Woda w płucach – przyczyny i objawy tej poważnej dolegliwości

Woda w płucach, określana również jako płyn w jamie opłucnej, jest poważnym stanem medycznym, który może wynikać z wielu różnych schorzeń. Gromadzenie się płynu w tej przestrzeni może prowadzić do duszności, bólu w klatce piersiowej oraz innych niepokojących objawów. Zrozumienie przyczyn i symptomów wody w płucach ma kluczowe znaczenie dla właściwej diagnozy i skutecznego leczenia. Dowiedz się więcej na ten temat!

Czym jest woda w płucach?

Woda w płucach, inaczej nazywana płynem w jamie opłucnej, to nagromadzenie się nadmiernej ilości płynu w przestrzeni znajdującej się pomiędzy opłucną płucną a opłucną ścienną. Ta przestrzeń, określana jako jama opłucna, w warunkach prawidłowych zawiera jedynie niewielką ilość płynu, która służy do zmniejszenia tarcia podczas oddychania. Niestety w przypadku różnorodnych schorzeń ten proces ulega zaburzeniu, prowadząc do patologicznego gromadzenia się płynu.

Woda w płucach – co oznacza? Przyczyny wody w płucach

Wodę w płucach generuje wiele różnorodnych przyczyn, które można podzielić na kilka głównych kategorii:

Choroby układu krążenia

Jedną z najczęstszych przyczyn gromadzenia się płynu w jamie opłucnej jest niewydolność serca. Gdy lewa komora serca nie jest w stanie efektywnie pompować krwi, dochodzi do cofania się krwi do naczyń płucnych, co prowadzi do zwiększenia ciśnienia w tych naczyniach i przesączania płynu do pęcherzyków płucnych. Inne choroby sercowo-naczyniowe, takie jak zawał serca czy wady zastawkowe, również mogą skutkować rozwojem wody w płucach.

• Poznaj E-pakiet badania kardiologiczne podstawowe.

Choroby układu oddechowego

Infekcje dróg oddechowych, w tym bakteryjne, wirusowe czy grzybicze zapalenia płuc, mogą prowadzić do uszkodzenia naczyń włosowatych opłucnej i gromadzenia się w niej płynu o charakterze wysięku. Podobny mechanizm występuje w przypadku gruźlicy płuc. Ponadto schorzenia takie jak zatorowość płucna czy odma samoistna również mogą wiązać się z pojawieniem się wody w płucach.

Choroby nowotworowe

Nowotwory, zarówno pierwotne, jak i przerzutowe, mogą być przyczyną gromadzenia się płynu w jamie opłucnej. Najczęściej dotyczy to raka płuca, międzybłoniaka opłucnej, a także nowotworów piersi, jajników, trzustki czy układu chłonnego.

Choroby autoimmunologiczne

Schorzenia z autoagresji, takie jak toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów czy ziarniniak Wegenera, mogą również prowadzić do rozwoju wody w płucach poprzez uszkodzenie naczyń opłucnej.

Problemy z nerkami

Gdy nerki nie są w stanie usunąć nadmiaru płynów z organizmu, może dojść do gromadzenia się płynu w płucach. Choroby nerek powodujące utratę białka z moczem mogą prowadzić do obrzęków, w tym obrzęku płuc. Stan ten to tzw. zespół nerczycowy.

Zaburzenia wątroby

Marskość wątroby może prowadzić do wodobrzusza (nagromadzenie płynu w jamie brzusznej) i obrzęków obwodowych, a także do przesięku płynu do przestrzeni opłucnowej.

Przyczyny jatrogenne

• Nadmierna infuzja płynów – podawanie dużych ilości płynów dożylnych, zwłaszcza w warunkach szpitalnych, może prowadzić do przewodnienia i obrzęku płuc.
• Niektóre leki, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSAID) czy leki blokujące receptory angiotensyny (ARB), mogą wpływać na równowagę płynów w organizmie.

Inne przyczyny

Woda w płucach może również wystąpić w przebiegu urazów klatki piersiowej, zabiegów chirurgicznych na tej okolicy, wodobrzusza, niedoczynności tarczycy, a nawet w wyniku radioterapii. Stany, które powodują zmniejszenie poziomu białek w osoczu, takie jak niedożywienie czy choroby wątroby, mogą prowadzić do przesięku płynu do płuc. Inną możliwą przyczyną pojawienia się wody w płucach jest wysokogórski obrzęk płuc (HAPE). Występuje on u osób przebywających na dużych wysokościach, a wiąże się z obniżonym ciśnieniem atmosferycznym i niedotlenieniem.

Objawy wody w płucach

Objawy wody w płucach zależą od ilości zgromadzonego płynu, szybkości jego narastania oraz choroby podstawowej, która doprowadziła do tego stanu. Najczęstsze symptomy to:

• Duszność – gromadzący się płyn uciska na płuca, utrudniając ich prawidłowe rozprężanie i wentylację. W efekcie pacjent odczuwa narastającą duszność, szczególnie przy wysiłku.
• Ból w klatce piersiowej – ból może promieniować również do barku lub brzucha. Jest spowodowany podrażnieniem unerwionej opłucnej ściennej przez nagromadzony płyn.
• Kaszel – płyn może uciskać na oskrzela, powodując uporczywy kaszel.
• Uczucie ucisku w klatce piersiowej – pacjenci często zgłaszają wrażenie „ściśnięcia” w klatce piersiowej.
• Zwiększona częstość oddechów – szybszy i płytszy oddech.
• Sinica – w zaawansowanych przypadkach utrudnione natlenowanie krwi może prowadzić do zasinienia powłok skórnych.

