Spis treści:
Statyny naturalne, zwane też fitostatynami, to naturalne leki, które pomagają obniżyć poziom cholesterolu całkowitego we krwi i stanowią doskonałe wsparcie w leczeniu hipercholesterolemii. Choroba ta stała się prawdziwą plagą wśród współczesnych ludzi, którzy coraz częściej sięgają po wysokoprzetworzoną żywność bogatą w nasycone kwasy tłuszczowe. Sprawdź, w jakich produktach spożywczych znajdują się statyny naturalne i w jaki sposób należy suplementować ten składnik.
Statyny naturalne – co to takiego?
Jeśli badania poziomu cholesterolu we krwi wykażą, że stężenie cholesterolu całkowitego przekracza 190 mg/dl, natomiast frakcja LDL wynosi więcej niż 115 mg/dl, można mówić o podwyższonym poziomie cholesterolu. Pierwszym sposobem na walkę z tą przypadłością jest stosowanie diety ubogiej w nasycone kwasy tłuszczowe – obecne w czerwonym mięsie, maśle, śmietanie i różnych rodzajach sera – i bogatej w błonnik pokarmowy, który nie tylko pomaga w uregulowaniu gospodarki lipidowej, lecz także pozytywnie wpływa na tempo procesów trawiennych. Dopiero gdy odpowiednia dieta połączona z aktywnością fizyczną nie przynosi oczekiwanych skutków, lekarze zalecają farmakoterapię. Środkiem, który najlepiej obniża poziom cholesterolu we krwi, są statyny.
Statyny obniżają poziom cholesterolu całkowitego, redukują stężenie złego cholesterolu, a także nieznacznie podwyższają zawartość dobrej frakcji HDL, która usuwa nadmiar cholesterolu ze ścianek naczyń krwionośnych i transportuje lipidy do wątroby, gdzie odbywa się ich rozkład. Substancje te występują w formie syntetycznej lub naturalnej – sterole roślinne (fitosterole) można przyjmować wraz z pożywieniem lub w formie suplementów diety.
Temat naturalnych i syntetycznych steroli jest istotny dla dużej części społeczeństwa – szacuje się, że z hipercholesterolemią zmaga się ponad połowa osób dorosłych w Polsce, a jedynie 10% z nich decyduje się na diagnostykę i podjęcie ukierunkowanego leczenia. Statystyki europejskie potwierdzają, że problem ma bardzo szeroki zasięg: choroby sercowo-naczyniowe, do których prowadzi podwyższony poziom cholesterolu we krwi, to główna przyczyna przedwczesnych zgonów.
Kiedy warto sięgnąć po statyny naturalne?
Po statyny naturalne warto sięgnąć wtedy, gdy dietoterapia nie przynosi już oczekiwanych efektów, a pacjent – w porozumieniu z lekarzem – chce wypróbować środki naturalne, zanim rozpocznie terapię statynami syntetycznymi. Wskazaniem do stosowania fitosteroli jest hipercholesterolemia.
Jak się okazuje, nie zawsze podwyższony poziom cholesterolu musi być objawem negatywnym. W ramach tego lipidu występują dwie frakcje:
- LDL (ang. low-density lipoprotein) – to tzw. zły cholesterol, którego nadmiar osiada na ścianach tętnic, zmniejszając ich drożność. Zapychanie się naczyń krwionośnych to prosta droga do miażdżycy i chorób serca. Podwyższony poziom tej frakcji cholesterolu zawsze jest powodem do niepokoju.
- HDL (ang. high-density lipoprotein) – tzw. dobry cholesterol – zajmuje się usuwaniem nadmiaru cholesterolu LDL ze ścianek tętnic i transportowaniem ich do wątroby, gdzie zostają one poddane procesom rozkładu. Podwyższenie poziomu HDL okazuje się więc pożądane.
Hipercholesterolemia to choroba, która przez długi czas może nie dawać żadnych objawów poza nieprawidłowymi badaniami krwi (lipidogramem). O jej istnieniu chorzy dowiadują się zazwyczaj wtedy, gdy pojawią się powikłania w postaci np. miażdżycy. Świadczą o tym takie symptomy, jak: bóle kończyn, bóle w klatce piersiowej, stany zapalne ścięgien (np. ścięgna Achillesa) czy charakterystyczna biała otoczka wokół tęczówki. Hipercholesterolemia nie zawsze jest chorobą nabytą – za jej rozwój czasem odpowiadają też czynniki genetyczne.
Statyny naturalne – jakie są ich źródła?
