Zatrucie to nic innego jak niepożądana i niebezpieczna reakcja organizmu w odpowiedzi na przedawkowanie substancji leczniczych. Przyjęcie zbyt dużej dawki środka leczniczego może być celowe lub zdarzyć się przez nieuwagę. O tym, czym dokładnie jest zatrucie lekami, w jaki sposób się objawia, jak udzielić pierwszej pomocy osobie, która przyjęła niewłaściwą dawkę leku, oraz jakie zatrucia obserwujemy najczęściej, przeczytasz w poniższym artykule.
Czym jest zatrucie?
Zatrucie to nic innego jak przyjęcie niewłaściwej, zbyt dużej dawki leków, która ma działanie toksyczne dla organizmu. Może być efektem świadomego działania pacjenta lub sytuacji losowej, kiedy zawyżona ilość leku została przyjęta przypadkiem przez nieuwagę. Tylko odpowiednie dawkowanie leku ma działanie terapeutyczne. Stosowanie innej dawki niż zalecana może wywołać niebezpieczną reakcję organizmu. Przedawkować można prawie każdy lek, w związku z czym w tym artykule omówione zostaną najczęściej obserwowane zatrucia powszechnie dostępnymi lekami.
Jakie są przyczyny zatruć lekami?
Istnieje kilka przyczyn zatrucia lekami. Wśród nich wymienić można:
- nieuwagę podczas przyjmowania zaleconej dawki leku. Najczęściej osoby starsze zapominają, że dany środek już przyjęły i po krótkim czasie zażywają jego drugą dawkę,
- pomyłkę podczas ustalania dawki przez lekarza lub wydawania preparatu w aptece. Są to bardzo rzadkie przypadki,
- uzależnienie od leku. Zdarza się, gdy przyjmujemy często dany preparat, czym zwiększamy na niego tolerancję organizmu. Potrzebujemy później coraz to większych dawek do osiągnięcia poprawy samopoczucia,
- zamierzone działania, np. próby samobójcze.
W jaki sposób objawia się zatrucie lekami?
Zatrucie może dawać różne objawy w zależności od rodzaju zażytego w nadmiarze leku. Główne grupy przedawkowywanych środków to:
- leki nasenne,
- leki psychotropowe,
- leki przeciwdepresyjne,
- leki narkotyczne,
- leki nasercowe,
- leki przeciwbólowe,
- antybiotyki,
- leki powszechnie uznawane za bezpieczne, takie jak witaminy,
- preparaty odchudzające,
- leki hormonalne.
Leki nasenne
Najbardziej znanymi lekami nasennymi są benzodiazepiny. Mają one działanie przeciwlękowe, nasenne, uspokajające i przeciwdrgawkowe.
Jeżeli dojdzie do przedawkowania leków nasennych, chory może odczuwać:
- zmęczenie,
- znużenie,
- spowolnienie mowy,
- senność,
- problemy z widzeniem,
- spadek ciśnienia krwi,
- trudności z utrzymaniem równowagi.
Objawy te pojawiają się bardzo szybko, bo już po pół godziny od zażycia zwiększonej dawki. Nie należy ich bagatelizować. Koniecznie trzeba zgłosić się do lekarza.
Leki psychotropowe
Neuroleptyki to kolejna grupa leków powszechnie znanych. Zażywają je osoby cierpiące między innymi z powodu psychoz czy schizofrenii. Zaleca się je również pacjentom dotkniętym chorobą Parkinsona.
Zatrucie lekami psychotropowymi może powodować wystąpienie:
- nudności,
- wymiotów,
- zaburzeń ostrości widzenia,
- trudności z utrzymaniem równowagi,
- bólu i zawrotów głowy.
Te objawy są możliwe do zaobserwowania po godzinie od przedawkowania. Jeśli pacjentowi nie zostanie udzielona pilna pomoc medyczna, może się to skończyć śmiercią.
Leki przeciwdepresyjne
Również leki przeciwdepresyjne są powszechnie znane.
Przedawkowanie może się objawiać:
- uczuciem silnego zmęczenia,
- wystąpieniem szumu w uszach,
- rozszerzonymi źrenicami,
- suchością w jamie ustnej,
- suchością skóry i błon śluzowych,
- zaburzeniami ostrości widzenia.
