Wirus RSV – postacie i drogi zakażenia. Objawy infekcji

Wirus RSV to patogen odpowiedzialny za infekcje dróg oddechowych. Zakażeniu nim ulega aż 90% dzieci do 2 roku życia. Patogen zagraża również osobom starszym i pacjentom z niedoborami odporności. Infekcja może przebiegać w różnych postaciach. Najczęściej wirus wywołuje zapalenie oskrzeli i oskrzelików. Szczyt zachorowań przypada na miesiące zimowe.

Epidemiologia i drogi zakażenia wirusa RSV

Wirus RSV to syncytialny wirus oddechowy (respiratory syncytial virus) należący do grupy Pneumoviridae. Odpowiada za ostre infekcje dróg oddechowych, w szczególności zapalenie oskrzeli i zapalenie płuc. Infekcje wywołane wirusem RSV cechuje sezonowość. Szczyt zachorowań przypada na styczeń i luty. 

Zaraźliwość wirusem RSV jest bardzo wysoka. Szacuje się, że aż 90% dzieci do 2 roku życia ulegnie zakażeniu wirusem RSV. W grupie pacjentów, znajdują się przede wszystkim maluchy będące w wieku od 6 tygodnia do 6 miesiąca życia. Łatwe przenoszenie wirusa i wysokie ryzyko zakaźności sprawia, że infekcje wywołane RSV bardzo często mają charakter nawrotowy. Według danych aż u 70% dzieci do 3 roku życia dojdzie do ponownego zachorowania. U dzieci starszych, mających około 5 lat, ponowna infekcja dotyka nawet 20% przypadków. Wtórnym zakażeniom sprzyja przebywanie w dużych skupiskach, np. w żłobku, przedszkolu, na placach zabaw [1]. Infekcje wywołane wirusem RSV u dorosłych występują bardzo rzadko. Wśród pacjentów znajdują się przede wszystkim osoby starsze i pacjenci z zaburzeniami odporności. 

Do zakażenia wirusem RSV dochodzi drogą kropelkową lub w wyniku bezpośredniego kontaktu z wydzieliną chorego. Patogen przenoszony jest na rękach i przedmiotach, które dotyka dziecko. Szczególnie u małych dzieci wirus przedostaje się do organizmu przez wkładanie brudnych rąk do buzi.

Czynniki ryzyka zakażenia wirusem RSV

Lekarze wskazują na kilka czynników ryzyka, które sprzyjają zakażeniu wirusem RSV i odpowiadają za ciężkość przebiegu infekcji. W tej grupie znajdują się: płeć męska, wiek do 6. miesiąca życia, niska masa urodzeniowa dziecka (poniżej 2400 g), wcześniactwo (przed 37. tygodniem ciąży), karmienie piersią krócej niż 4 miesiące, palenie w ciąży. 

Wśród pozostałych czynników, które mogą mieć wpływ na zakażenie, wskazuje się na niski status ekonomiczny (szczególnie złe warunki mieszkaniowe), uczęszczanie do żłobka lub przedszkola, choroby współistniejące (dysplazja oskrzelowo-płucna, mukowiscydoza, choroby neurologiczne, astma, a także wady serca).

Postacie zakażenia wirusem RSV

Zakażenie wirusem RSV może przebiegać pod różnymi postaciami. Zainfekowaniu może ulec cały układ oddechowy. 

W 58% przypadków zakażenie wirusem RSV przebiega pod postacią zapalenia oskrzeli. U 19% dzieci patogen wywołuje zapalenie oskrzelików. Te postacie zakażenia są niebezpieczne dla wcześniaków i najmłodszych, kilkumiesięcznych pacjentów. W ich przypadku rozpoznanie zapalenia oskrzelików lub oskrzeli jest wskazaniem do hospitalizacji. 

Kolejną postacią zakażenia wirusem RSV jest zapalenie płuc, które dotyka 16% maluchów. Choroba ma ciężki przebieg kliniczny i wymaga hospitalizacji. 

Zakażenie wirusem RSV może przebiegać również pod postacią zapalenia ucha środkowego. Choroba niekiedy rozwija się również jako powikłanie zapalenia oskrzeli. 

Najpoważniejszą postacią zakażenia wirusem RSV, a jednocześnie powikłaniem infekcji jest zapalenie mięśnia sercowego. 

