Test na nadmiar wody w organizmie

Zatrzymanie wody w organizmie może powodować obrzęki, uczucie ciężkości i nagły wzrost masy ciała. Objawy te znacząco obniżają komfort życia, utrudniają poruszanie się czy wykonywanie prostych czynności. Nierzadko są efektem złych nawyków żywieniowych, ale mogą też wynikać z poważniejszych przyczyn. Jak rozpoznać nadmiar wody w organizmie i kiedy zgłosić się do lekarza?

Czym jest nadmiar wody w organizmie i dlaczego może się pojawić?

Nadmiar wody w organizmie to stan, w którym organizm zatrzymuje więcej wody, niż jest w stanie wydalić. Może to prowadzić do wystąpienia objawów, które wpływają na komfort życia i ogólną kondycję zdrowotną. 

Najczęstsze przyczyny nadmiaru wody w organizmie to:

• spożywanie dużej ilości soli (sód wiąże wodę w organizmie i sprzyja zatrzymywaniu wody w tkankach miękkich);
• dieta uboga w białko (prowadzi do obniżenia poziomu albuminy, co utrudnia transport płynów z tkanek);
• nadmierna ilość węglowodanów (sprzyja magazynowaniu wody w glikogenie w mięśniach i w wątrobie);
• zaburzenia równowagi hormonalnej, m.in. podwyższony poziom estrogenów, progesteronu lub kortyzolu;
• choroby tarczycy (metabolizm wody i elektrolitów jest najczęściej zaburzony w przebiegu niedoczynności tarczycy);
• zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

Wśród poważniejszych przyczyn zatrzymania wody w organizmie wymienia się niewydolność nerek, niewydolność serca oraz choroby wątroby. Jeśli więc zauważysz niepokojące objawy, nie bagatelizuj ich. 

10 objawów nadmiaru wody w organizmie

O nadmiarze wody w organizmie świadczą:

• Obrzęki – zauważysz je przede wszystkim w okolicach nóg, kostek, stóp, dłoni i twarzy. Mogą nasilać się wieczorem. Skóra w obrzękniętych miejscach może być napięta i błyszcząca.
• Ślady po ucisku – kiedy naciśniesz skórę, na przykład na kostce, pozostanie na niej wgłębienie, które wolno się wyrównuje. Jest to tzw. obrzęk ciastowaty.
• Nagły przyrost masy ciała – może być spowodowany nagromadzeniem wody w organizmie, a nie zwiększeniem tkanki tłuszczowej.
• Uczucie ciężkości – masz wrażenie, że nogi są ciężkie, przez co trudno Ci się poruszać lub długo stać.
• Zmniejszona elastyczność skóry – w miejscach gromadzenia się wody skóra może być napięta i mniej elastyczna. Możesz też zauważyć zmiany w zabarwieniu skóry.
• Problemy z oddawaniem moczu – mimo przyjmowania płynów i parcia na pęcherz, oddajesz małe ilości moczu.
• Obrzęki wokół oczu – łatwo je zauważysz rano, tuż po przebudzeniu. 
• Zmęczenie i osłabienie – nie masz energii, co wynika z zakłócenia równowagi elektrolitowej.
• Problemy z ruchomością stawów – stawy, szczególnie kolan i dłoni, są opuchnięte, przez co trudniej jest je zginać i prostować. 
• Wzdęcia i dyskomfort w jamie brzusznej.

Kiedy objawy nadmiaru wody w organizmie powinny niepokoić?

Każdy z wymienionych objawów wymaga konsultacji lekarskiej. Warto o nich wspomnieć podczas kolejnej wizyty u lekarza. Jeśli jednak obrzęki są bolesne, towarzyszą im duszności, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy lub inne niepokojące symptomy, nie zwlekaj i od razu zgłoś się do specjalisty. Te objawy mogą bowiem świadczyć o poważnych schorzeniach – niewydolności serca, chorobach nerek lub wątroby.

