Wpływ prawidłowego poziomu magnezu na zdrowie człowieka

Magnez jest jednym z najbardziej powszechnych pierwiastków w organizmie człowieka. Warunkuje prawidłowy przebieg kilkuset reakcji enzymatycznych, jest niezbędny do skurczu mięśni i przekazywania bodźców nerwowych. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny nieprawidłowego stężenia magnezu i czym się ono objawia.

Magnez – funkcje w organizmie człowieka

W organizmie człowieka o wadze 70 kg znajduje się około 25 g magnezu. Ponad połowa tego pierwiastka jest zmagazynowana w układzie kostnym, około 1% w osoczu, a pozostała część w tkance mięśniowej i w tkankach miękkich.

Magnez wspomaga kilkaset różnych procesów enzymatycznych. Jest niezbędny w przebiegu syntezy białek i kwasów nukleinowych. Odgrywa kluczową rolę w skurczach mięśni, funkcjonowaniu nerwów, kontroli poziomu glikemii, regulacji ciśnienia tętniczego krwi. Bierze także udział w wytwarzaniu energii (w metabolizmie ATP).

Dieta – w czym znajduje się magnez?

Bogatymi źródłami magnezu w pożywieniu są m.in.:

• otręby, pieczywo pełnoziarniste;
• ryż brązowy, biały;
• orzechy (włoskie, brazylijskie, migdały);
• pestki dyni;
• warzywa strączkowe;
• szpinak, awokado, brokuł;
• mleko, jogurt naturalny.

Norma magnezu w organizmie człowieka

Pomiar stężenia magnezu w surowicy ma istotne znaczenie w diagnostyce wielu schorzeń, m.in. zaburzeń nerwowo-mięśniowych, arytmii, ostrych i przewlekłych chorób nerek. 

Wartości referencyjne stężenia magnezu w surowicy wynoszą:

• • 1–28 doba życia: 0,4–1,0 mmol/l;
  • 6–14 rok życia: 0,6–1,0 mmol/l;
• dorośli: 0,7–1,0 mmol/l [1].

W dobowej zbiórce moczu norma wydalonego magnezu to 3–5 mmol/24 h [1].

Nieprawidłowe stężenia magnezu – badania dodatkowe

Obniżone stężenie magnezu we krwi (hipomagnezemię) i podwyższone (hipermagnezemię) stwierdza się na podstawie pomiaru tego pierwiastka we krwi. Dla wykrycia przyczyny nieprawidłowego wyniku duże znaczenie mają też inne badania:

• dobowe wydalanie magnezu z moczem – oznaczenie można wykonać w warunkach podstawowych lub po podaniu dożylnym 4 g siarczanu magnezu. Fizjologicznie dobowe wydalanie pierwiastka nie powinno przekraczać 5 mmol/l. Wynik wyższy świadczy o utracie magnezu w nerkach;
• dobowe wydalanie wapnia z moczem – nadmierne wydalanie wapnia z moczem (hiperkalciuria) może wystąpić m.in. podczas stosowania niektórych leków (diuretyków pętlowych).

U każdej osoby z nieprawidłową magnezemią należy wykonać badanie EKG. Hipomagnezemia może powodować w EKG wydłużenie odstępu QT oraz spłaszczenie załamków T. Wysokie stężenie magnezu wiąże się z wydłużeniem odcinków PQ oraz z wystąpieniem bloku serca.

Niedobór magnezu – przyczyny i objawy

Przyczyny obniżonego stężenia magnezu we krwi:

• zmniejszona podaż pierwiastka w diecie;
• niedobór witaminy D;
• zwiększona utrata magnezu z przewodu pokarmowego:
  • ostra biegunka i wymioty;
  • przewlekła biegunka (nadużywanie leków przeczyszczających, celiakia, choroby zapalne jelit, stan po resekcji jelita);
• zwiększona utrata magnezu z moczem:
  • cukrzyca;
  • stosowanie leków moczopędnych;
• zwiększone zapotrzebowanie w ciąży.

