Twarde guzki pod skórą – sprawdź ich rodzaje

Twarde guzki pod skórą to źródło dużego niepokoju. Zmiany zazwyczaj mają charakter łagodny, lecz w każdym przypadku powinny zostać skonsultowane z lekarzem w celu wykluczenia choroby o charakterze złośliwym.

Twardy guzek pod skórą może być tłuszczakiem, włókniakiem czy kaszakiem. Są też guzki podskórne typowe dla zmian zwyrodnieniowych stawów, m.in. Heberdena i Boucharda. Sprawdź, jakie są najczęstsze rodzaje twardych guzków pod skórą i czym się one charakteryzują.

Rodzaje twardych guzków pod skórą

Twarde guzki pod skórą mają zazwyczaj okrągły kształt, są łatwo wyczuwalne, nie dają dolegliwości bólowych, zlokalizowane są w tkance podskórnej. Wśród najczęściej występujących rodzajów twardych guzków pod skórą wymieniamy:

• kaszaki,
• tłuszczaki,
• włókniaki,
• gruczolakowłókniaki.

Warto wspomnieć o innych stosunkowo często występujących guzkach w tkance podskórnej, jakimi są gangliony czy guzki Heberdena i Boucharda. Niżej przedstawiona została krótka charakterystyka ww. zmian, zawierająca najważniejsze informacje na ich temat. 

Tłuszczaki

Tłuszczak to łagodny nowotwór zbudowany z tkanki tłuszczowej. Uważa się go za najczęściej występujący niezłośliwy nowotwór skóry, narządów wewnętrznych, tkanki podskórnej. Zmiana rozwija się powoli. Jest wyraźnie odgraniczona od otaczających ją tkanek, łatwo przesuwa się pod palcami, pokrywa ją niezmieniona skóra. Większość tłuszczaków jest mała, jednak w piśmiennictwie można spotkać się z przypadkami zmian, które osiągnęły po kilka, a nawet po kilkanaście, centymetrów średnicy. Tłuszczaki najczęściej obserwuje się wśród osób w wieku 40–60 lat, zwłaszcza z nadmierną masą ciała. W 5% przypadków występują w formie mnogiej. 

Tłuszczaki to twarde guzy pod skórą, które mogą rozwinąć się w każdej części ciała. Najczęściej jednak obserwuje się je w obrębie kończyn, głowy i szyi oraz na tułowiu. Tłuszczaki nie stanowią niebezpieczeństwa onkologicznego, bardzo rzadko dochodzi do ich transformacji w zmiany złośliwe. Jak dotąd określono, że za powstawanie tłuszczaków odpowiadać mogą predyspozycje genetyczne lub zaburzenia ze strony układu immunologicznego, polegające na rozroście adipocytów, czyli komórek tłuszczowych.

Kaszaki

Kaszak nazywany bywa torbielą zastoinową lub tłuszczową. Rozwija się w obrębie gruczołów łojowych i mieszków włosowych. Te twarde guzki pojawiają się głównie na twarzy, głowie, tułowiu, w okolicy narządów płciowych. Kaszaki mogą być pojedyncze lub mnogie. Są koloru cielistego z lekko żółtym zabarwieniem. Mają gładką powierzchnię i są przesuwalne wobec podłoża. Rosną powoli. Osiągają średnicę od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Na powierzchni twardego guza widoczny jest ciemny punkt, który wskazuje na zaczopowanie. Zazwyczaj kaszaki występują u osób między 30. a 40. rokiem życia. Do ich powstawania dochodzi wówczas, gdy złuszczające się komórki naskórka zablokują kanalik wyprowadzający gruczołu łojowego. W konsekwencji sebum i zrogowaciały naskórek gromadzą się wewnątrz gruczołu i powodują powstanie torbieli. Zmianę wypełnia płynna lub półpłynna masa o nieprzyjemnym zapachu. Kaszak łatwo ulega nadkażeniu bakteryjnemu, co prowadzi do rozwoju stanu zapalnego otaczających go tkanek.

Włókniaki

Wyróżnia się dwa główne rodzaje włókniaków – twarde i miękkie. Do pierwszych zalicza się: włókniaki stwardniałe (twardniejące), dermatofibromy, łagodne włókniste histiocytomy, histiocytomy. Guzki te są z reguły płaskowyniosłe i mają czerwone lub brązowe zabarwienie. Włókniaki pojawiają się pojedynczo. Zazwyczaj są niewielkie, o średnicy do 1 cm. Rozwijają się najczęściej u osób powyżej 40 lat. Nierzadką sytuacją jest powstanie włókniaka twardego w miejscu po ukąszeniu, urazie czy zapaleniu mieszka włosowego. Włókniaki twarde lokalizują się zazwyczaj na nogach i tułowiu. Zmiany o bardzo dużych rozmiarach – o średnicy przekraczającej nawet 20 cm – zdarzają się u osób z upośledzoną odpornością.

