Użądlenie pszczoły – jak wygląda, co robić?

Użądlenie pszczoły, ale i innych owadów jak osa, szerszeń czy trzmiel, wywołuje zazwyczaj lekki odczyn o charakterze miejscowym. U osób z nadwrażliwością na jad pszczoły może rozwinąć się stan ogólnoustrojowy, w tym w skrajnych sytuacjach zagrażająca życiu reakcja, jaką jest wstrząs anafilaktyczny.

Użądlenie pszczoły jest dość częstą sytuacją w porze wiosenno-letniej. Owady te spotykane są niemal na każdym kroku, a zwłaszcza w miejscach zielonych. Sprawdź, jakie są objawy użądlenia przez pszczoły oraz jakie obowiązują zasady udzielenia pierwszej pomocy w takiej sytuacji. Co robić, gdy pszczoła użądli osobę uczuloną na jej jad?

Użądlenie przez pszczołę

Użądlenie inaczej określane jest ukąszeniem, ukłuciem lub ucięciem żądłem. Definiuje się je jako wprowadzenie żądła przez skórę, co wiąże się nierzadko ze wstrzyknięciem jadu do organizmu. Najczęściej dochodzi do użądlenia przez pszczołę. W Polsce żyje około 470 gatunków tych owadów, które należą do rodziny błonkoskrzydłych, podobnie jak osa, trzmiel czy szerszeń. Część osób miewa problemy z odróżnieniem użądlenia pszczoły od osy. Pamiętaj, pszczoła zostawia żądło, a osa nie. Dlatego też pszczoła może użądlić tylko raz, po czym umiera, natomiast osa jest w stanie żądlić wielokrotnie. Pszczoły to zwierzęta niezwykle przydatne dla przyrody i rolnictwa. Najbardziej znane są z produkcji miodu i zapylania roślin, które dzięki temu dają owoc. Niemniej napotkanie pszczoły wiąże się z ryzykiem użądlenia, które powoduje z reguły miejscową reakcję skórną.

Użądlenie pszczoły – objawy

Konsekwencją użądlenia pszczoły, jak podano wyżej, jest najczęściej reakcja miejscowa, której objawy znikają do 48 godzin, najczęściej w ciągu kilkunastu. Objawami użądlenia pszczoły są:

nagły i ostry ból,
swędzenie,
obrzęk,
uczucie rozpierania,
pieczenie,
odczyn zapalny – skóra wokół miejsca użądlenia jest blada, a otaczający obszar staje się zaczerwieniony i opuchnięty, z czasem może pojawić się stwardnienie w miejscu użądlenia.

Z powodu swędzenia i pieczenia trudno powstrzymać się od drapania miejsca użądlenia. Drapanie daje tylko chwilową ulgę i powoduje zaostrzenie stanu zapalnego. Na jego skutek może nastąpić nadkażenie rany przez bakterie znajdujące się na palcach.

U osób z nadwrażliwością na jad pszczoły istnieje ryzyko rozwoju ogólnej reakcji organizmu. Stan ten jest przyczyną poważnych objawów chorobowych, a w ciężkich sytuacjach dochodzi do obrzęku naczynioruchowego czy uogólnionej pokrzywki (zmiany skórne obecne są na całym ciele). Istnieje też ryzyko wystąpienia stanu zagrażającego życiu w postaci wstrząsu anafilaktycznego. Taka reakcja na użądlenie pszczoły charakteryzuje się niedostatecznym przepływem krwi przez tkanki. W jej przebiegu pojawiają się następujące dolegliwości:

wymioty, nudności,
osłabienie,
zaburzenia pracy serca,
zawroty głowy,
trudności z oddychaniem,
świąd całego ciała,
obrzęk twarzy i szyi,
spadek ciśnienia tętniczego krwi,
blada, spocona, chłodna skóra,
drgawki,
skąpomocz,
utrata przytomności.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza, gdy użądli nas pszczoła?

Po pomoc do lekarza trzeba się zgłosić w przypadku, gdy po użądleniu pszczoły pojawiają się dreszcze, gorączka, ból głowy i doszło do powiększenia zakresu odczynu miejscowego. Konsultacji ze specjalistą wymagają również użądlenia mnogie (gdy doszło do ataku wielu pszczół jednocześnie), a także gdy pszczoła użądliła nas w oko, usta, język czy gardło. Atak w okolicę dróg oddechowych wiąże się z ryzykiem upośledzenia ich drożności. Pamiętaj, aby w drodze do lekarza osobie poszkodowanej dać do ssania kostki lodu. Zimno redukuje obrzęk i działa przeciwbólowo. Pomoc medyczna jest konieczna w przypadku użądlenia osoby nadwrażliwej na jad pszczoły i zawsze, kiedy obserwujemy po ataku owada jakiekolwiek niepokojące objawy.

