Spis treści:
Suche usta to częsty problem, który wynika z różnych przyczyn – od błahych po poważniejsze. Niekiedy wystarczy zmiana codziennych nawyków, odpowiednia pielęgnacja i lepsze nawodnienie, ale w niektórych przypadkach suchość warg sygnalizuje problemy zdrowotne. Dowiedz się, co się za tym kryje i jak przywrócić ustom zdrowy wygląd.
Dlaczego usta stają się suche? Najczęstsze przyczyny
Usta są wyjątkowo delikatne – nie mają gruczołów łojowych, dlatego łatwo ulegają przesuszeniu i podrażnieniom. Jedną z najczęstszych przyczyn suchych warg jest odwodnienie organizmu. Jeśli pijesz zbyt mało wody, a jednocześnie tracisz płyny (np. podczas upałów, intensywnego wysiłku fizycznego czy w czasie gorączki), Twój organizm ogranicza nawilżanie skóry i błon śluzowych. W efekcie odczuwasz napięcie i spierzchnięcie ust.
Duży wpływ na kondycję warg mają warunki atmosferyczne. Mróz, silny wiatr czy suche powietrze – zwłaszcza w sezonie grzewczym – sprawiają, że wilgoć z ust bardzo szybko odparowuje. Jeśli nie zabezpieczasz ich odpowiednią pomadką lub kremem, skóra stanie się szorstka, wrażliwa i podatna na mikrourazy.
Odruchowe oblizywanie ust, gdy są suche, tylko pogarsza sytuację. Ślina odparowuje błyskawicznie, a zawarte w niej enzymy dodatkowo podrażniają skórę. To błędne koło, które często obserwuje się nie tylko u dzieci, ale także u dorosłych – szczególnie w stresujących sytuacjach lub przy długotrwałym mówieniu.
Na stan ust wpływa ponadto ich niewłaściwa pielęgnacja. Kosmetyki zawierające alkohol, mentol czy sztuczne barwniki, zamiast pomóc, działają drażniąco. Brak nawyku stosowania ochronnych pomadek, zwłaszcza zimą i latem, sprawia, że usta nie mają szansy się zregenerować.
Zwróć uwagę na swój jadłospis. Niedobory witamin z grupy B (szczególnie B2, B3 i kwasu foliowego), żelaza oraz cynku mogą objawiać się przesuszeniem, łuszczeniem i pękaniem warg. To częsty problem, jeśli stosujesz restrykcyjną dietę, jesteś na diecie wegańskiej lub po prostu odżywiasz się nieregularnie i sięgasz głównie po przetworzoną żywność.
Nie bez znaczenia dla kondycji ust jest palenie papierosów. Jeśli palisz, narażasz usta na działanie szkodliwych substancji, które nie tylko wysuszają wargi, ale też osłabiają ich naturalną barierę ochronną. Dym tytoniowy zaburza mikrokrążenie i spowalnia regenerację skóry, a kontakt z gorącym dymem sprzyja pękaniu i stanom zapalnym.
Sprawdź: O jakiej porze dnia najlepiej przyjmować kwas foliowy?
Suche usta jako objaw choroby – kiedy warto się zaniepokoić?
Jeśli mimo odpowiedniego nawodnienia, pielęgnacji i ochrony usta wciąż pozostają suche i spierzchnięte, warto zastanowić się, czy przyczyna nie leży głębiej. Suche wargi mogą być bowiem jednym z objawów toczącej się w organizmie choroby, nawet jeśli na pierwszy rzut oka wydaje się to mało prawdopodobne.
Jedną z częstszych przyczyn przewlekłej suchości warg jest cukrzyca. Gdy poziom cukru we krwi jest zbyt wysoki, organizm traci więcej płynów. Odczuwasz wówczas wzmożone pragnienie i suchość nie tylko w ustach, ale i w gardle czy w nosie. Jeśli dodatkowo zauważasz, że często oddajesz mocz, czujesz się zmęczony lub chudniesz bez powodu, nie zwlekaj z badaniami.
Problemy z tarczycą, zwłaszcza jej niedoczynność, również odbijają się na stanie skóry i błon śluzowych. Osoby z niedoczynnością często skarżą się na suchość ust, spowolnioną przemianę materii, senność czy uczucie zimna. Choć te objawy łatwo zbagatelizować, obserwuj je w kontekście ogólnego samopoczucia.
Nie lekceważ anemii, czyli niedoboru żelaza we krwi. To schorzenie objawia się bladością skóry i warg, zajadami w kącikach ust, osłabieniem i zawrotami głowy. Jeśli często odczuwasz zmęczenie bez wyraźnej przyczyny, sprawdź morfologię i poziom żelaza.
Wśród mniej znanych, ale istotnych przyczyn suchych ust znajdują się choroby autoimmunologiczne, m.in. zespół Sjögrena. W jego przebiegu dochodzi do nadmiernej suchości błon śluzowych – nie tylko warg, ale też oczu i jamy ustnej. Jeśli często sięgasz po krople nawilżające do oczu lub masz trudności z mówieniem przez uczucie „przesuszenia”, skonsultuj to z lekarzem.
Nie można też zapominać o alergiach i nietolerancjach pokarmowych – niektóre z nich objawiają się właśnie suchością, pieczeniem czy pękaniem ust. Uczulać mogą np. orzechy, owoce cytrusowe czy konserwanty w kosmetykach do ust.
