Spis treści:
Biegunką określa się oddawanie nadmiernie luźnych stolców 3 razy na dobę lub częściej. Może prowadzić do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych, szczególnie u małych dzieci i osób w wieku podeszłym. Jakie są objawy wodnistej biegunki? Co może być jej przyczyną?
Biegunka – co to jest?
Biegunką określa się zwiększenie ilości wody w stolcu, spowodowane zaburzeniem prawidłowej czynności jelita cienkiego i grubego, odpowiedzialnych za wchłanianie elektrolitów, wody i innych substancji ze światła jelit. W prawidłowych warunkach zawartość wody w stolcu powinna wynosić w ciągu doby w przybliżeniu 10 ml/kg masy ciała u niemowląt i około 200 g u starszych dzieci i osób dorosłych.
W zależności od czasu trwania objawów wyróżnia się biegunkę ostrą (trwającą ≤ 14 dni) oraz przewlekłą (utrzymującą się > 4 tygodni). Niezależnie od przyczyny dolegliwości każdy chory powinien dbać o odpowiednie nawodnienie, ponieważ biegunka może prowadzić do odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych. Jest to szczególnie istotne w przypadku niemowląt, małych dzieci i osób starszych, u których objawy odwodnienia mogą pojawić się stosunkowo szybko.
Jakie są przyczyny występowania ostrej biegunki?
Najczęstszymi przyczynami ostrej biegunki są choroby infekcyjne. Do zakażenia w zależności od rodzaju patogenu dochodzi w wyniku kontaktu z zakażonymi osobami, zwierzętami, przedmiotami codziennego użytku, po spożyciu zainfekowanego pokarmu lub wody.
Patogeny, które mogą być przyczyną wystąpienia ostrej biegunki, to m.in.:
-
- wirusy:
- norowirusy – szacuje się, iż odpowiadają aż za ⅕ przypadków biegunek infekcyjnych; często powodują zachorowania w żłobkach i przedszkolach. Objawy obejmują m.in.: wodnistą biegunkę, wymioty i gorączkę. Trwają zwykle kilka dni, a ich intensywność może prowadzić do odwodnienia,
- rotawirusy – w przeszłości zakażenia rotawirusami były najczęstszą przyczyną biegunki u małych dzieci. Od momentu wprowadzenia szczepienia przeciwko rotawirusom obserwuje się zmniejszenie ilości zachorowań, łagodniejszy przebieg choroby u dzieci zaszczepionych i mniejszą liczbę hospitalizacji z powodu zakażenia,
- astrowirusy – odpowiadają za 2–10% ostrych biegunek u dzieci,
- adenowirusy – zwykle wywołują wodnistą biegunkę u młodszych dzieci (poniżej 4. roku życia). Charakterystyczny jest dłuższy przebieg choroby niż w innych biegunkach wirusowych – objawy utrzymują się średnio przez 5–10 dni,
- koronawirusy – w dobie pandemii są coraz częściej spotykaną przyczyną ostrej biegunki infekcyjnej, której mogą towarzyszyć inne objawy zakażenia SARS-CoV-2 (gorączka, kaszel, ból gardła, utrata smaku i zapachu),
- bakterie:
- wirusy:
- Aeromonas – rezerwuarem bakterii są rzeki, jeziora, mięso i produkty mleczne. Objawy zakażenia obejmują: ostrą, wodnistą biegunkę, kurczowe bóle brzucha, gorączkę, wymioty. Choroba zwykle ulega samoograniczeniu, ale w niektórych przypadkach konieczna może być hospitalizacja celem nawodnienia pacjenta,
- Campylobacter – infekcja może powodować wodnistą lub krwistą biegunkę. Do zakażenia dochodzi zwykle po spożyciu niedogotowanego lub surowego mięsa,
- Escherichia coli – za wystąpienie biegunki odpowiadają szczepy bakterii produkujące toksyny. W zależności od rodzaju bakterii objawy obejmują wodnistą lub krwistą biegunkę, gorączkę, bóle brzucha,
- Salmonella – do zakażenia może dojść w wyniku spożycia zakażonych jajek, mięsa, produktów mlecznych. Istnieje również bezpośrednie zakażenie od nosiciela lub osoby chorej. Objawy pod postacią wodnistej lub krwistej biegunki, bólu brzucha i gorączki mogą występować u wielu osób, które spożyły pokarm z tego samego źródła.
Przewlekła biegunka – co ją powoduje?
Biegunkę uważa się za przewlekłą, jeżeli pacjent zgłasza oddawanie luźnych/wodnistych stolców w ilości co najmniej 3 na dobę przez ponad 4 tygodnie. W przeciwieństwie do biegunki ostrej za jej wystąpienie rzadko odpowiadają infekcje.
Do najczęstszych przyczyn występowania przewlekłej, wodnistej biegunki zaliczamy:
-
- zespół jelita drażliwego (IBS) – jedno z najczęstszych czynnościowych zaburzeń jelit, które prowadzi do wystąpienia uciążliwych symptomów (biegunki, zaparć, bólu brzucha) mimo braku nieprawidłowości w badaniach. Schorzenie częściej dotyka kobiet, szczególnie w młodszym wieku,
- nieswoiste zapalenia jelit (chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego) – w przypadku tych schorzeń biegunka może mieć charakter wodnisty z domieszką śluzu lub z obecnością krwi w stolcu,
- mikroskopowe zapalenie jelit – nie powoduje zmian widocznych w badaniu kolonoskopowym. Rozpoznanie stawia się na podstawie badania histopatologicznego materiału pobranego podczas endoskopii,
- działanie niepożądane leków – ustąpienie dolegliwości po odstawieniu leku potwierdza etiologię biegunki polekowej,
- celiakię (chorobę trzewną) – przewlekłą chorobę o podłożu genetycznym, w której w wyniku nietolerancji glutenu dochodzi do zaburzeń wchłaniania w przewodzie pokarmowym. Schorzenie objawia się m.in.: biegunką, bólem brzucha, utratą masy ciała lub zaburzeniem wzrostu u dzieci. Diagnostyka obejmuje m.in. badania serologiczne (przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej), endoskopowe oraz badania genetyczne,
- nietolerancja laktozy – wodnista biegunka jest w tym przypadku ściśle powiązana ze spożyciem pokarmu zawierającego laktozę, np. mleka.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Nemeth V., Pfleghaar N., Diarrhea, “StatPearls”, 2021, dostęp online: sierpień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448082/.
- Descoteaux-Friday G, Shrimanker I., Chronic Diarrhea, “StatPearls”, 2021, dostęp online: sierpień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK544337/.
- Drancourt M., Acute Diarrhea, “Infectious Diseases”, 2017, dostęp online: sierpień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7148607/.