Co robić, gdy użądli kogoś pszczoła? Zasady udzielania pierwszej pomocy

Zasady postępowania po użądleniu pszczoły zależą od tego, czy osoba poszkodowana ma alergię na jad tego owada. Można to sprawdzić, wykonując odpowiednie testy alergiczne. W przypadku braku nadwrażliwości postępowanie ogranicza się z reguły do udzielenia pomocy w domu, przy czym, jeśli u danej osoby doszło do ataku pszczoły po raz pierwszy, ważna jest obserwacja, bo nie wiadomo, czy wystąpi reakcja ogólna.

W pierwszej kolejności trzeba usunąć żądło. Do tego można użyć sterylnej igły, nożyka czy żyletki. Wcześniej jednak należy umyć ręce. Pozbycie się żądła jest istotne z uwagi na znajdujący się przy nim woreczek jadowy, który, mimo że odłączył się od pszczoły, to może wydzielać jad do skóry. Usuwając żądło, trzeba unikać ściskania go, co sprzyja wtłaczaniu jadu w skórę. Następny krok w postępowaniu po użądleniu pszczoły to zastosowanie zimnego kompresu. Źródłem chłodu mogą być: żelowy kompres z apteki, butelka ze schłodzonym napojem, mrożonki czy kostki lodu w czystej ściereczce.

Co pomaga na użądlenie pszczoły? Domowe sposoby i nie tylko

Dolegliwości towarzyszące użądleniu pszczoły można łagodzić środkami miejscowo znieczulającymi o działaniu przeciwalergicznym, schładzającym, przeciwświądowym. W ich składzie znajdują się zazwyczaj aloes, mentol i alantoina. Poszkodowanemu warto podać calcium, czyli wapno, które łagodzi objawy użądlenia pszczoły. W przypadku cięższych reakcji miejscowych na zlecenie lekarza mogą zostać wykorzystane kortykosteroidy.

Na użądlenie pszczoły pomocne okazują się również domowe rozwiązania, jak m.in.:

- miejscowy ucisk, który zmniejsza wchłanianie jadu,

okłady z cebuli lub korzenia pietruszki, które neutralizują kwaśny odczyn jadu pszczoły,
okłady z rozgniecionego liścia białej kapusty, które działają przeciwzapalnie, oczyszczająco, przeciwbólowo,
soda wymieszana z niewielką ilością wody, tak aby utworzyć papkę, która neutralizuje jad i zmniejsza opuchliznę.

Co należy robić, gdy pszczoła użądli osobę uczuloną?

Osoby z alergią na pszczoły powinny być wyposażone w zastrzyk z adrenaliną, który należy zastosować od razu po ukąszeniu. Warto, aby w ich apteczce znalazły się leki przeciwhistaminowe, które pomogą, kiedy nie ma się adrenaliny. Należy oczywiście pamiętać o usunięciu żądła. W przypadku pojawienia się trudności z oddychaniem poszkodowanego układamy w pozycji siedzącej, a w razie spadku ciśnienia zastosowanie ma pozycja leżąca z uniesionymi nogami. Kiedy poszkodowany wymiotuje lub traci przytomność, powinno się zastosować ułożenie w pozycji bocznej. Z uwagi na ryzyko zagrażających życiu osoba z alergią powinna się zgłosić do lekarza. W skrajnych przypadkach należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Użądlenia przez owady – profilaktyka

Wśród najważniejszych zasad zapobiegania użądleniu przez pszczołę wymieniamy:

unikanie noszenia odzieży w intensywnych kolorach, gdyż mogą one wzbudzić zainteresowanie owadów,
unikanie jedzenia słodkich pokarmów poza domem, bo zwabiają owady,
unikanie chodzenia boso po trawie, zwłaszcza w miejscach, gdzie leżą owoce lub rosną kwiaty,
rezygnację z mocnych perfum w okresie letnim i stosowanie antyperspirantów, ponieważ zapach potu przyciąga owady.

Wskazane jest, aby osoby, u których prawdopodobnie występuje nadwrażliwość na jad pszczoły, skonsultowały z alergologiem i wykonały testy alergiczne. W razie alergii lekarz może wdrożyć terapię odczulającą przeciwko pszczołom, która z czasem zmniejszy stopień nadwrażliwości na ich jad, a tym samym nasilenie objawów towarzyszących użądleniu.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

A. Bronka, Pierwsza pomoc. Użądlenia, ukąszenia i ugryzienia. Online: http://ptpaiio-lodz.one.pl/wp-content/uploads/2015/11/U%C5%BC%C4%85dlenia-1.pdf [dostęp: 31.03.2022].
A. Dowbór-Dzwonka i wsp., Hipersensytyzacja na jady błonkówek, „Hygeia Public Health” 2012, t. 47, nr 2, s. 157–163.
A. Kaszuba, M. Kuchciak-Brancewicz, Ilustrowana dermatologia dziecięca. Podstawowe problemy kliniczne w pytaniach i odpowiedziach, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2013.
Pierwsza pomoc podczas wakacji. Poradnik. Online: https://mazowiecka.policja.gov.pl/download/271/85476/PoradnikPIERWSZAPOMOCwWakacje2020.pdf [dostęp: 31.03.2022].
W. Gaszyński, Wstrząs anafilaktyczny, „Lekarz POZ” 2017, nr 2, s. 98–103.