Zapotrzebowanie w ciąży na suplementy określają rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Eksperci wskazują na konieczność uzupełniania przez ciężarne kobiety następujących substancji czynnych: witamina D, kwas foliowy, kwas dokozaheksaenowy, jod i żelazo.
Dostarczanie odpowiedniej ilości witamin i mikroelementów odgrywa istotną rolę w prawidłowym przebiegu ciąży oraz rozwoju dziecka. Sprawdź, jakie ilości poszczególnych suplementów powinna przyjmować kobieta w ciąży oraz jakie mogą być konsekwencje ich niedoboru.
Jakie witaminy są niezbędne dla kobiety w ciąży? Kwas foliowy
Kwas foliowy to witamina B9. Związek ten bierze udział w licznych procesach chemicznych, w tym m.in. w syntezie białek, fosfolipidów, kwasów nukleinowych, w przemianach aminokwasów. Niedostateczna podaż witaminy B9 wiąże się z ryzykiem hiperhomocysteinemii. Określa się w ten sposób stan zbyt wysokiego poziomu homocysteiny we krwi. To aminokwas, który powoduje niszczenie głównych składników naczyń krwionośnych i hamuje ich powstawanie. W konsekwencji predysponuje do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego i zaburza rozwój ośrodkowego układu nerwowego. Hiperhomocysteinemia upośledza ukrwienie łożyska, co skutkuje zahamowaniem wzrostu płodu. Kolejną konsekwencją niewystarczającej suplementacji w ciąży witaminy B9 okazują się nieprawidłowości w procesie podziału komórek, w tym zwłaszcza w szpiku kostnym, który odpowiada za powstanie komórek morfotycznych krwi. To z kolei wiąże się z ryzykiem anemii czy wad cewy nerwowej, prowadzących do przemieszczenia mózgu, rozszczepu kręgosłupa, bezmózgowia.
Zalecane dzienne spożycie kwasu foliowego przez kobiety w ciąży wynosi:
- kobiety do 12. tygodnia ciąży – 400–800 pg,
- kobiety po 12. tygodniu ciąży – 600–800 pg,
- kobiety z dodatnim wywiadem w kierunku wad cewy do 12. tygodnia ciąży – 4000 pg, a po 12. tygodniu ciąży – 600–800 pg,
- kobiety z grupy podwyższonego ryzyka – 800 pg [1].
Do wspomnianej grupy zwiększonego ryzyka niedoboru witaminy B9 należą kobiety: po operacji bariatrycznej, otyłe, z cukrzycą, niewydolnością wątroby lub nerek, chorobą przewodu pokarmowego utrudniającą wchłanianie kwasu foliowego, zażywające w ciąży lub przed nią takie leki, jak: metotreksat, cholestyramina, metformina, leki przeciwpadaczkowe, spożywające alkohol, palące tytoń.
Poza suplementacją w ciąży kwasu foliowego warto, aby w diecie przyszłej matki znalazły się produkty bogate w ten związek. Wymienia się wśród nich przede wszystkim: jarmuż, sałatę, nasiona roślin strączkowych, jaja, kapustę, brokuły, wątrobę, sery dojrzewające. Poziom kwasu foliowego, ale i innych witamin, składników mineralnych czy parametrów kluczowych dla prawidłowego przebiegu ciąży można zbadać w specjalnie opracowanym dla przyszłych mam pakiecie testów.
Najlepsze witaminy dla kobiet w ciąży – witamina D
Kolejnym suplementem diety w ciąży jest witamina D. Związek ten determinuje poziom fosforu i wapnia we krwi, a tym samym wpływa na stan kości. Witamina D znana jest z działania immunomodulującego. Poza tym nasila proces różnicowania komórek krwiotwórczych. Suplementy z zawartością witaminy D ograniczają ryzyko rozwoju cukrzycy ciężarnych, stanu przedrzucawkowego, niskiej masy urodzeniowej dziecka, ciężkiego krwotoku poporodowego.
Zaleca się, aby kobiety w ciąży przyjmowały dziennie 1500–2000 IU witaminy D, co w przeliczeniu na pg wynosi 37,5–50. Wyjątek stanowią przyszłe mamy obarczone wzmożonym ryzykiem niedoboru tego składnika. W ich przypadku zaleca się dzienną dawkę do 4000 IU (100 pg) [1].
Do grupy podwyższonego ryzyka zbyt niskiego poziomu witaminy D należą kobiety: z chorobami alergicznymi, chorobami nerek lub wątroby, cukrzycą, przewlekłymi chorobami układu pokarmowego, powodującymi zaburzenia wchłaniania, chorobami tarczycy, otyłe, przyjmujące glikokortykosteroidy, leki antyretrowirusowe lub przeciwpadaczkowe.
Należy wspomnieć o naturalnych źródłach witaminy D, którymi są pokarmy (głównie jaja, mięso, grzyby, tłuste ryby morskie, drożdże, wątroba) oraz synteza w skórze w wyniku działania promieni słonecznych.