Gdy poszukujesz źródeł statyn naturalnych, zacznij od wyboru powszechnie dostępnych artykułów spożywczych, które zawierają fitosterole. Sięgaj po produkty zawierające kwasy omega-3 i omega-6 (wielonienasycone kwasy tłuszczowe) i kwas oleinowy (jednonienasycone kwasy tłuszczowe). Zdrowe tłuszcze znajdziesz m.in. w rybach, orzechach, olejach roślinnych, awokado i żółtku jaja kurzego. Uwzględnij również żywność bogatą w witaminy oraz nierozpuszczalny i rozpuszczalny błonnik – wieloziarniste pieczywo, brązowy ryż, płatki owsiane, otręby pszenne i żytnie, kaszę gryczaną i jęczmienną, a do tego oczywiście owoce (jabłka, cytrusy, porzeczki, agrest, śliwki, morele, brzoskwinie, gruszki), nasiona (np. siemię lniane) i warzywa (marchew, brokuły, kalarepa, cebula, karczochy, pietruszka). Ponadto znajdziesz naturalne statyny w suszonych nasionach warzyw strączkowych, sezamie oraz czekoladzie.
Fitosterole są również w tzw. żywności funkcjonalnej, czyli jogurtach, serach topionych i margarynach wzbogaconych o zawartość fitosteroli. Informacje o obecności substancji obniżających poziom cholesterolu we krwi znajdziesz na etykiecie produktu.
Innym sposobem na przyjmowanie naturalnych statyn jest suplementacja. Fitofarmaceutyki są dostępne również w formie tabletek. Nie należy przyjmować ich równolegle z statynami syntetycznymi, a dawkowanie preparatu powinno zostać poprzedzone odpowiednimi badaniami oraz konsultacją lekarską.
Statyny naturalne – czy ich stosowanie ma skutki uboczne?
Stosowanie statyn naturalnych może przynieść skutki uboczne. Zbyt wysokie dawki steroli naturalnych mogą stać się przyczyną problemów ze skórą lub wywołać zaburzenia hormonalne. Do wymienianych skutków przedawkowania należy niedobór witaminy A w organizmie, który objawia się np. zaburzeniami widzenia, łamliwością włosów i paznokci, suchością skóry, spadkiem odporności, brakiem apetytu, trądzikiem, a w końcu także problemami z płodnością. Fitosterole tego rodzaju są niezalecane przyszłym mamom i kobietom karmiącym piersią. Nie mogą przyjmować ich również dzieci poniżej 5. roku życia, u których obniżanie poziomu cholesterolu może skutkować zaburzeniami gospodarki lipidowej w przyszłości.
Statyny naturalne a syntetyczne – jaka jest różnica?
Statyny syntetyczne – w przeciwieństwie do omawianych fitosteroli – to substancje pozyskiwane sztucznie. Ich stosowanie zalecane jest wtedy, gdy poziom cholesterolu jest znacznie podwyższony, a ryzyko wystąpienia groźnych chorób układu sercowo-naczyniowego pozostaje na bardzo wysokim poziomie. Długotrwałe stosowanie statyn syntetycznych – czego nie można powiedzieć o przyjmowaniu statyn naturalnych – ma niekorzystny wpływ na funkcjonowanie wątroby, tj. przyczynia się do jej powiększenia, marskości, a także powoduje żółtaczkę.
Wśród skutków ubocznych stosowania statyn syntetycznych wymienia się także miopatię, czyli osłabienie włókien mięśniowych i podwyższone ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Preparatów tych nie należy więc stosować dłużej, niż wynika to z zaleceń lekarza. Z kolei statyny naturalne – a więc żywność bogata w kwasy omega i błonnik pokarmowy – mogą na stałe wejść do jadłospisu, nie powodując przy tym żadnych szkód dla organizmu.
Autor: Marta Drzazga
Bibliografia:
- D. Kuźnicki, Antyoksydanty i środki obniżające poziom cholesterolu zawarte w surowcach roślinnych wykazujące działanie przeciwmiażdżycowe, „Postępy Fitoterapii” nr 4, 2006.
- E. Piątkowska, Charakterystyka i prozdrowotne właściwości steroli roślinnych, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość” 3 (76) 2011.
- A. Cichocka, Hipercholesterolemia, Wydawnictwo Medyk, Warszawa 2022.
- D. Głąbska i in., Dietoterapia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
- M. Krauze-Baranowska, Fitofarmaceutyki, oparte na dowodach naukowych kompendium leczniczych produktów ziołowych, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