Domowe metody wykrywania nadmiaru wody

Nadmiar wody w organizmie można zauważyć za pomocą prostych testów i obserwacji przeprowadzonych w domu. Nie zastąpią co prawda profesjonalnej diagnostyki, ale mogą pomóc wstępnie ocenić, czy problem istnieje.

Test ucisku (obrzęk ciastowaty)

Delikatnie naciśnij palcem skórę na kostce, łydce lub przedramieniu. Jeśli po naciśnięciu pozostaje wgłębienie, które powoli wraca do pierwotnego stanu, może to świadczyć o zatrzymaniu wody w tkankach.

Obserwacja obrzęków

Zwróć uwagę na charakter opuchlizny wokół kostek, stóp, dłoni, twarzy (szczególnie oczu). Spróbuj ocenić, kiedy się pojawiają i czy skóra wokół nich jest napięta i błyszcząca. 

Codzienne ważenie

Waż się codziennie o tej samej porze (najlepiej rano, po wstaniu z łóżka i przed śniadaniem). Szybki wzrost masy ciała w krótkim czasie (w ciągu kilka dni) bez zmian w diecie lub aktywności fizycznej może być wynikiem zatrzymania wody.

Dziennik nawyków

Zapisuj spożycie soli, wody oraz aktywność fizyczną. Monitoruj, czy spożycie przetworzonej żywności (bogatej w sól) powoduje nasilenie obrzęków.

Obserwacja moczu

Ciemniejszy kolor moczu może świadczyć o niewystarczającym nawodnieniu lub problemach z pracą nerek.

Aktywność fizyczna i reakcje organizmu

Wykonaj umiarkowaną aktywność fizyczną (np. spacer lub lekki trening). Jeśli po wysiłku obrzęki się zmniejszają, problem może być związany z brakiem ruchu lub złym krążeniem.

Kiedy domowe metody to za mało?

Jeśli obrzęki utrzymują się przez dłuższy czas, towarzyszą im ból lub inne niepokojące objawy, skonsultuj się z lekarzem. Domowe metody są pomocne w rozpoznaniu problemu, ale profesjonalna diagnostyka jest niezbędna, by zidentyfikować przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Profesjonalne metody diagnostyczne

Analiza składu ciała (bioimpedancja elektryczna)

Badanie polega na przepuszczaniu przez ciało słabego prądu elektrycznego w celu oceny zawartości wody, tłuszczu i mięśni w organizmie oraz stanu odżywienia. Pozwala dokładnie określić ilość wody w organizmie oraz jej rozmieszczenie (np. w przestrzeni wewnątrz- i zewnątrzkomórkowej). Badanie jest nieinwazyjne i bezbolesne [1].

Badania krwi 

Pozwalają ocenić równowagę elektrolitową, funkcję nerek, poziom białek i hormonów, które są istotnymi czynnikami regulującymi gospodarkę wodną organizmu. 

Warto zbadać:

• poziom elektrolitów (sodu, potasu, chloru);
• poziom kreatyniny i mocznika (pozwoli ocenić pracę nerek);
• poziom albuminy, czyli białka produkowanego przez wątrobę, które pomaga w utrzymaniu prawidłowego ciśnienia osmotycznego krwi;
• hormon antydiuretyczny (ADH), który reguluje ilość wody zatrzymywanej przez nerki.

Lekarz może również zlecić ocenę poziomu hormonów, zwłaszcza TSH, FT3, FT4 i kortyzolu. 

Badanie ogólne moczu

Jest to jedno z podstawowych narzędzi diagnostycznych, stosowanych w ocenie przyczyn zatrzymania wody w organizmie. Pozwala ocenić funkcjonowanie nerek, które odgrywają ważną rolę w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej.

Jak pobrać próbkę moczu do badania?