Dodatkowo osoba, która zażyła zbyt duże ilości leków przeciwdepresyjnych, jest splątana, majaczy, ma halucynacje i problemy z oddawaniem moczu. Występują u niej mimowolne ruchy.
Leki przeciwbólowe
Ta grupa leków uznawana jest za bezpieczną. Chętnie po nie sięgamy, aby szybko uśmierzyć ból, dodatkowo większość z nich jest dostępna bez recepty. Niemniej substancje o działaniu przeciwbólowym spożywane w nadmiarze mogą powodować uszkodzenia narządów wewnętrznych, a nawet śmierć. Dlatego tak niezmiernie istotne jest, aby brać pod uwagę informacje o dawkowaniu zawarte w ulotce.
Do najczęściej obserwowanych objawów zatrucia lekami przeciwbólowymi należą:
- złe samopoczucie,
- zmniejszona świadomość,
- ból brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- skąpomocz,
- arytmia,
- wzmożona potliwość,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- bladość skóry.
Objawy te zazwyczaj występują od 1 do 4 godzin po przedawkowaniu. Zatrucia lekami przeciwbólowymi są stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Jeśli pacjentowi nie zostanie udzielona pilna pomoc medyczna, może dojść do niewydolności wątroby, spowodowanej uszkodzeniem komórek wątrobowych. Objawy te występują po 4–6 dniach od zatrucia.
Do objawów świadczących o uszkodzeniu wątroby należą:
- kwasica metaboliczna,
- hipoglikemia,
- niewydolność nerek,
- senność,
- śpiączka,
- żółtaczka,
- świąd,
- sinica skóry,
- zaburzenia świadomości i orientacji,
- niewydolność oddechowa,
- zapaść krążeniowa,
- skaza krwotoczna.
Zatrucie lekami – pierwsza pomoc
Osoba, u której podejrzewamy zatrucie lekami, powinna być jak najszybciej przewieziona do szpitala, gdzie udzielona jej będzie fachowa pomoc medyczna. W ciągu pierwszych godzin od zażycia zbyt dużej dawki leków należy pozbyć się ich z żołądka, aby nie zostały całkowicie wchłonięte i nie uczyniły jeszcze większych szkód w organizmie. W tym celu zazwyczaj robi się zabieg płukania żołądka. Jeżeli podejrzewamy, jakim lekiem zatruł się pacjent, powinniśmy powiedzieć o tym lekarzowi. Od tego bowiem będzie zależała pierwsza pomoc medyczna. Bardzo ważny jest również czas, kiedy pacjent zażył zwiększoną dawkę leku. Niekiedy przy osobie, która przedawkowała substancję leczniczą, znajduje się pojemnik po leku. Warto go wziąć i przekazać lekarzowi lub ratownikowi medycznemu. Skróci to czas diagnostyki i da pacjentowi większe szanse na całkowity powrót do zdrowia.
Zatrucie lekami – badania
O tym, jakie badania wykonać, aby stwierdzić, który preparat medyczny spowodował zatrucie, zdecyduje lekarz udzielający pierwszej pomocy. Po ustabilizowaniu się stanu zdrowia pacjenta konieczne jest również monitorowanie stężenia leków w organizmie. W niektórych rodzajach zatruć ważne jest monitorowanie czynności nerek, wątroby, parametrów krzepnięcia oraz wykonanie gazometrii.
Zatrucia lekami są bardzo niebezpieczne, z czego większość osób nie zdaje sobie sprawy, gdy zażywa leki dostępne bez recepty. Dlatego tak ważne jest, aby zwracać uwagę na informacje i sposób dawkowania zamieszczony w ulotce. Nie należy tego lekceważyć ani przyjmować kolejnych dawek, kiedy nie odczuwamy poprawy po pierwszej. Niezmiernie ważne jest również, aby zgłosić się po pomoc, jeśli tylko zaobserwujemy u siebie lub innej osoby objawy przedawkowania leku. Powinniśmy również pamiętać, aby preparaty przechowywać z dala od dzieci i pod żadnym pozorem nie łączyć leków z alkoholem.
Autor: Marta Szarawarska
Bibliografia
- A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Podręcznik dla studentów medycyny, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010, s. 978–982.
- A. Szczeklik, Interna Szczeklika. Mały podręcznik, Medycyna Praktyczna, 2020, s. 1417–1439.
