Ucisk w głowie, czyli napięciowy ból głowy

Uczucie ściskania w głowie jest charakterystyczną cechą kliniczną napięciowego bólu głowy. To najczęściej występująca i diagnozowana na świecie choroba neurologiczna. Napięciowy ból głowy ma charakter napadowy i może trwać nawet kilka dni. Jego przyczyną są punkty spustowe – nadwrażliwe miejsca na mięśniach szkieletowych, które można wyczuć palcem. 

Co oznacza ucisk w głowie?

Ucisk w głowie to charakterystyczny objaw napięciowego bólu głowy. W literaturze medycznej jest on klasyfikowany jako ból głowy typu uciskowego (ICD-10). To jedna z najczęściej diagnozowanych chorób neurologicznych, która według różnych źródeł może dotykać nawet 80% światowej populacji. U 40% osób doświadczających napięciowego bólu głowy stwierdzono dodatni wywiad rodzinny u krewnych pierwszego stopnia [1]. Dolegliwość diagnozowana jest również wśród dzieci i młodzieży. Napięciowego bólu głowy może doświadczać od 17 do 69% młodych pacjentów [2].

Cechy kliniczne napięciowego bólu głowy

Napięciowy ból głowy ma charakter obustronny, uciskający, ale nie pulsujący. Przez pacjentów jest opisywany jako wrażenie gniecenia i ściskania głowy obręczą. Ból ma nasilenie niewielkie lub umiarkowane, jednak odbiór natężenia jest kwestią indywidualną. Napięciowy ból głowy promieniuje do potylicy i czoła, a u niektórych osób do tylnej części szyi. U niektórych, wrażliwych pacjentów ból powoduje nadwrażliwość na światło i dźwięki. Objawy te mogą ulegać nasileniu wraz z ekspozycją na te czynniki. Dolegliwość pojawia się nagle i może narastać wraz z upływem dnia. Ból napięciowy utrzymuje się od kilkudziesięciu minut do kilku dni. Atak ma charakter nieprzerwany. W przypadku wielodniowego napadu bólu pojawia się objaw towarzyszący w postaci nudności. Napięciowy ból głowy w znacznym stopniu ogranicza funkcjonowanie i uniemożliwia wykonywanie obowiązków rodzinnych i zawodowych. 

Rodzaje napięciowego bólu głowy

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Bólu Głowy (ang. ICHD, International Classification of Headache Disorders) wyróżnia się trzy grupy napięciowego bólu.

Rzadki napięciowy ból głowy 

O rzadkim napięciowym bólu głowy mówimy wtedy, gdy ataki pojawiają się maksymalnie raz w miesiącu, a w ciągu roku występuje do 12 epizodów. Dolegliwość może trwać od 30 minut do kilkunastu godzin. 

Częsty napięciowy ból głowy

Częsty napięciowy ból głowy rozpoznawany jest wtedy, gdy dochodzi przynajmniej do 10 ataków w miesiącu, które nawracają przez kolejne ponad trzy miesiące. W ciągu roku występuje od 12 do 180 epizodów bólu głowy. Atak może utrzymywać się nawet do 7 dni. 

Przewlekły napięciowy ból głowy 

Przewlekły napięciowy ból głowy to stan, w którym dolegliwość pojawia się co najmniej 15 dni w miesiącu i nawraca, przez kolejne ponad 3 miesiące. Ataki mają charakter ciągły i trwają nieprzerwanie od kilku godzin do kilku lub kilkunastu dni. W przypadku długo utrzymującego się bólu mogą występować objawy towarzyszące w postaci nadwrażliwości na dźwięki i nudności [1].

Przyczyny napięciowego bólu głowy

Przyczyną napięciowego bólu głowy są punkty spustowe. To hiperwrażliwe miejsca znajdujące się na włóknach mięśni szkieletowych. Punkt spustowy ma formę guzka wyczuwalnego pod palcami. Powstaje na mięśniach nadmiernie napiętych, o zaburzonej aktywności i tych, które doznały mikrourazów. Skutkiem tego jest miejscowe zaburzenie mikrokrążenia tkankowego. W miejscu, które jest niedożywione i niedotlenione, powstaje punkt spustowy. 

Wskazuje się na wiele przyczyn powstawania punktów spustowych, m.in. na: 

• długotrwały lub silny stres; 
• obciążenia psychiczne, np. depresję, stany lękowe, niestabilność emocjonalna, skłonność do agresji;
• zaburzenia rytmu snu; 
• głód; 
• nadmierny wysiłek fizyczny; 
• przemęczenie organizmu; 
• osłabienie siły mięśniowej z powodu braku aktywności ruchowej;
• niedobór substancji odżywczych, szczególnie żelaza, witaminy C, witamin z grupy B;
• nieleczoną lub nasiloną alergię.

