Urobilinogen w moczu – co to takiego i o czym świadczy?

Urobilinogen to związek chemiczny, którego obecność w moczu jest czymś naturalnym. Jeśli jednak utrzymuje się na zbyt wysokim poziomie, może świadczyć o chorobach wątroby – jej marskości, uszkodzeniu lub różnego rodzaju stanach zapalnych. Rozszerzonej diagnostyki wymaga również zbyt niski poziom urobilinogenu. Sprawdź, jakie są normy.

Urobilinogen – co to takiego?

Urobilinogen jest organicznym związkiem chemicznym, który powstaje w przewodzie pokarmowym jako efekt przekształcenia bilirubiny przez bakterie. Jego część zostaje wchłonięta w jelitach, a pozostałość jest wydalana wraz z kałem i odpowiada za jego ciemną barwę. Część urobilinogenu zostaje również wydalona przez nerki do moczu, nadając mu naturalną, żółtawą barwę. Gdy stężenie tej substancji wzrasta, mocz przybiera ciemniejsze (bursztynowe) zabarwienie.

Obecność urobilinogenu w niewielkiej ilości to zjawisko prawidłowe. Zarówno jego zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom mogą świadczą o nieprawidłowym funkcjonowaniu wątroby, trzustki oraz dróg żółciowych.

Urobilinogen a bilirubina

Nie sposób zrozumieć, czym jest urobilinogen bez krótkiego wyjaśnienia, czym jest bilirubina. To pomarańczowoczerwony barwnik żółciowy, który powstaje w organizmie na skutek rozpadu hemu, czyli składnika hemoglobiny (krwinek czerwonych). Bilirubina ulega dalszemu rozpadowi w wątrobie i drogach żółciowych, a jedną z substancji, która wtedy powstaje, jest właśnie urobilinogen. Można więc śmiało powiedzieć, że urobilinogen to pochodna bilirubiny. Jeśli poziom omawianego barwnika wzrasta, automatycznie zwiększy się także ilość substancji, które od niego pochodzą.

Kiedy warto zbadać poziom urobilinogenu?

Poziom bilirubiny i urobilinogenu – które określane są w ramach tego samego badania moczu – warto sprawdzić, gdy pojawiają się następujące symptomy:

• ciemnożółty (bursztynowy) kolor moczu;
• żółte zabarwienie skóry;
• żółty kolor białkówek oczu;
• utrata masy ciała niezwiązana z nawykami żywieniowymi;
• chroniczne bóle brzucha;
• ciągłe zmęczenie.

Lekarze sprawdzają wymienione parametry wtedy, gdy zachodzi podejrzenie chorób wątroby i dróg żółciowych: marskości wątroby, stanów zapalnych (np. wirusowego zapalenia wątroby typu A, B lub C), niedokrwistości hemolitycznej oraz innych schorzeń trzustki i dróg żółciowych. Poziom bilirubiny i urobilinogenu należy sprawdzić również wtedy, gdy doszło do zatrucia lekami, narkotykami, grzybami lub innymi substancjami toksycznymi, które mogą uszkodzić wątrobę.

Jak wygląda badanie urobilinogenu w moczu?

Do określenia stężenia bilirubiny w moczu potrzebna będzie poranna próbka, na podstawie której wykonana zostanie szczegółowa analiza w laboratorium. Aby badanie wypadło wiarygodnie:

• przed oddaniem próbki wykonaj rutynowy prysznic i oczyść okolicę ujścia cewki moczowej, aby w moczu nie pojawiły się bakterie, które mogą zafałszować wynik badania;
• następnie oddaj próbkę moczu do jednorazowego pojemnika – najlepiej sprawdzi się taki, z którego możesz – metodą próżniową – pobrać materiał bezpośrednio do probówki;
• przekaż probówkę lub pojemnik z moczem do najbliższego laboratorium;
• staraj się zrobić to jak najszybciej, najlepiej w ciągu 2 godzin od pobrania próbki, ponieważ związki zawarte w moczu mogą utleniać się pod wpływem światła, co skutkuje fałszywym wynikiem badania.

Pamiętaj, że określenie urobilinogenu w moczu nie jest samodzielnym badaniem, ale wykonuje się go razem z określeniem innych parametrów.

Jakie są normy urobilinogenu w moczu?

Wyniki badania urobilinogenu w moczu przedstawiane są za pomocą jednostki mg/dl, co oznacza miligram na decylitr, czyli dziesiątą część litra. Wynik prawidłowy powinien mieścić się w przedziale 0,2–4 mg/dl, a optymalny poziom dla zdrowego człowieka to 1 mg/dl. W przypadku dzieci prawidłowy wynik to 0,1 mg/dl [2].

O czym świadczy podwyższony poziom urobilinogenu?