Drugim rodzajem są włókniaki miękkie, do których zalicza się m.in.: włókniaki starcze, polipy włóknistonabłonkowe, acrochordony. Zwykle są to guzki mnogie, w kolorze skóry lub w różnych odcieniach brązu. Włókniaki miękkie mogą osiągnąć od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Najczęściej obserwowane są u osób z nadmierną masą ciała, zmagających się z zaburzeniami endokrynologicznymi czy u diabetyków. Umiejscawiają się zazwyczaj na szyi, pod pachami, w pachwinach czy w okolicy sutków.

Gruczolakowłókniak

Gruczolakowłókniaki to łagodne guzy piersi, jakie obserwowane są z reguły u kobiet przed 30. rokiem życia. Rozwijają się w wyniku wysokiego poziomu estrogenów, rozrostu tkanki łącznej włóknistej i nabłonka gruczołu mlekowego. Szybszemu wzrostowi guza sprzyjają ciąża, hormonalne preparaty antykoncepcyjne czy hormonalna terapia zastępcza. Zdarzają się zmiany mnogie, które stanowią do 20% przypadków. Gruczolakowłókniak może ulec zezłośliwieniu, lecz są to rzadkie sytuacje. Guzki występują najczęściej w górnej części piersi. Są bezbolesne, łatwo można je przesunąć palcami, ich średnica nie przekracza z reguły 3 cm, ale sporadycznie zdarzają się znacznie większe. Po przekwitaniu guzy ulegają procesowi regresji i zwapnieniu.

Gangliony

Ganglion określany bywa również torbielą galaretowatą. To pseudotorbiel łącznotkankowa, która rozwija się w okolicach ścięgien i torebek stawowych. Ściany tej zmiany wysłane są tkanką łączną, a w jej wnętrzu znajduje się galaretowata substancja lub płyn. Twardy guzek zazwyczaj umiejscawia się w okolicy stopy i nadgarstka. Ganglion nie przekracza zwykle wielkości ziarna grochu, lecz gdy rozwinie się w nim stan zapalny, może osiągnąć rozmiar orzecha włoskiego. Nie określono dokładnie przyczyny powstania tego twardego guzka pod skórą. Uważa się, że mogą do niego predysponować przewlekłe urazy. Gangliony rozwijają się zazwyczaj w populacji pediatrycznej i u dorosłych w młodszym wieku. Jeśli torbiel zawiera tkankę litą, może się ona przekształcić w nowotwór złośliwy.

Guzki Heberdena i Boucharda

Guzki Heberdena i Boucharda są charakterystyczne dla choroby zwyrodnieniowej stawów rąk. Pierwsze z nich lokalizują się na grzbietowej powierzchni stawów międzypaliczkowych dalszych, drugie zaś występują na grzbietowej powierzchni stawów międzypaliczkowych bliższych. Zmiany te składają się z tkanki kostnej i chrzęstnej. Na tkankach wokół tych guzków może rozwinąć się stan zapalny. Same w sobie guzki Heberdena i Boucharda nie są groźne, ale mogą upośledzać sprawne funkcjonowanie. Ich narastanie może dawać objawy neurologiczne w postaci niedowładów. W skrajnych przypadkach chorym z tymi zmianami proponowana jest operacja wszczepienia do zniszczonego stawu endoprotezy.

Do jakiego lekarza się zgłosić, kiedy pojawi się twardy guzek pod skórą?

W przypadku pojawienia się twardego guzka pod skórą pacjent powinien się zgłosić do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, który na podstawie wstępnego rozpoznania skieruje do odpowiedniego specjalisty – zazwyczaj do dermatologa lub chirurga. Każdy przypadek tego typu zmiany wymaga konsultacji lekarskiej, aby wykluczyć chorobę o charakterze złośliwym i określić sposób postępowania leczniczego. 

Diagnostyka opiera się na wywiadzie z pacjentem, badaniu klinicznym, podstawowych badaniach laboratoryjnych, takich jak badanie morfologiczne krwi, a w razie potrzeby na dodatkowych badaniach diagnostycznych, obrazowaniu medycznym – początkowo USG, a w razie niepewności diagnostycznej na tomografii komputerowej czy rezonansie magnetycznym. Lekarz zalecić może również biopsję guza i wysłanie pobranego materiału do analizy histopatologicznej w celu dokładnego określenia jej charakteru.

Większość twardych guzków pod skórą wymaga przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego, choć stosowane bywają również inne metody. Przykładowo tłuszczaki usuwa się z użyciem lasera czy za pomocą krioterapii, a torbiele galaretowate poprzez punkcję i odessanie zawartości za pomocą igły. Zmiany usuwa się, zwłaszcza gdy powodują ból, ograniczają ruchy czy z powodów kosmetycznych. Nie znikną one samoistnie. Niewielkie guzki, których lokalizacja nie jest newralgiczna, nie wymagają usunięcia, lecz powinny pozostać pod stałą kontrolą lekarską i w razie niepokojących objawów zostać usunięte.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. A. Gierlotka i wsp., Przypadek olbrzymiego tłuszczaka szyi, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2014, t. 8, nr 2, s. 84–87.
2. T.S. Gaździk, T. Bielecki, Ortopedia i traumatologia, t. 2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
3. T.F. Mroczkowski, Choroby przenoszone drogą płciową: dla studentów i lekarzy, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998.

Oceń artykuł