Jedynie 6% przypadków zakażenia wirusem RSV ma przebieg łagodny, a tylko 1% bezobjawowy [2]. Każda postać zakażenia może być niebezpieczna dla osób starszych i z niedoborami odporności. Każdego roku w Europie z powodu zakażenia i powikłań w tej grupie pacjentów odnotowuje się nawet kilkadziesiąt tysięcy zgonów. 

Zakażenie wirusem RSV i objawy u dzieci

Okres wylęgania wirusa RSV wynosi od 5 do 8 dni. Po tym czasie dochodzi do wystąpienia pierwszych objawów. Początkowo dolegliwości są łagodne i wskazują na przeziębienie. Pojawia się nieżyt nosa, drażliwość, osłabienie, brak apetytu, kaszel. Z czasem objawy infekcji ulegają nasileniu. Rozwija się suchy i męczący kaszel z napadami duszności, wysoka gorączka, zwiększona częstość oddechów, świszczący oddech. 

U najmłodszych dzieci może pojawić się ślinotok i wydzielina przypominająca pianę, która gromadzi się wokół ust. Niebezpiecznym i alarmującym objawem są napady bezdechu i towarzyszące temu zasinienie twarzy. 

Podczas badania fizykalnego lekarz może stwierdzić cechy duszności (przyspieszenie częstości oddechów, zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych), a w RTG klatki piersiowej opisywane są często zmiany upowietrznienia płuc. U niektórych dzieci mogą pojawić się na ciele wykwity atopowe. W przypadku zakażenia, które ma postać zapalenia ucha środkowego, występują objawy charakterystyczne dla choroby. Są to m.in.: pulsujący ból ucha, silny ból głowy, upośledzenie słuchu, nudności lub wymioty, uczucie pełności w uchu. 

Objawy infekcji wywołanej wirusem RSV utrzymują się zwykle do 12 dni. U niektórych dzieci z obniżoną odpornością choroba może przedłużyć się nawet do 4 tygodni. 

Zakażenie wirusem RSV i objawy u dorosłych

Infekcja wywołana wirusem RSV u dorosłych zazwyczaj przebiega łagodnie. Zakażeniu towarzyszą objawy w postaci gorączki, kaszlu, kataru, bólu gardła, osłabienia. U osób starszych i z niedoborami odproności infekcja wirusem RSV może powodować duszność i świsty oddechowe.

Zapobieganie zakażeniu wirusem RSV

Kluczowe w zapobieganiu zakażenia wirusem RSV jest zachowanie higieny. Należy pamiętać o myciu rąk, szczególnie po kontakcie z przedmiotami używanymi przez osoby chore. W szczytowym okresie zachorowalności warto unikać dużych skupisk. Osoby, które zachorowały, powinny pozostawać w domowej izolacji. Zasada ta szczególnie dotyczy dzieci, które uczęszczają do przedszkola lub żłobka. Powinieneś wiedzieć, że zaraźliwość wirusem RSV może się utrzymywać nawet przez 4 tygodnie, również po ustaniu objawów i w trakcie wdrożonego leczenia. 

W czerwcu 2023 roku Komisja Europejska dopuściła pierwszą na świecie szczepionkę dla osób starszych, chroniącą przed wirusem RSV. Szczepionka dla dzieci przeciwko RSV nie została jeszcze opracowana. 

Diagnostyka zakażenia wirusem RSV

Występujące objawy dają podejrzenie zakażenia RSV, jednak do potwierdzenia diagnozy niezbędne jest przeprowadzenie badania krwi. Test na RSV polega na oznaczeniu w surowicy krwi przeciwciał IgG. Ich wykrycie możliwe jest nawet po 2 tygodniach od ozdrowienia. Wyjątkiem są niemowlęta, u których z powodu niedojrzałości układu odpornościowego wykrycie przeciwciał IgG może być niemożliwe lub są one wykrywane w śladowych ilościach. Od niedawna powszechnie dostępne są również szybkie testy antygenowe w kierunku zakażenia RSV.

Bibliografia: 

1. K. Kapusta, M. Sopińska, B. Kalicki, Zakażenie RSV a nawrotowość obturacji dróg oddechowych u dzieci, „Pediatria Medycyna Rodzinna” 2016, nr 12, s.118–125.
2. E. Chrobak, i in., Przebieg zakażeń RSV u hospitalizowanych niemowląt i małych dzieci, „Przegląd Lekarski” 2011, nr 68, s.63–67.

 

---