W zależności od choroby podstawowej, bywa, że występują również inne objawy, takie jak gorączka, osłabienie, utrata masy ciała czy dolegliwości bólowe w innych obszarach ciała.

Rozpoznawanie wody w płucach

Rozpoznanie wody w płucach opiera się na kompleksowej diagnostyce, obejmującej badanie fizykalne, badania obrazowe oraz analizę pobranego płynu z jamy opłucnej.

Wywiad i badanie fizykalne

Ważne jest zbieranie informacji o objawach pacjenta, takich jak duszność, kaszel, ból w klatce piersiowej, zmęczenie, obrzęki nóg. Podczas badania lekarz osłuchuje klatkę piersiową pacjenta, co może pozwolić na wykrycie obecności płynu już przy jego ilości przekraczającej 300–400 ml.

Badania obrazowe

• Rentgen klatki piersiowej – umożliwia wykrycie płynu w ilości powyżej 200 ml, szczególnie w pozycji bocznej.
• Ultrasonografia (USG) – pozwala na uwidocznienie płynu od 100 ml.
• Tomografia komputerowa (TK) – najczulsza metoda, wykrywająca płyn już od 50 ml.

Badania laboratoryjne

• Badania krwi – mogą obejmować analizę poziomów białka C-reaktywnego (CRP), gazometrii krwi tętniczej, oznaczenia BNP (peptydu natriuretycznego typu B) w celu oceny niewydolności serca.
• Badanie płynu z jamy opłucnej – pobranie i analiza płynu z jamy opłucnej (torakocenteza) dostarczają kluczowych informacji na temat jego charakteru (przesięk, wysięk, krwiak, chłonka), co ułatwia określenie przyczyny jego gromadzenia się.

Badania funkcji serca

• Echokardiografia – pozwala ocenić funkcję serca, co jest istotne w diagnostyce obrzęku płuc związanego z niewydolnością serca.
• Elektrokardiogram (EKG) – może pomóc w rozpoznaniu zaburzeń rytmu serca lub innych problemów kardiologicznych.

Leczenie wody w płucach

Leczenie wody w płucach jest uzależnione od przyczyny, która doprowadziła do tego stanu. Podstawowym celem terapii jest eliminacja choroby podstawowej, a w razie konieczności – również usunięcie zgromadzonego płynu. W przypadku niewielkiej ilości płynu leczenie może ograniczać się do farmakoterapii ukierunkowanej na chorobę wywołującą gromadzenie się płynu. Jeśli ilość płynu jest duża i powoduje nasilone objawy, konieczne może być jego usunięcie. W niektórych przypadkach, gdy nie ma możliwości wyleczenia choroby podstawowej, leczenie ogranicza się do postępowania objawowego, mającego na celu poprawę komfortu życia pacjenta.

Zapobieganie wodzie w płucach

Profilaktyka wody w płucach polega na wczesnym wykrywaniu i skutecznym leczeniu schorzeń, które mogą prowadzić do tego stanu. Regularne badania kontrolne, szczepienia ochronne, zdrowy styl życia oraz szybka reakcja na pojawiające się objawy mogą znacząco zmniejszyć ryzyko rozwoju tej poważnej dolegliwości.

Rokowanie w przypadku wody w płucach

Rokowanie w przypadku wody w płucach zależy od wielu czynników, w tym przede wszystkim od choroby podstawowej, jej zaawansowania oraz możliwości skutecznego leczenia. W przypadku schorzeń, które można wyleczyć, takich jak infekcje czy urazy, rokowania są zazwyczaj dobre. Gorzej przedstawia się sytuacja, gdy przyczyną jest choroba nowotworowa lub schorzenia przewlekłe, których nie można całkowicie wyeliminować. Wówczas leczenie koncentruje się na łagodzeniu objawów i poprawie jakości życia pacjenta.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. R. Dixit, K.C. Agarwal, A. Gokhroo i wsp., Diagnosis and management options in malignant pleural effusions, „Lung India” 2017, t. 34, s. 160–166.
2. J. Marczak, S. Majewski, Płyn w jamie opłucnej (hydtothorax), w: A. Antczak (red.). Wielka Interna. Pulmonologia, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010.
3. A. Szczekilk, P. Gajewski, Interna Szczekilka, Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
4. A. Zasowska-Nowak, Płyn w jamie opłucnej w przebiegu choroby nowotworowej, „Medycyna Paliatywna” 2019, t. 11, nr 4, s. 149–155.
5. A. Zasowska-Nowak, Płyn w jamie opłucnowej, w: A. Ciałkowska-Rysz, T. Dzierżanowski, Medycyna Paliatywna, Termedia, Poznań 2019.

---