Spis treści:
Morfologia krwi to jedno z podstawowych badań diagnostycznych, dostarczający cennych informacji na temat stanu zdrowia. Jednym z głównych jej elementów jest oznaczenie poziomu białych krwinek, czyli wskaźnik WBC. Znajomość prawidłowych norm oraz interpretacja odchyleń od nich może pomóc w szybkiej identyfikacji zagrożeń zdrowotnych i wdrożeniu odpowiedniego leczenia. Sprawdź, kiedy i jak wykonuje się badanie WBC morfologia, co oznaczają jego podwyższone lub obniżone wartości.
Rola białych krwinek w organizmie
Białe krwinki, zwane inaczej leukocytami, pełnią istotną funkcję w układzie odpornościowym człowieka. To one odpowiadają za zwalczanie patogenów, takich jak bakterie, wirusy czy grzyby, które przedostają się do organizmu. Wyróżniamy kilka podstawowych typów leukocytów, z których każdy odpowiada za wykonywanie określonych zadań obronnych:
- neutrofile – stanowią pierwszą linię obrony, niszcząc komórki bakteryjne i grzybicze;
- eozynofile – walczą z pasożytami i alergenami, uczestnicząc w reakcjach zapalnych;
- bazofile – uwalniają histaminę i biorą udział w reakcjach alergicznych;
- limfocyty – wytwarzają przeciwciała, rozpoznają i niszczą komórki nowotworowe;
- monocyty – przeistaczają się w makrofagi, które pochłaniają i trawią patogeny.
Poziom poszczególnych rodzajów białych krwinek jest ściśle monitorowany podczas morfologii krwi.
Morfologia WBC – co to jest?
Wskaźnik WBC, czyli White Blood Cells, określa całkowitą liczbę leukocytów w jednostce objętości krwi. Stanowi jeden z najważniejszych parametrów morfologii, obok takich elementów jak:
- RBC (Red Blood Cells) – liczba krwinek czerwonych;
- HGB (hemoglobina) – stężenie hemoglobiny;
- HCT (hematokryt) – stosunek objętości krwinek czerwonych do całkowitej objętości krwi;
- PLT (płytki krwi).
Oznaczenie poziomu WBC dostarcza informacji o ogólnej kondycji układu odpornościowego pacjenta. Pozwala zidentyfikować zarówno nadmierną, jak i niewystarczającą aktywność systemu obronnego organizmu.
Normy WBC
Prawidłowy poziom WBC zależy od wieku pacjenta. Dla osób dorosłych norma mieści się w przedziale 4–10 tys. leukocytów na mikrolitr krwi (4,1–10,9 G/l). Zawsze jednak warto kierować się konkretnymi wartościami referencyjnymi podawanymi przez laboratorium, w którym wykonywane jest badanie.
U noworodków i niemowląt normy WBC są wyższe – sięgają nawet 30 tys./μl. Stopniowo ulegają obniżeniu w miarę dorastania dziecka. Zakres WBC morfologia u dzieci i młodzieży:
- noworodki: 9–34 tys./μl;
- niemowlęta i dzieci do 2. roku życia: 6–20 tys./μl;
- dzieci w wieku 2–9 lat: 4–12 tys./μl;
- młodzież 10–17 lat: 4–10,5 tys./μl.
Należy pamiętać, że na poziom WBC mogą wpływać również czynniki fizjologiczne, takie jak ciąża, stres czy intensywny wysiłek fizyczny. Dlatego interpretacja wyniku powinna zawsze uwzględniać aktualny stan pacjenta.
Wskazania do badania WBC morfologia
Oznaczenie poziomu białych krwinek jest rutynowo wykonywane w ramach morfologii krwi. Badanie to powinno być przeprowadzane rutynowo raz do roku. Oprócz tego zbadanie WBC może zostać zlecone w następujących sytuacjach:
- podejrzenie infekcji, stanu zapalnego lub choroby układowej;
- konieczność monitorowania przebiegu leczenia zakażeń lub stanów zapalnych;
- diagnozowanie alergii lub chorób autoimmunologicznych;
- ocena funkcjonowania układu odpornościowego, np. w przypadku AIDS/HIV;
- kontrola stanu zdrowia przed i w trakcie ciąży.
Wyniki WBC są istotnym elementem pełnej diagnostyki, dlatego powinny być zawsze interpretowane przez lekarza w kontekście objawów oraz innych parametrów morfologicznych.
Przygotowanie do badania WBC
Oznaczenie poziomu białych krwinek wymaga pobrania próbki krwi z żyły. Aby uzyskać wiarygodne wyniki, pacjent powinien przestrzegać następujących zaleceń:
- wykonać badanie na czczo, około 10–12 godzin po ostatnim posiłku;
- zgłosić się na badanie w godzinach porannych;
- unikać intensywnego wysiłku fizycznego na 2–3 dni przed badaniem;
- dobrze nawodnić się, wypijając szklankę wody przed pobraniem krwi;
- nie przyjmować leków w dniu badania bez konsultacji z lekarzem.