„Witaminy” DHA w ciąży
Suplementacja DHA w ciąży jest niezwykle istotna. Pod symbolem tym kryje się kwas dokozaheksaenowy. To kluczowy wielonienasycony kwas tłuszczowy, który jest elementem budulcowym osłonek komórek nerwowych i błon fosfolipidowych. DHA pełni też funkcję ochronną wobec śmierci neuronów, spowodowaną stresem oksydacyjnym. Niedostateczna podaż DHA u kobiety w ciąży sprzyja wystąpieniu u dziecka zaburzeń funkcji poznawczych i chorób psychicznych.
Suplementy diety dla ciężarnych z DHA zmniejszają ryzyko przedwczesnego porodu i stanu przedrzucawkowego. Sprzyjają podniesieniu masy urodzeniowej i prawidłowemu rozwojowi komórek oraz psychomotorycznego funkcjonowania dziecka.
Dzienna suplementacja DHA w ciąży wynosi co najmniej 200 mg. Większe dawki zalecane są kobietom znajdującym się w grupie ryzyka przedwczesnego porodu (1000 mg) i rzadko spożywającym ryby (do 600 mg) [1]. Jeśli chodzi o naturalne źródła DHA, należy wymienić przede wszystkim: owoce morza, łososie, śledzie, algi morskie, makrele, tuńczyki.
Jakie suplementy warto brać w ciąży? Jod
Kolejnym składnikiem suplementów dla kobiet w ciąży jest jod. Pierwiastek ten odgrywa kluczową rolę w syntezie hormonów tarczycy, które determinują funkcjonowanie wielu organów, a nawet całych układów w ludzkim ciele. Jod bierze udział w procesie metabolizmu, rozwoju układu nerwowego, wzroście kości, lipogenezie czy termogenezie.
Zbyt niska podaż jodu przez kobietę w ciąży wiąże się z ryzykiem niedoczynności tarczycy u niej, ale i u dziecka. Kolejnymi skutkami niedoboru tego składnika są uszkodzenia układu nerwowego, które prowadzą m.in. do upośledzenia umysłowego czy problemów ze słuchem u dziecka. Niski jod sprzyja przedwczesnym porodom i poronieniom.
Zalecane dzienne spożycie jodu przez przyszłe mamy wynosi do 220 pg. Większych dawek wymagać mogą przyszłe mamy zmagające się z chorobami tarczycy. Ilość jodu określana jest w zależności od indywidualnych potrzeb [1]. Należy wspomnieć o bogatych w jod składnikach diety, do których należą zwłaszcza: sól jodowana, nabiał, halibut, dorsz, jaja, śledź.
Suplementacja żelaza w ciąży
Żelazo to kolejny ważny składnik suplementów diety dla kobiet w ciąży. Pierwiastek ten wchodzi w skład hemoglobiny i ferrytyny. Bierze udział w powstawaniu erytrocytów, oddychaniu tkankowym i syntezie DNA. Niedobór żelaza w ciąży może skutkować rozwojem niedokrwistości, a ta rzutuje na masę urodzeniową dziecka i donoszenie ciąży.
Żelazo również powinno być suplementowane, ale nie przez wszystkie przyszłe mamy. Pierwiastek ten do 16. tygodnia ciąży uzupełniają kobiety z niedokrwistością z niedoboru żelaza, a po 16. tygodniu kobiety, u których stężenie ferrytyny we krwi wynosi mniej niż 60 pg/L. Zalecana dzienna dawka żelaza dla kobiet w ciąży nie przekracza 30 mg. Większe dawki tego składnika można rozważać w przypadku przyszłych mam, u których dotychczasowa suplementacja nie przynosi poprawy wyników hemoglobiny i ferrytyny [1].
Dobrymi naturalnymi źródłami żelaza dla ciężarnych są m.in.: wołowina, drób, nasiona roślin strączkowych, cielęcina, ryby, warzywa zielone. Ich udział w diecie przyszłej mamy jest ważny, gdyż w ciąży zapotrzebowanie na żelazo rośnie – od 1 mg dziennie podczas pierwszego trymestru, do 7,5 mg dziennie w trzecim [1].
Po określenie zapotrzebowania na poszczególne suplementy diety ciężarna powinna się zgłosić do lekarza, gdyż zażywanie ich na własną rękę okazuje się niebezpieczne dla niej i dla dziecka. Poza ww. suplementami ciężarna może wymagać uzupełnienia innych rzadziej niedoborowych składników, np. magnezu, wapnia, witamin E i A.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- A. Wiesner, P. Paśko, Stosowanie suplementów u kobiet ciężarnych w świetle najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, „Farmacja Polska” 2021, t. 77, nr 1, s. 40–47.
- M. Makowska-Donajska, L. Hirnle, Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2017, t. 2, nr 4, s. 166–172.
- B. Nowak-Pacholczak, Żywienie kobiet w okresie ciąży – teoria i praktyka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021.