Niektóre leki również wpływają na stan ust. Szczególnie często dzieje się tak po lekach przeciwhistaminowych (na alergie), moczopędnych (stosowanych np. przy nadciśnieniu), a także niektórych antydepresantach. Jeśli zauważasz, że problem pojawił się po rozpoczęciu farmakoterapii, zgłoś to swojemu lekarzowi. Nie odstawiaj leków na własną rękę – specjalista zaproponuje modyfikację dawki, zmianę preparatu lub dodatkowe wsparcie w postaci odpowiedniej pielęgnacji i suplementacji.
Przeczytaj: Badania na cukrzycę – kiedy warto je zrobić?
Objawy towarzyszące i ich znaczenie
Suchym ustom często towarzyszą dodatkowe dolegliwości, które mogą podpowiedzieć, z czym masz do czynienia. Jednym z bardziej dokuczliwych objawów są pękające kąciki ust, czyli tzw. zajady. Te bolesne zmiany nie tylko przeszkadzają podczas jedzenia czy mówienia, ale mogą świadczyć o niedoborach witamin lub o osłabionej odporności.
Łuszczenie się skóry warg powoduje nieprzyjemne uczucie szorstkości i sprzyja powstawaniu drobnych ranek. Pieczenie i swędzenie to kolejny sygnał, że bariera ochronna skóry została naruszona, a usta są bardziej narażone na działanie czynników zewnętrznych.
Jeśli usta stają się wyjątkowo wrażliwe na zmiany temperatury – pieką, gdy pijesz gorącą herbatę, lub szczypią na mrozie – świadczy to o ich nadwrażliwości wynikającej z przesuszenia i uszkodzenia naskórka.
Jak dbać o usta na co dzień? Domowe sposoby i pielęgnacja
Jeśli chcesz, żeby Twoje usta były gładkie, miękkie i zdrowe, musisz dbać o nie przez cały rok. Zacznij od podstaw, czyli od nawodnienia organizmu. Jeśli pijesz zbyt mało wody, nie tylko usta, ale cała skóra będzie przesuszona. Staraj się mieć przy sobie butelkę z wodą i popijać ją regularnie, nawet jeśli nie czujesz pragnienia – szczególnie podczas pracy przy komputerze, podróży czy aktywności fizycznej.
Kolejny krok to ochrona z zewnątrz. Wybieraj pomadki ochronne, które zawierają naturalne składniki i filtry UV – usta potrzebują ich nie tylko latem, ale i zimą, zwłaszcza na śniegu czy w górach. Unikaj kosmetyków zawierających mentol, alkohol czy sztuczne barwniki – mogą działać drażniąco.
Zrezygnuj z oblizywania ust – to odruch, który tylko chwilowo daje uczucie ulgi, ale w rzeczywistości przyspiesza wysuszanie skóry i prowadzi do jej pękania. Zamiast tego sięgaj po pomadkę lub wodę.
Zadbaj też o odpowiedni mikroklimat w pomieszczeniach. Jeśli dużo czasu spędzasz w ogrzewanych lub klimatyzowanych wnętrzach, nawilżaj powietrze – użyj nawilżacza powietrza lub postaw naczynie z wodą w pobliżu kaloryfera.
Świetnym uzupełnieniem codziennej pielęgnacji są domowe maseczki i peelingi. Raz lub dwa razy w tygodniu zrób delikatny peeling z miodu i cukru – złuszczysz martwy naskórek i poprawisz ukrwienie ust. Możesz też nałożyć na noc grubszą warstwę miodu lub naturalnego masła shea jako maseczkę regenerującą.
Jeśli Twoja dieta jest uboga w witaminy i składniki mineralne, rozważ suplementację – szczególnie witamin z grupy B, cynku i żelaza. Pamiętaj jednak, by najpierw skonsultować się z lekarzem.
Kiedy iść do lekarza? Sygnały ostrzegawcze
Jeśli mimo regularnej pielęgnacji usta pozostają suche, pękają, bolą lub pojawiają się na nich uporczywe zajady, nie lekceważ tych objawów. To może być sygnał, że problem nie wynika wyłącznie z warunków zewnętrznych, ale ma głębsze przyczyny zdrowotne.
Zgłoś się do lekarza, szczególnie gdy zauważysz utrzymujące się pęknięcia w kącikach ust, krwawienie, nadmierną bolesność czy inne niepokojące objawy, np. przewlekłe zmęczenie, bladość skóry, problemy z koncentracją czy spadek odporności.
Lekarz zleci wykonanie badań laboratoryjnych, m.in. morfologię krwi, poziom żelaza, witamin z grupy B (np. B2, B12) oraz kwasu foliowego. Czasem konieczne bywa również oznaczenie poziomu glukozy czy hormonów tarczycy, zwłaszcza jeśli oprócz suchości ust masz inne objawy ogólnoustrojowe.
Bibliografia
- S. Kłosek, Zapalenie kątów ust – czy to jedynie lokalny problem?, „Magazyn Stomatologiczny” 2023, nr 4, s. 72–74.
- U. Papierz i in., Zapalenie kątów ust – jak nie popełnić błędu?, „Dermatologia po Dyplomie” 2018, nr 9(5), s. 41–44.
- K. Cyganek, Niedobory witamin z grupy B u chorych z cukrzycą, „Świat Medycyny i Farmacji” 2024, nr 1(268), s. 38–44.
Marskość wątroby a wygląd twarzy
Poprzedni wpis