Spis treści:
Tłuszcz trzewny to rodzaj tłuszczu, który gromadzi się wokół narządów wewnętrznych, m.in. wątroby, serca czy jelit. Jego nadmiar stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia. Wpływa na metabolizm, funkcje hormonalne oraz układ krążenia, należy monitorować jego poziom. Regularne badania pozwalają na wczesne wykrycie problemów i wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych.
Co to jest tłuszcz trzewny?
Tłuszcz trzewny to rodzaj tłuszczu, który gromadzi się w obrębie jamy brzusznej, wokół narządów wewnętrznych. Pełni funkcje ochronne, izolacyjne i energetyczne. Chroni narządy przed urazami i magazynuje zapasy energii. Stanowi część ogólnego zapasu tłuszczu w organizmie, ale różni się od tłuszczu podskórnego. Mimo że oba rodzaje pełnią funkcję energetyczną, tłuszcz trzewny ma większy wpływ na rozwój chorób metabolicznych – cukrzycy typu 2, chorób serca czy nadciśnienia tętniczego. Jego nadmiar jest szczególnie niebezpieczny u osób z nadwagą i otyłością.
Normy tłuszczu trzewnego
Określenie norm tłuszczu trzewnego jest trudniejsze niż w przypadku tłuszczu podskórnego, ponieważ znajduje się on głęboko w obrębie jamy brzusznej. Jednak nie jest to niemożliwe. Wiele nowoczesnych urządzeń do analizy składu ciała pozwala na oszacowanie ilości tłuszczu trzewnego na podstawie pomiarów oporności ciała. Metoda ta (bezinwazyjna i bardzo szybka) polega na przepuszczeniu przez ciało niewielkiego impulsu elektrycznego o niskiej częstotliwości. Opór, jaki ten napotyka, jest mierzony przez urządzenie i na tej podstawie można obliczyć skład ciała, w tym zawartość tłuszczu trzewnego.
Jego wartości referencyjne różnią się w zależności od płci, wieku oraz ogólnego stanu zdrowia. Zwykle przyjmuje się, że u mężczyzn poziom tłuszczu trzewnego powinien wynosić od 1 do 12 jednostek (np. w przypadku analizy bioimpedancyjnej). U kobiet te wartości są zazwyczaj nieco niższe – od 1 do 10 jednostek. Wynika to z różnic fizjologicznych między płciami.
Wpływ nadmiaru tłuszczu trzewnego na zdrowie
Wzrost ryzyka chorób układu krążenia
Odkładający się wokół serca tłuszcz powoduje stan zapalny, który uszkadza naczynia krwionośne. Zwiększa to ryzyko rozwoju miażdżycy, zawału serca czy udaru mózgu. Ponadto ma wpływ na rozwój nadciśnienia tętniczego, które jest głównym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
Związek z cukrzycą typu 2
Tłuszcz trzewny odgrywa również istotną rolę w rozwoju cukrzycy typu 2. Jego nadmiar w okolicach wątroby i trzustki wpływa na zaburzenie wydzielania insuliny i jej prawidłowe działanie, co skutkuje rozwojem insulinooporności. W rezultacie organizm staje się mniej wrażliwy na działanie insuliny, co utrudnia prawidłowy metabolizm glukozy i zwiększa poziom cukru we krwi.
Problemy z metabolizmem
Tłuszcz trzewny zaburza również równowagę metaboliczną organizmu. W wyniku gromadzenia się go wokół narządów wewnętrznych dochodzi do zmniejszenia wydolności metabolicznej, co skutkuje zaburzeniami w przetwarzaniu tłuszczów, węglowodanów i białek.
Osoby z nadmiarem tłuszczu trzewnego często borykają się z trudnościami w utrzymaniu prawidłowej masy ciała i mogą zmagać się z zaburzeniami lipidowymi, czyli nieprawidłowym poziomem cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
Jak nadmiar tłuszczu trzewnego wpływa na odporność organizmu i układ hormonalny?
Nadmiar tłuszczu trzewnego zaburza równowagę hormonalną w organizmie. Wpływa na produkcję hormonów, m.in. leptyny, greliny czy insuliny, przez co mogą występować trudności w regulowaniu apetytu.
Jakie są przyczyny nadmiaru tłuszczu trzewnego?
Niewłaściwa dieta
Jednym z czynników prowadzących do nadmiernego gromadzenia tłuszczu trzewnego jest nieodpowiednia dieta. Wysokokaloryczne posiłki, szczególnie te bogate w tłuszcze nasycone, cukry proste i przetworzoną żywność, sprzyjają odkładaniu się tłuszczu w organizmie, w tym w obrębie narządów wewnętrznych.
