: lipiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532927/
  2. Raines D., Cooper D., Braxton Hicks Contractions, “StatPearls”, 2021, dostęp online: lipiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470546/
  3. Russo S. i in., Alvarez waves in pregnancy: a comprehensive review, “Biophysical Reviews”, 2021, dostęp online: lipiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8355272/

O Autorze