Stres oksydacyjny – co to takiego?

Stres oksydacyjny nie jest tym, co potocznie określa się mianem stresu, czyli napięcia czy zdenerwowania przed ważnym wydarzeniem. To zaburzenie równowagi w organizmie, które polega na utracie prawidłowych proporcji pomiędzy wolnymi rodnikami a antyoksydantami (przeciwutleniaczami). W początkowej fazie może nie powodować poważniejszych dolegliwości, jednak – jeśli przyjmuje postać przewlekłą – prowadzi m.in. do szybszego starzenia się skóry, spadku odporności i zwiększa ryzyko poważnych chorób.

Stres oksydacyjny – co to takiego?

Aby zrozumieć, czym jest stres oksydacyjny, należy zdefiniować dwa terminy: wolne rodniki (oksydanty) oraz przeciwutleniacze (antyoksydanty). Te pierwsze to szkodliwe cząstki tlenu, które poszukują elektronu „do pary” i w tym celu atakują zdrowe komórki ciała. Ich powstawaniu sprzyjają m.in.: szkodliwe promieniowanie UV, nieprawidłowa dieta oraz używki. Z kolei antyoksydanty, czyli przeciwutleniacze, to związki chemiczne pochodzenia naturalnego, które mają za zadanie neutralizować oksydanty. Te dobroczynne substancje wytwarzane są przez organizm lub pozyskiwane z pożywienia bogatego w witaminy A, E i C. 

Stres oksydacyjny to stan, w którym dochodzi do zachwiania równowagi między wolnymi rodnikami a przeciwutleniaczami. Oksydanty cały czas powstają, natomiast antyoksydanty nie są w stanie ich zwalczyć. Ta sytuacja ma realny i przy tym bardzo negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu, szczególnie jeśli utrzymuje się przez długi czas. Problem ten dotyczy znacznej części społeczeństwa.

Stres oksydacyjny – przyczyny

Stres oksydacyjny, czyli zaburzenie naturalnej równowagi w organizmie, ma swoje źródło przede wszystkim w złych nawykach. Jego rozwojowi sprzyjają m.in.: nieprawidłowa dieta bogata w cukry, nasycone tłuszcze i wysokoprzetworzoną żywność, nadużywanie alkoholu i palenie papierosów, chroniczny brak snu, nadmierna ekspozycja na promienie UV oraz długotrwały stres w popularnym rozumieniu tego słowa. Trzeba pamiętać, że poziom naturalnej ochrony organizmu przed wolnymi rodnikami spada wraz z wiekiem, dlatego seniorzy są znacznie częściej narażeni na przykre konsekwencje wynikające ze stresu oksydacyjnego.

Powikłania stresu oksydacyjnego

Stres oksydacyjny to wróg urody, ponieważ przyspiesza procesy starzenia się skóry. Oprócz tego niesie ze sobą szereg znacznie poważniejszych powikłań. Nieleczony zwiększa ryzyko zawału serca, miażdżycy, udaru mózgu, choroby wieńcowej czy zaburzeń widzenia. Wolne rodniki mogą atakować też komórki nerwowe i powodować choroby Parkinsona i Alzheimera. Zbyt ekspansywne działanie wolnych rodników może skutkować uszkodzeniem struktur genetycznych i sprzyjać rozwojowi nowotworów, np. czerniaka. 

Leczenie stresu oksydacyjnego

W diagnostyce oraz profilaktyce zaburzeń związanych ze stresem oksydacyjnym pomocne może okazać się badanie, które znajdziesz pod nazwą “peroksydacja lipidów, wolny dialdehyd malonowy (MDA)”. Stresu oksydacyjnego nie powinno się bagatelizować, ale warto podjąć działania zmierzające do odzyskania równowagi w organizmie. Pomoże tu przede wszystkim ograniczenie szkodliwych czynników oraz zmiana nawyków i stylu życia. Ważnym krokiem będzie także ułożenie jadłospisu w taki sposób, aby dostarczać organizmowi więcej przeciwutleniaczy. Jeśli chcesz pozbyć się stresu oksydacyjnego i dłużej cieszyć się zdrowiem, dobrym samopoczuciem i młodym wyglądem skóry:

• zrezygnuj z używek (alkoholu, papierosów);
• pij przynajmniej 1,5–2 l wody dziennie;
• uprawiaj sport;
• przestrzegaj zasad higieny snu i śpij 7–8 h na dobę;
• znajdź najlepszą metodę radzenia sobie z codziennym stresem – słuchaj relaksacyjnej muzyki, praktykuj jogę lub ćwiczenia oddechowe;
• zadbaj o zdrową dietę i w razie potrzeby uzupełnij ją suplementami. Jednak tego typu działania zawsze konsultuj z lekarzem.

Stres oksydacyjny – profilaktyka

Stres oksydacyjny często wynika z tego, że organizm nie produkuje wystarczającej ilości przeciwutleniaczy. Można mu jednak pomóc, dostarczając te dobroczynne związki wraz z pożywieniem. Profilaktyka stresu oksydacyjnego polega na dbaniu o to, aby w organizmie krążyło jak najwięcej antyoksydantów. Ich źródłem są produkty bogate w witaminy C, A i E, np.: owoce cytrusowe, papryka, kiszonki, kalafior, jaja kurze, mleko, szpinak, tłuste ryby, dynia, bataty, jarmuż, oliwa z oliwek, orzechy i kiełki. 

Sięgaj po produkty spożywcze bogate w mikroelementy, takie jak cynk (znajdziesz go w mięsie, owocach morza, żółtych serach lub jajkach) czy selen (obecny w orzechach, rybach, drobiu i niektórych grzybach). Ważnym źródłem przeciwutleniaczy jest także luteina, m.in. w zielonych i pomarańczowych warzywach. Do produktów bogatych w antyoksydanty należą nie tylko dietetyczne dania, ale także: czekolada, czerwone wino, kakao oraz aromatyczne przyprawy na czele z cynamonem, imbirem i kurkumą.

Pamiętaj, że zdrowy styl życia zawsze jest dobrym wyborem, bez względu na poziom antyoksydantów w organizmie. Umiarkowana aktywność fizyczna w połączeniu ze zdrowym odżywianiem pomoże uniknąć także innych chorób cywilizacyjnych.

Autor: Marta Drzazga

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. J. Roik, Choroby cywilizacyjne. Jak żyć w zdrowiu i nie dopuścić do choroby, Wydawnictwo Złote Myśli, Gliwice 2008.
2. D. Głąbska i in., Dietoterapia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.

Oceń artykuł