Objawy hipomagnezemii są niespecyficzne, dlatego rozpoznanie niedoboru magnezu wymaga od lekarza dokładnego zebrania wywiadu i badania przedmiotowego. Cenną wskazówką do postawienia właściwego rozpoznania może być przeanalizowanie stosowanej przez chorego diety, zażywanych leków, występowania dolegliwości z przewodu pokarmowego.

Na niedobór magnezu mogą wskazywać: osłabienie mięśni, drżenie kończyn, ogólne osłabienie i obniżenie nastroju. Zaburzenia rytmu serca będące skutkiem hipomagnezemii to m.in.: pobudzenia dodatkowe, częstoskurcz, migotanie przedsionków i komór. Niekiedy występuje nadciśnienie tętnicze i bóle w klatce piersiowej u osoby bez wcześniejszych chorób kardiologicznych.

Nadmiar magnezu – objawy przedawkowania

Najczęstszymi przyczynami hipermagnezemii są: nadmierna suplementacja związków magnezu, niewydolność nerek (ostra lub przewlekła), niedoczynność kory nadnerczy, niedoczynność tarczycy.

Objawy kliniczne hipermagnezemii to:

• zaparcie;
• brak oddawania moczu;
• obniżenie ciśnienia tętniczego krwi;
• zmniejszenie siły mięśniowej;
• zaburzenia rytmu serca, a nawet zatrzymanie krążenia.

Wystąpienie symptomów wysokiego stężenia magnezu jest wskazaniem do hospitalizacji oraz jak najszybszego włączenia leczenia przyczynowego i objawowego.

Kiedy należy włączyć suplementację magnezu?

Podawanie doustnych związków magnezu (siarczanu, cytrynianu, glukonianu magnezu) jest zalecane wszystkim osobom ze stwierdzoną hipomagnezemią, u których nie występują zaburzenia wchłaniania tego pierwiastka z jelit. Leczenie powinno być rozpoczęte niezwłocznie po ustaleniu rozpoznania. 

Wyjątek stanowią osoby z ciężkimi objawami hipomagnezemii (zaburzeniami rytmu serca, tężyczką, zaburzeniami oddychania spowodowanymi osłabieniem mięśni oddechowych). U tych chorych zaburzenia elektrolitowe powinny być wyrównywane poprzez pozajelitowe (dożylne) podawanie siarczanu magnezu.

Równolegle konieczna jest diagnostyka przyczyny niedoboru magnezu w organizmie i leczenie choroby podstawowej.

Niedobór magnezu a ciąża

Niski poziom magnezu w ciąży jest zjawiskiem dość powszechnym. Podejrzewa się, iż niedobór tego pierwiastka u przyszłej mamy może mieć istotny wpływ na przebieg ciąży i płód w macicy. W badaniach naukowych doustna suplementacja magnezu przed 25. tygodniem ciąży wiązała się z niższym odsetkiem porodów przedwczesnych oraz z niską wagą urodzeniową dziecka. Przyjmowanie preparatów magnezu może też mieć wpływ na obniżenie średniego ciśnienia tętniczego matki i krótszy czas hospitalizacji noworodka na oddziale intensywnej opieki neonatologicznej [2].

Dawka suplementacyjna magnezu u kobiety w ciąży powinna być skonsultowana z lekarzem ginekologiem. Regularne oznaczenia stężenia magnezu we krwi umożliwiają dostosowanie ilości dostarczanego pierwiastka do zapotrzebowania mamy i dziecka.

 

A: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. B. Neumeister i in., Diagnostyka laboratoryjna – poradnik kliniczny, Wrocław 2013, s. 260–261.
2. G. Schwalfenberg, S. Genuis, The Importance of Magnesium in Clinical Healthcare, „Scientifica”, 2017, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5637834/, dostęp: kwiecień 2022.
3. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2018, s. 2513–2515.

---