Spis treści:
Toksoplazmoza, czyli choroba wywołana przez zakażenie wewnątrzkomórkowym pasożytem Toxoplasma gondii, zwykle nie daje objawów. Przechorowanie zazwyczaj pozostawia odporność na całe życie. Niektóre osoby doświadczają jednak poważnych postaci zakażenia, takich jak zapalenie mózgu, płuc, serca czy struktur oka. Z uwagi na niebezpieczeństwo wystąpienia toksoplazmozy wrodzonej u płodu badania serologiczne powinny być wykonywane u kobiet spodziewających się dziecka.
Toksoplazmoza – co to za choroba?
Toksoplazmoza jest schorzeniem wywołanym przez wewnątrzkomórkowego pasożyta Toxoplasma gondii. Człowiek zaraża się oocystami. Ich źródłem jest kał kotów, w których przewodzie pokarmowym zachodzi cykl płciowy pasożyta. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową w wyniku spożycia surowego lub niedogotowanego mięsa, niedomytych, surowych warzyw lub podczas pracy w ogródku. Co ciekawe, nie potwierdzono zwiększenia ryzyka zakażenia toksoplazmozą u hodowców kotów.
Toksoplazmoza – przebieg choroby
Toksoplazmoza przebiega najczęściej bezobjawowo i przeważnie pozostawia odporność do końca życia. Ponowne zakażenie Toxoplasma gondii spotyka się u osób z obniżoną odpornością (m.in. w zespole nabytego niedoboru odporności AIDS czy u pacjentów stosujących leki immunosupresyjne).
Symptomy stwierdzane w toksoplazmozie objawowej to:
- wysypka plamisto-grudkowa na skórze,
- limfadenopatia (powiększenie i bolesność węzłów chłonnych, najczęściej szyjnych i karkowych),
- podwyższenie temperatury ciała, bóle mięśniowo-stawowe, złe samopoczucie, osłabienie,
- zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego,
- zmiany w strukturach oka (zapalenie naczyniówki lub siatkówki),
- zapalenie mięśnia sercowego,
- zapalenie płuc.
Odrębną klinicznie postacią choroby jest toksoplazmoza wrodzona. Dochodzi do niej u dziecka, którego matka w trakcie ciąży pierwszy raz zaraziła się Toxoplasma gondii. Szczególnie niebezpieczna jest niezdiagnozowana toksoplazmoza u kobiety ciężarnej w pierwszej połowie ciąży – rozwinięcie się infekcji u płodu może wówczas powodować wystąpienie wad rozwojowych lub skutkować poronieniem. Toksoplazmoza wrodzona u dzieci objawia się m.in. ciężkim uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego i struktur oka (triadą Sabina-Pinkertona: wodogłowiem lub małogłowiem, zapaleniem siatkówki lub naczyniówki i zwapnieniem śródmózgowym), drgawkami, żółtaczką i hepatomegalią (powiększeniem wątroby).
Toxoplasma gondii IgM – test
Diagnostyka zakażenia Toxoplasma gondii polega przede wszystkim na badaniach serologicznych. Oznaczenie poziomu przeciwciał w różnych klasach (IgM, IgG, IgA) umożliwia rozpoznanie choroby i określenie fazy zakażenia. Przeciwciała klas IgM i IgA są wytwarzane w ostrej fazie zakażenia Toxoplasma gondii. Pojawiają się po mniej więcej 2–3 tygodniach i stopniowo zanikają w ciągu pół roku. Przeciwciała klasy IgG są wytwarzane później i osiągają najwyższy poziom po mniej więcej 3 miesiącach od zakażenia. Po kilku miesiącach miano IgG obniża się, ale przeciwciała można zwykle wykryć w badaniach do końca życia.
Kto powinien wykonać badanie?
Badania serologiczne w kierunku aktualnego lub przebytego zakażenia Toxoplasma gondii powinny być wykonywane u kobiet planujących ciążę oraz spodziewających się dziecka. Wynik dodatni IgG oznacza odporność na zakażenie toksoplazmozą. Kobiety z wynikiem ujemnym IgG muszą poddawać się w trakcie ciąży kolejnym badaniom serologicznym, w tym określaniu miana IgM. Wczesne wykrycie choroby, stwierdzone poprzez serokonwersję przeciwciał IgM, umożliwia włączenie leczenia zmniejszającego ryzyko wystąpienia toksoplazmozy wrodzonej u dziecka.
Diagnostyka toksoplazmozy wrodzonej u noworodka stanowi niemałe wyzwanie, ponieważ dziecko otrzymuje przeciwciała odpornościowe przez łożysko od matki – interpretacja wyniku musi to uwzględniać. W przypadku wrodzonego zakażenia większą rolę odgrywa badanie miana IgG niż IgM.
Wykonanie testu Toxoplasma gondii IgM powinno być zawsze wykonane u osób z objawami toksoplazmozy (m.in. z zapaleniem naczyniówki, siatkówki), u których w wywiadzie stwierdza się czynniki ryzyka zakażenia (praca w ogrodzie, spożywanie niedogotowanego lub surowego mięsa).
Dodatnie IgM – co dalej?
Stwierdzenie dodatniego wyniku przeciwciał w klasie IgM wskazuje na ostrą fazę zakażenia i wymaga włączenia leczenia w przypadku objawowego przebiegu choroby. Farmakoterapia obejmuje: pirymetaminę z sulfasalazyną, pirymetaminę z sulfadoksyną, kotrimoksazol, spiramycynę, makrolidy, atowakwon.
Wyjątkiem jest dodatni wynik IgM u kobiety w ciąży – w tym przypadku należy leczyć każdą pacjentkę, niezależnie od obecności objawów. Stosuje się wówczas spiramycynę. Potwierdzenie choroby płodu polega na badaniu PCR płynu owodniowego pobranego metodą amniopunkcji. Dodatni wynik PCR jest wskazaniem do włączenia pirymetaminy z sulfadoksyną.
U noworodków i niemowląt z potwierdzoną toksoplazmozą wrodzoną stosuje się leczenie, nawet jeśli dziecko nie prezentuje żadnych objawów. Terapia trwa cały pierwszy rok życia, a nawet dłużej w przypadkach objawowego przebiegu zakażenia. Zaleca się zwykle pirymetaminę i sulfadiazynę.
Metody zapobiegania toksoplazmozie
Sposoby zapobiegania zakażeniu Toxoplasma gondii są skuteczne, pod warunkiem przestrzegania kilku prostych zasad. Jest to szczególnie ważne u kobiet spodziewających się dziecka, które nie mają we krwi przeciwciał IgG, świadczących o odporności na zakażenie. Najważniejsze znaczenie w profilaktyce ma unikanie spożywania surowego i niedogotowanego mięsa oraz niemytych owoców i warzyw. Do pracy w ogrodzie oraz wymiany zawartości kuwety w przypadku posiadania kota należy zakładać jednorazowe rękawiczki.
A: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- J. Cianciara, J. Juszczyk, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Lublin 2012, s. 651–659.
- B. Neumeister i in., Diagnostyka laboratoryjna – poradnik kliniczny, Wrocław 2013, s. 765–766.
- R. Dhakal i in., Significance of a Positive Toxoplasma Immunoglobulin M Test Result in the United States, „Journal of Clinical Microbiology” 2015, nr 53(11), s. 3601–3605. Dostęp online: maj 2022: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4609698/.
Badanie insuliny po obciążeniu glukozą
Poprzedni wpis