Dieta uboga w błonnik, który wspomaga trawienie i pomaga utrzymywać stabilny poziom cukru we krwi, powoduje przyrost masy ciała oraz gromadzenie się tłuszczu trzewnego. Tego rodzaju sposób odżywiania zwiększa również ryzyko rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu 2, ponieważ zaburza równowagę metaboliczną organizmu.
Brak aktywności fizycznej
Brak regularnej aktywności fizycznej to jeden z głównych czynników przyczyniających się do nadmiernego gromadzenia tłuszczu trzewnego. Siedzący tryb życia sprawia, że organizm nie jest w stanie efektywnie spalać nadmiaru kalorii. Mięśnie tracą siłę, co pogarsza ich zdolność do spalania tłuszczu.
Stres
Stres powoduje wydzielanie hormonów, m.in. kortyzolu, który przyczynia się do gromadzenia tłuszczu w obrębie jamy brzusznej. Jego wysoki poziom wpływa na zdolność do podejmowania racjonalnych decyzji żywieniowych, co może prowadzić do sięgania po produkty wysokokaloryczne, o niskiej wartości odżywczej. To zjawisko jest często określane jako „jedzenie emocjonalne”, gdzie spożywanie staje się sposobem na radzenie sobie z negatywnymi emocjami.
Czynniki hormonalne
U kobiet w okresie menopauzy dochodzi do spadku poziomu estrogenów, co sprzyja odkładaniu się tłuszczu w okolicach brzucha. Problemy z tarczycą, np. niedoczynność, mogą z kolei spowolnić metabolizm.
Rola badań laboratoryjnych
Istotny element w diagnostyce nadmiaru tłuszczu trzewnego stanowią badania laboratoryjne. Wykonując je regularnie, szybciej zareagujesz na niepokojące zmiany w organizmie, co może zapobiec rozwojowi poważniejszych chorób. Wybierz e-Pakiet otyłość i wykonaj badania, które umożliwią diagnostykę niektórych potencjalnych przyczyn otyłości (np. niedoczynności tarczycy), jak również ocenę wpływu nadprogramowych kilogramów na ogólny stanu zdrowia. Pakiet obejmuje: lipidogram (cholesterol, HDL, nie-HDL, LDL, TG), poziom glukozy, kwasu moczowego, TSH i leptyny.
Regularne badania pozwalają na wczesne wykrycie zaburzeń metabolicznych i podjęcie odpowiednich działań zapobiegawczych. Ma to istotne znaczenie w utrzymaniu zdrowia i poprawie jakości życia.
Jak zredukować nadmiar tłuszczu trzewnego?
Pierwszym krokiem w walce z nadmiarem tłuszczu trzewnego jest odpowiednia dieta. Warto wprowadzić do jadłospisu produkty bogate w białko (chude mięso, ryby, jaja), a także roślinne źródła białka, np. rośliny strączkowe. Białko sprzyja redukcji tłuszczu, ponieważ zwiększa uczucie sytości, co pomaga kontrolować apetyt. Kolejnym istotnym elementem diety jest błonnik, który poprawia trawienie i stabilizuje poziom cukru we krwi. Jego spore ilości są w pełnoziarnistych produktach zbożowych, warzywach, owocach i nasionach.
Istotna jest też regularna aktywność fizyczna. Ćwiczenia aerobowe (bieganie, pływanie, jazda na rowerze czy szybki marsz), pomagają w spalaniu kalorii i poprawiają funkcjonowanie układu krążenia. Również ćwiczenia siłowe poprawiają metabolizm i zwiększają masę mięśniową. Połączenie obu rodzajów aktywności fizycznej daje najlepsze efekty w redukcji tłuszczu trzewnego i poprawie ogólnej kondycji organizmu.
W walce z otyłością trzewną istotna jest zmiana stylu życia, która obejmuje m.in. redukcję stresu. Pomóc mogą techniki relaksacyjne, m.in. joga, medytacja czy spacery na świeżym powietrzu. Dla utrzymania odpowiedniej masy ciała ważna jest też odpowiednia ilość snu. Warto dbać o regularny, trwający 7–9 godzin sen, który korzystnie wpływa na równowagę hormonalną i wspomaga procesy regeneracyjne organizmu.
Bibliografia
- M. Bąk-Sosnowska, M. Białkowska, P. Bogdański i in., Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022 – stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości, Medycyna Praktyczna, wydanie specjalne, s. 1–87.
- K. Kłoda, A. Mierzecki, Im mniej tkanki tłuszczowej, tym lepiej?, „Lekarz POZ” 2021, nr 5, s. 352–357.
- K. Kłoda, Leczenie nadwagi i otyłości u dorosłych – praktyczne wskazówki dla lekarza POZ, „Lekarz POZ” 2019, nr 5, s. 281–287.