Podwyższony urobilinogen w moczu świadczy zazwyczaj o chorobach wątroby i dróg żółciowych. Towarzyszy m.in. hemolizie (nieprawidłowemu i zbyt wczesnemu rozpadowi czerwonych krwinek), żółtaczce hemolitycznej, zastoinowej niewydolności krążenia, marskości wątroby czy zapaleniu tego narządu. Zwiększone stężenie omawianej substancji często występuje u osób, które cierpią na anemię lub jedzą zbyt tłuste posiłki.

Na co wskazuje zbyt niskie stężenie urobilinogenu w moczu?

Za niskie stężenie urobilinogenu lub jego całkowita niewykrywalność w moczu również może świadczyć o patologicznych stanach. Taki wynik pojawia się, gdy przepływ żółci do światła przewodu pokarmowego zostaje całkowicie zablokowany. Niski urobilinogen może też świadczyć o kamicy żółciowej lub żółtaczce w przebiegu guzów trzustki bądź dróg żółciowych. Zbyt niskie stężenie może wystąpić również u osób, które przez długi czas stosowały antybiotykoterapię.

O czym świadczy nieprawidłowy urobilinogen w moczu w ciąży?

Podwyższony poziom urobilinogenu może pojawić się także u przyszłych mam jako objaw cholestazy ciążowej. Schorzenie to dotyczy niewielkiej grupy kobiet – zmaga się z nim ok. 2–3% ciężarnych. Choroba polega na zaburzeniu w wydzielaniu żółci i zazwyczaj ma łagodny przebieg, ale w skrajnych przypadkach może zagrażać życiu dziecka i prowadzić do przedwczesnego porodu. Diagnoza pada zazwyczaj po 30 tygodniu ciąży, gdy przyszła mama obserwuje u siebie żółte zabarwienie skóry i zmaga się z uciążliwym świądem rąk i nóg. Choroby tej nie można ignorować i na szczęście nie da się jej przeoczyć – nie tylko ze względu na nieprzyjemne objawy, ale również na fakt, że kobiety w ciąży znacznie częściej niż inni ludzie wykonują rutynowe badania moczu i krwi – średnio raz w miesiącu muszą stawić się w punkcie pobrań.

Nieprawidłowy urobilinogen w moczu u dziecka

Podwyższony urobilinogen w moczu u dziecka to informacja, że mogło dojść do uszkodzenia wątroby, zatrucia lub kluczowy narząd funkcjonuje nieprawidłowo. Jeśli dziecko ma żółtą skórę, narzeka na ból brzucha i jest ciągle zmęczone, trzeba jak najszybciej udać się do lekarza, aby znaleźć przyczynę dolegliwości.

Zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych nieprawidłowy poziom urobilinogenu to sygnał alarmowy. Pamiętaj, że samo badanie moczu nie wystarczy, aby postawić diagnozę. Sprawdź, jakie dodatkowe badania warto wykonać.

Nieprawidłowy poziom urobilinogenu w moczu – dalsza diagnostyka

W przypadku nieprawidłowego stężenia urobilinogenu w moczu postępuj zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego, który z pewnością skieruje cię na dalsze badania diagnostyczne. Kolejnym – niezbędnym – krokiem będzie wykonanie szczegółowych badań krwi, a dalsze postępowanie diagnostyczne będzie zależało od charakteru schorzenia, które podejrzewa lekarz. Jeśli podejrzenie dotyczy guzów trzustki lub dróg żółciowych, konieczne będzie USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa, a często również rezonans magnetyczny w obrębie tych narządów.

W szczegółowej ocenie funkcjonowania wątroby pomocne są tzw. próby wątrobowe. Jest to badanie krwi, które określa aktywność enzymów ALT(aminotransferazy alaninowej), AST (aminotransferazy asparaginianowej), ALP (fosfatazy zasadowej) i GGTP (gamma-glutamylotranspeptydazy). Do nieinwazyjnych badań wątroby należy również scyntygrafia, podczas której określana jest wielkość, zmiany zapalne oraz ubytki w tkance narządu. Szczególną odmianą badania radiologicznego będzie arteriografia wątroby, która pozwala ocenić układ naczyń tętniczych oraz charakter zachodzących w nich zmian.

W przypadku podejrzenia nowotworów konieczna będzie biopsja, która polega na pobraniu wycinka narządu do badania, a innym, równie inwazyjnym i wykonywanym w znieczuleniu  zabiegiem będzie laparoskopia. Laparoskop, czyli specjalne narzędzie zaopatrzone w małą kamerkę, pozwala dokładnie obejrzeć strukturę wątroby.

Autor: Marta Drzazga

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. P. Lipiński i in., Metabolizm bilirubiny i jego znaczenie w patogenezie zespołów Rotora oraz Dubina i Johnsona – aktualny stan wiedzy, „Pediatria Polska” 2017, t. 92, nr 6, s. 476–477.
2. A. Dembińska-Kmieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban&Partner, Wrocław 2021.
3. I. Jankowska i in., Żółtaczki, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
4. A. Laughin, Zdrowa wątroba – dieta, profilaktyka, Wydawnictwo Astrum, Wrocław 2014.

Oceń artykuł