Krew pobiera w warunkach sterylnych wykwalifikowany personel medyczny. Sama procedura jest szybka i praktycznie bezbolesna.
Interpretacja wyniku WBC
Odczytując wynik badania WBC, należy pamiętać, że jego interpretacja wymaga kompleksowego podejścia. Sama liczba białych krwinek nie wystarczy do postawienia diagnozy – kluczowe jest uwzględnienie przede wszystkim:
- rozkładu procentowego poszczególnych typów leukocytów (np. neutrofile, eozynofile, limfocyty);
- objawów zgłaszanych przez pacjenta;
- wyników innych badań laboratoryjnych;
- wywiadu medycznego.
Odchylenia od normy mogą mieć różne przyczyny i wskazywać na inne stany chorobowe. Konieczna jest zatem wnikliwa analiza wszystkich dostępnych danych przez doświadczonego lekarza.
Morfologia – WBC za wysokie
Podwyższony wskaźnik WBC, czyli leukocytoza, może mieć charakter fizjologiczny lub patologiczny. Do fizjologicznych przyczyn wzrostu liczby białych krwinek należą m.in.: intensywny wysiłek fizyczny, narażenie na silny stres, obfity posiłek. Za wysokie WBC w morfologii obserwuje się również u kobiet w ciąży.
Natomiast leukocytoza o podłożu patologicznym może być objawem infekcji bakteryjnej, wirusowej, grzybiczej lub pasożytniczej. Towarzyszy stanom zapalnym toczącym się w organizmie. Za wysokie WBC obserwuje się w przebiegu choroby nowotworowej, mocznicy oraz choroby autoimmunologicznej.
Wzrost poziomu WBC może być też spowodowany przyjmowaniem niektórych leków, takich jak aspiryna, heparyna czy chinidyna.
Morfologia – WBC za niskie
Niedobór białych krwinek, określany mianem leukopenii, może sygnalizować wiele poważnych schorzeń. Niskie WBC w morfologii obserwuje się w przebiegu infekcji, szczególnie we wczesnej fazie rozwoju, u osób niedożywionych i z niedoborami witamin (B12, kwas foliowy). Obniżone WBC towarzyszy przewlekłej niewydolności wątroby, chorobom autoimmunologicznym, białaczce, chłoniakom, uszkodzeniu szpiku kostnego, AIDS/HIV. Obserwuje się je także u osób po radioterapii lub chemioterapii. Oprócz tego obniżony poziom WBC może wynikać z przyjmowania leków immunosupresyjnych, przeciwpsychotycznych czy przeciwdepresyjnych.
Objawy leukopenii
Niedobór białych krwinek często wiąże się z występowaniem niespecyficznych objawów, takich jak:
- częste infekcje, szczególnie górnych dróg oddechowych;
- owrzodzenia jamy ustnej i języka;
- zmiany skórne o charakterze ropnym;
- powiększone węzły chłonne;
- stany podgorączkowe lub gorączka;
- problemy z koncentracją, senność, ogólne rozbicie.
W cięższych przypadkach niedobór białych krwinek może prowadzić do poważnych powikłań, dlatego konieczna jest szybka diagnoza i wdrożenie leczenia. Sposób leczenia leukopenii zależy od jej przyczyny. W łagodnych przypadkach, wynikających np. z infekcji, wystarczy odpoczynek i zastosowanie odpowiedniej diety bogatej w witaminy, minerały oraz białko. Natomiast w sytuacjach, gdy niedobór białych krwinek jest skutkiem chorób przewlekłych lub terapii, konieczna będzie ścisła współpraca z lekarzem. Może on zalecić stosowanie leków stymulujących produkcję leukocytów lub leczenie przyczynowe. W ciężkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja pacjenta.
Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Bibliografia
- Morfologia krwi: co to jest i jak czytać wyniki badania?, https://www.dkms.pl/dawka-wiedzy/o-nowotworach-krwi/morfologia-krwi-co-to-jest-i-jak-czytac-wyniki-badania [dostęp: 05.04.2022].
- K. Brzeźniakiewicz-Janus, A. Machoy-Mokrzyńska, Leukopenia – diagnostyka różnicowa i leczenie, „Medycyna po Dyplomie” 2016, nr 10, https://podyplomie.pl/medycyna/23433,leukopenia-diagnostyka-roznicowa-i-leczenie [dostęp: 18.08.2024].
- A. Teległów, Diagnostyka hematologiczna – podstawowe badanie: morfologia krwi, [w:] A. Teległów. (red.), Diagnostyka laboratoryjna i obrazowa dla potrzeb fizjoterapii i kosmetologii, University of Physical Education, Kraków 2020, s. 212–221.
- D. Wołowiec, Interpretacja wyników hematologicznych badań laboratoryjnych w praktyce lekarza rodzinnego, „Lekarz POZ” 2018, nr 1, s. 8–14.