Test wodorowo-metanowy – kiedy wskazane jest to badanie i jak przebiega?

Test wodorowo-metanowy to nieinwazyjna procedura diagnostyczna, która odgrywa ważną rolę w ocenie funkcjonowania układu pokarmowego. Jest stosowany przede wszystkim w diagnostyce zespołu przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) oraz nietolerancji pokarmowych, takich jak nietolerancja laktozy, fruktozy czy sorbitolu. Dzięki tej metodzie możliwe jest określenie, czy w organizmie pacjenta dochodzi do nieprawidłowego wzrostu bakterii, co może prowadzić do szeregu dolegliwości żołądkowo-jelitowych.

Czym jest test wodorowo-metanowy?

Test wodorowo-metanowy to badanie, które mierzy poziom wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Te gazy są produktem fermentacji węglowodanów, które nie zostały wchłonięte w jelicie cienkim. Kiedy pacjent spożywa określony substrat, np. glukozę lub laktulozę, bakterie w jelitach fermentują tę substancję, wydzielając wodór lub metan. Obecność tych gazów w wydychanym powietrzu może wskazywać na zaburzenia wchłaniania oraz nadmierny rozwój bakterii w jelicie cienkim.

Wskazania do wykonania testu wodorowo-metanowego

Test wodorowo-metanowy jest zalecany w przypadku wystąpienia różnych objawów związanych z układem pokarmowym. Najczęstsze wskazania to:

• zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) – objawia się m.in. wzdęciami, bólami brzucha, problemami z wchłanianiem składników odżywczych, uczuciem pełności, biegunkami lub zmiennym wypróżnieniem, a także utratą masy ciała bez wyraźnej przyczyny;
• nietolerancje pokarmowe, np. nietolerancja laktozy, fruktozy lub sorbitolu – mogą prowadzić do dyskomfortu po spożyciu określonych produktów;
• zespół jelita drażliwego (IBS) – objawy często obejmują wzdęcia, bóle brzucha oraz nieregularne wypróżnienia;
• niewyjaśnione bóle brzucha (gdy nie można ustalić przyczyny dolegliwości);
• niedokładne wyniki innych badań – test wodorowo-metanowy może pomóc w dalszej diagnostyce, gdy inne metody nie przyniosły jednoznacznych rezultatów;
• przewlekłe zaparcia (gdy podejrzewa się nadprodukcję metanu, który może spowalniać perystaltykę jelit);
• po operacjach przewodu pokarmowego, które mogły zmienić anatomię jelit, np. po resekcji jelita cienkiego, operacji bariatrycznej;
• choroby układowe, wpływające na pracę jelit – cukrzyca (ryzyko gastroparezy i SIBO) i choroby autoimmunologiczne, np. twardzina układowa, mogą zaburzać motorykę jelit.

Test wodorowo-metanowy jest niezwykle istotny dla identyfikacji problemów zdrowotnych związanych z układem pokarmowym. Wczesne wykrycie SIBO czy nietolerancji pokarmowych pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia, co może znacząco poprawić jakość życia pacjenta.

Przeciwwskazania do wykonania testu wodorowo-metanowego

Chociaż test wodorowo-metanowy jest bezpieczny i nieinwazyjny, istnieją pewne przeciwwskazania, które należy wziąć pod uwagę przed jego przeprowadzeniem. Osoby z dziedziczną nietolerancją fruktozy nie powinny poddawać się testowi obciążeniowemu fruktozą. Testu unikać powinni chorzy z hipoglikemią poposiłkową. Osoby, które w ciągu ostatnich 4 tygodni przyjmowały antybiotyki bądź przeszły kolonoskopię, fluoroskopię lub inne inwazyjne procedury  powinny zaczekać z wykonaniem badania. W przypadku najmłodszych pacjentów decyzję o przeprowadzeniu testu podejmuje lekarz.

Przygotowanie do testu wodorowo-metanowego

Odpowiednie przygotowanie do testu jest niezbędne do uzyskania wiarygodnych wyników. Zalecenia dotyczące przygotowania rozkładają się aż na miesiąc przed badaniem. Jak podano w przeciwwskazaniach na 4 tygodnie przed testem unikaj stosowania antybiotyków, nie poddawaj się też zabiegom takim jak kolonoskopia czy fluoroskopia. Tydzień przed badaniem przerwij stosowanie probiotyków, prebiotyków oraz wszelkich ziół. Unikaj leków wpływających na florę bakteryjną jelit. Dwa dni przed badaniem przestrzegaj diety niskowęglowodanowej, składającej się głównie z mięsa, ryb i jaj. Unikaj produktów mlecznych, owoców, warzyw oraz zbóż. Nie zaleca się spożywania pieczywa i makaronu pełnoziarnistego, ciemnego i razowego, pełnoziarnistych płatków śniadaniowych, potraw smażonych, orzechów, nasion, musli, owoców (także suszonych), soków owocowych i jarzynowych, warzyw, produktów wzdymających (kalafior, brukselka, kapusta, cebula, por, groch, fasola, kukurydza), przetworów mlecznych i nabiału oraz jajek i słodyczy. Dzień przed badaniem spożyj ostatni posiłek co najmniej 12 godzin przed badaniem i pij tylko wodę niegazowaną. W dniu badania nie pal papierosów, nie żuj gumy ani nie wykonuj intensywnych ćwiczeń. Umyj zęby, ale nie używaj pasty zawierającej ksylitol, nie stosuj też kleju do protez.