• Do specjalnego pojemnika (kupisz go w aptece) pobierz pierwszą poranną porcję moczu, tzw. mocz nocny.
• Przed pobraniem próbki dokładnie umyj okolicę cewki moczowej.
• Pierwszą porcję moczu pomiń. Zbierz środkowy strumień.
• Pobrany mocz jak najszybciej dostarcz do laboratorium.

Badanie ogólne moczu może dostarczyć cennych informacji, które pomogą w postawieniu wstępnej diagnozy. Pamiętaj jednak, że jest to jedno z narzędzi diagnostycznych, a pełna ocena stanu zdrowia wymaga konsultacji z lekarzem. By postawić rozpoznanie, specjalista weźmie pod uwagę również wywiad, badanie fizykalne oraz wyniki innych badań laboratoryjnych i obrazowych.

USG jamy brzusznej i kończyn

Badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej i kończyn to nieinwazyjna i bezpieczna metoda diagnostyczna. Pozwala na ocenę stanu narządów wewnętrznych, tkanek miękkich i ewentualnego nagromadzenia płynów w organizmie. Jest szczególnie przydatne w diagnozowaniu przyczyn zatrzymania wody w organizmie oraz w monitorowaniu skuteczności leczenia.

Jak radzić sobie z nadmiarem wody?

Nadmiar wody w organizmie może być uciążliwy. Świadczy też o problemach ze zdrowiem, dlatego wymaga diagnozy i leczenia u specjalisty. Istnieje jednak kilka domowych sposobów, które mogą pomóc w ograniczeniu zatrzymywania płynów:

• Zmniejsz spożycie soli, zamiast niej używaj ziół. Unikaj też produktów wysoko przetworzonych.
• Zwiększ spożycie produktów bogatych w potas. Dobrym źródłem tego pierwiastka są banany, pomidory, awokado oraz zielone warzywa liściaste. 
• Zadbaj o nawodnienie – wypijaj około 1,5–2 l wody dziennie.
• Unikaj alkoholu i napojów gazowanych, gdyż zaburzają gospodarkę wodno-elektrolitową.
• Włącz do diety produkty wspierające usuwanie wody z organizmu. Takie działanie wykazują m.in. zielona herbata i napar z pokrzywy. Moczopędnie działają też niektóre warzywa i owoce, zwłaszcza arbuz, ogórki i żurawina.
• Bądź aktywny fizycznie, gdyż regularny ruch poprawia krążenie krwi i limfy, co zmniejsza ryzyko zatrzymywania wody w organizmie. Szczególnie pomocne będą ćwiczenia aerobowe, takie jak spacer, bieganie, jazda na rowerze czy pływanie.
• Unikaj długiego przebywania w jednej pozycji (np. siedzenia), które sprzyja obrzękom kończyn dolnych.
• Po całym dniu spędzonym na nogach połóż się i unieś nogi na wysokość serca, co poprawi odpływ krwi i limfy.
• Zwróć uwagę na przyjmowane leki. Niektóre z nich, m.in. hormonalne środki antykoncepcyjne, leki na nadciśnienie lub steroidy, mogą powodować zatrzymanie wody w organizmie. W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem, jednak nigdy na własną rękę nie odstawiaj leków zapisanych przez specjalistę. 

Dlaczego ważne jest szybkie wykrycie i odpowiednie leczenie nadmiaru wody?

Nadmiar wody w organizmie to nie tylko problem estetyczny, ale także sygnał potencjalnych zaburzeń zdrowotnych. Wczesne wykrycie i leczenie tego stanu pozwala zapobiec poważnym konsekwencjom oraz poprawia komfort życia.

Bibliografia

1. Zespół do spraw Standaryzacji Opieki Farmaceutycznej Naczelnej Izby Aptekarskiej i Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne we współpracy z Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego, Wytyczne dla farmaceutów dotyczące wykonywania pomiarów podstawowych parametrów antropometrycznych i wykorzystania ich do oceny stanu odżywienia pacjenta, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Kraków 2023 r., s. 27.

 

Autor: Agnieszka Gotówka

---