Obecność na głowie punktów spustowych jest związana z tzw. bólem rzutowanym, który lokalizuje się w innych, często odległych obszarach ciała, m.in. na mięśniach obręczy barkowej, szyi i przedramienia ręki.

Rozpoznanie i diagnostyka napięciowego bólu głowy

Nie są znane metody pozwalające na rozpoznanie napięciowego bólu głowy. W przypadku ataków w badaniach przedmiotowych i laboratoryjnych nie są stwierdzane żadne nieprawidłowości neurologiczne. Dlatego wykonywanie badań obrazowych jest bezcelowe. Natomiast zalecanym krokiem diagnostyki jest wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych, obejmujących morfologię krwi, oznaczenie poziomu witamin i minerałów. Ma to na celu wykrycie ewentualnych niedoborów i ustalenie czynników ryzyka napięciowego. Wyniki laboratoryjne warto uzupełnić o badanie ciśnienia. Czasami uciskowy i rozpierający ból głowy może być spowodowany nadciśnieniem, o którym pacjent nie wie. 

Diagnostyka napięciowego bólu głowy polega przede wszystkim na wywiadzie. Odpowiedzialne za ból napięciowy punkty spustowe u większości pacjentów można zlokalizować w badaniu palpacyjnym głowy. W celu znalezienia punktów stosowana jest technika płaskiej palpacji lub technika ucisku szczypcowego, dzięki którym możliwe jest zlokalizowane i wyczucie pod palcami guzka.

Za kryteria potwierdzające obecność punktów spustowych uznaje się: 

• wyczuwalne pod palcami napięte pasma włókien mięśniowych mięśni szkieletowych; 
• wyczuwalny pod palcami bolesny guzek lub miejsce w obrębie napiętego pasma mięśniowego; 
• odczuwany przez pacjenta tzw. ból rzutowany podczas stymulacji bolesnego punktu;
• miejscowe drżenia mięśni pod wpływem ucisku napiętego pasma; 
• osłabienie lub nadmierne napięcie mięśni głowy i szyi; 
• ból podczas próby rozciągania napiętych mięśni.

Wrażliwe na ucisk punkty zlokalizowane są m.in. w okolicach skroniowych, nad łukami brwiowymi, nad i za uszami, na środku głowy w jej górnej części, z tyłu głowy w części potylicy. Tkliwość punktów odczuwalna jest również poza atakiem, co umożliwia rozpoznanie problemu w przypadku wizyty u lekarza. 

Dlaczego nie powinieneś bagatelizować napięciowego bólu głowy?

Według różnych źródeł medycznych nawet u 39% pacjentów, którzy nie udają się do lekarza (i na własną rękę sięgają po leki przeciwbólowe) z powodu napięciowego bólu głowy, dochodzi do pogorszenia i nasilenia objawów. Natomiast u 16% chorych epizodyczny napięciowy ból głowy przekształcił się w ból codzienny, trwający co najmniej 4 godziny dziennie. Dodatkowe ryzyko zwiększa częste sięganie po środki przeciwbólowe. Nie tylko prowadzi do uzależnienia, ale także do rozwoju codziennego bólu głowy w przypadku próby odstawienia leków [3].

Autorka: Emilia Kruszewska

Bibliografia

1. M. Siemiński, Napięciowe bóle głowy w praktyce lekarza rodzinnego, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2017, nr 11, s. 255–262.
2. A. Waś, S. Tucholska, Napięciowe bóle głowy – aspekty psychologiczne, „Neurologia” 2011, nr 20, s. 115–119.
3. M. Chochowska, J. Klonowska, R. Ogrodowczyk, J. T. Marcinkowski, Napięciowe bóle głowy, a zespół bólu mięśniowo-powięziowego. Część II. Leczenie niefarmakologiczne – uwalnianie punktów spustowych (terapia manualna), „Hygeia Public Health” 2015, nr 50, s. 288–293.
4. M. Chochowska, J. Klonowska, R. Ogrodowczyk, J. T. Marcinkowski, Napięciowe bóle głowy, a zespół bólu mięśniowo-powięziowego. Część I. Klasyfikacja, etiopatogeneza, kryteria diagnostyczne, „Hygeia Public Health” 2015, nr 50, s.283–287.

Oceń artykuł