Przebieg testu wodorowo-metanowego

Test wodorowo-metanowy jest stosunkowo prosty i bezbolesny. Badanie składa się z kilku etapów. Wykonywany jest początkowy pomiar. Badany wydycha powietrze do specjalnego pojemnika, co pozwala na zmierzenie początkowego poziomu gazów. Po pierwszym pomiarze spożywa roztwór zawierający węglowodany. Następnie wykonywane są regularne pomiary. Po podaniu substratu co 20 minut przez mniej więcej 3 godziny wykonywane są kolejne pomiary poziomu gazów w wydychanym powietrzu. Po zakończeniu testu wyniki są analizowane przez specjalistów, którzy mogą określić, czy w organizmie pacjenta występuje SIBO lub nietolerancja pokarmowa.

Wyniki testu wodorowo-metanowego

Wyniki testu są dostępne zazwyczaj od razu po jego zakończeniu. Jak należy je interpretować? Pozytywny wynik oznacza wzrost poziomu wodoru o co najmniej 20 ppm w ciągu 90 minut od podania substratu wskazuje na SIBO [1]. Zwiększenie poziomu metanu o 10 ppm może wskazywać na obecność metanogenów w jelitach [2].

Niskie stężenie H₂ i CH₄ w wydychanym powietrzu po podaniu substratu uznawane jest za normę. Podwyższone stężenie wodoru (H₂) może wskazywać na SIBO lub zaburzenia wchłaniania (np. nietolerancję laktozy). Szybki wzrost stężenia gazów (w ciągu pierwszych 60 minut) sugeruje rozrost bakteryjny w jelicie cienkim (SIBO). Późny wzrost stężenia gazów może wskazywać na fermentację w jelicie grubym, np. przy nietolerancji cukrów.

Co dalej po uzyskaniu wyników?

W przypadku pozytywnego wyniku testu lekarz może zalecić dalsze kroki. Może to być leczenie farmakologiczne, czyli włączenie antybiotyków w celu zwalczania nadmiernego rozrostu bakterii. Lekarz zalecić może zmiany w diecie. Dokładnie wprowadzenie diety eliminacyjnej lub niskowęglowodanowej, aby zmniejszyć objawy. Ważne jest monitorowanie stanu zdrowia poprzez regularne kontrole, aby ocenić skuteczność leczenia.

Znaczenie testu wodorowo-metanowego w diagnostyce

Test wodorowo-metanowy jest niezwykle ważnym narzędziem w diagnostyce schorzeń gastroenterologicznych. Jedną z jego zalet jest nieinwazyjność. Badanie to nie wymaga żadnych inwazyjnych procedur, co zwiększa komfort pacjenta. Wyniki są dostępne niemal natychmiast po zakończeniu testu, a test może pomóc w diagnozowaniu różnych schorzeń, takich jak SIBO, nietolerancje pokarmowe czy IBS.

A: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. M. Nowak, P. Gulbicka, M. Grzymisławski, Wodorowe testy oddechowe jako narzędzie w diagnostyce schorzeń gastroenterologicznych, „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2015, t. 6, nr 3, s. 124–135.
2. M. Jabłkowski, J. Białkowska-Warzecha, A. Jabłkowska, Zespół rozrostu bakteryjnego – SIBO. Jak go diagnozować i leczyć w praktyce lekarza rodzinnego w świetle nowych wytycznych?, „Lekarz POZ” 2022, nr 1, s. 24–36.
3. M. Bartuzi-Lepczyńska, N. Ukleja-Sokołowska, Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego – kontrowersje i zalecenia, „Alergia, Astma, Immunologia” 2024, t. 1, nr 29, s. 39–45.
4. M. Bugajski, Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) – diagnostyka, leczenie i profilaktyka, „Gastroenterologia Kliniczna” 2022, t. 14, nr 2, s. 65–73.
5. K. Zadrozna, O. Wysokińska, A. Małek, K. Iwaniszyn-Zapołoch, B. Wójcik, M. Fabiś, J. Żyga, Diagnosis and treatment of small intestinal bacterial overgrowth, „Journal of Education, Health and Sport” 2022, t. 12, nr 12, s. 42–48.

Oceń artykuł