Wybroczyny na skórze – jak wyglądają? O czym mogą świadczyć?

Wybroczyny, inaczej nazywane petocjami, pojawiają się w wyniku wynaczynienia krwi na skórze lub błonach śluzowych. Mają postać drobnych, czerwonych lub fioletowych plamek. Występują m.in. u osób z małopłytkowością, zaburzeniami krzepnięcia krwi czy chorobami naczyń krwionośnych. Wybroczyny u dzieci gorączkujących wymagają natychmiastowego zgłoszenia się do lekarza, ponieważ mogą świadczyć o zakażeniu meningokokami.

Wybroczyny – jak wyglądają?

Wybroczyny, inaczej nazywane petocjami, pojawiają się w postaci drobnych, czerwonych lub fioletowych plamek w wyniku wynaczynienia krwi na skórze lub na błonach śluzowych. Ich wielkość nie przekracza 2 mm i co ważne, nie znikają pod naciskiem. Mogą występować m.in. u osób z małopłytkowością, zaburzeniami krzepnięcia krwi czy chorobami naczyń krwionośnych. Pojawienie się wybroczyn na skórze dziecka jest częstą przyczyną zgłaszania się rodziców do pediatry.

O czym mogą świadczyć wybroczyny?

Istnieje wiele przyczyn występowania wybroczyn na skórze. U osób (szczególnie u dzieci) z petocjami i gorączką lekarz zawsze w pierwszej kolejności powinien wziąć pod uwagę możliwość zakażenia bakterią Neisseria meningitidis (dwoinką zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych). Patogen ten wywołuje groźną inwazyjną chorobę meningokokową, charakteryzującą się bardzo ciężkim, gwałtownym przebiegiem i wysoką śmiertelnością. Warto wiedzieć, iż dostępne są szczepionki przeciwko meningokokom, które można stosować u dorosłych i dzieci już w pierwszym roku życia.

Inne przyczyny pojawienia się wybroczyn na skórze lub błonach śluzowych to:

• choroby infekcyjne, spowodowane przez:
  • wirusy – enterowirusy, parvovirusa B19, wirusa denga,
  • bakterie – meningokoki, patogeny powodujące infekcyjne zapalenie wsierdzia (m.in. gronkowce, paciorkowce, enterokoki), 
  • riketsje – rodzaj bakterii Gram-ujemnych,
  • zakażenia wrodzone TORCH (m.in. wrodzoną toksoplazmozę, różyczkę, odrę, kiłę czy cytomegalię). W przypadku podejrzenia toksoplazmozy wrodzonej u noworodka należy wykonać badania w jej kierunku,

• urazy – wybroczyny mogą wystąpić nie tylko w wyniku urazów, ale także jako efekt silnego kaszlu czy nasilonych wymiotów,
• choroby nowotworowe i zaburzenia hematologiczne:
  • białaczka,
  • anemia złośliwa,
  • trombocytopenia (małopłytkowość),
  • rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe krwi,
  • powiększenie śledziony (splenomegalia),
  • zespół hemolityczno-mocznicowy (choroba dotycząca przede wszystkim małych dzieci, przebiegająca z uszkodzeniem nerek, niszczeniem czerwonych krwinek oraz małopłytkowością),

• choroby naczyń krwionośnych:
  • toczeń rumieniowaty układowy,
  • zapalenie naczyń związane z immunoglobuliną A (plamica Schonleina-Henocha; choroba rozpoczyna się zwykle objawami zapalenia gardła lub biegunką, następnie dochodzi do wystąpienia wybroczyn na kończynach dolnych i pośladkach, zmian w stawach i nerkach),
• przyjmowanie niektórych leków, m.in. leków przeciwpłytkowych (kwasu acetylosalicylowego, klopidogrelu),
• niedobór witaminy K, prowadzący do zaburzeń krzepnięcia krwi,
• niedobór witaminy C,

• przewlekłe choroby wątroby, w tym marskość,

• stosowanie narkotyków.

Diagnostyka wybroczyn – jakie badania wykonać?

Decyzję o konieczności wykonania badań u osób ze stwierdzonymi wybroczynami na skórze lub błonach śluzowych najlepiej podjąć po konsultacji z doświadczonym lekarzem. Zwykle wstępna diagnoza jest możliwa do ustalenia po dokładnie zebranym wywiadzie, badaniu przedmiotowym i otrzymaniu wyników podstawowych oznaczeń laboratoryjnych, m.in.:

• morfologii krwi obwodowej – umożliwia m.in. ocenę ilości składników morfotycznych krwi (erytrocytów, leukocytów i płytek krwi),
• wskaźników stanu zapalnego – białka C-reaktywnego (CRP), a w przypadku podejrzenia inwazyjnej choroby meningokokowej lub sepsy innego pochodzenia także stężenia prokalcytoniny,
• parametrów krzepnięcia krwi – czasu protrombinowego (PT) oraz czasu kaolinowo-kefalinowego (APTT),
• prób wątrobowych – stężenia bilirubiny oraz aktywności aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej,
• stężenia kreatyniny i mocznika, świadczących o wydolności nerek.

Pomocne w diagnostyce mogą być także badania serologiczne, mikrobiologiczne (m.in. posiew krwi w przypadku podejrzenia sepsy meningokokowej) oraz obrazowe (USG, RTG, tomografia komputerowa). Wybór właściwej metody diagnostycznej należy do lekarza i jest zależny od obrazu klinicznego oraz wyników badań z krwi. Warto wspomnieć, iż w przypadku podejrzenia inwazyjnej choroby meningokokowej pobranie krwi do badania mikrobiologicznego nie może opóźnić podania antybiotyku – w razie konieczności materiał do badania może być pobrany już po podaniu pierwszej dawki leku.

Metody leczenia u osób z wybroczynami

Wielu pacjentów zgłaszających się do lekarza z powodu wystąpienia wybroczyn nie wymaga żadnego leczenia. W przypadku dzieci, u których pojawiły się petocje, należy zachować szczególną ostrożność i obserwować je w kierunku objawów infekcji mogących świadczyć o inwazyjnej chorobie meningokokowej. Wypisane do domu mogą być dzieci, u których nie stwierdza się gorączki, nowych zmian na skórze, a w kolejnych wynikach badań utrzymuje się prawidłowa liczba płytek krwi, leukocytów (białych krwinek) i markerów stanu zapalnego (m.in. CRP oraz prokalcytoniny). Jeżeli istnieje podejrzenie zakażenia meningokokami, należy niezwłocznie rozpocząć dożylną antybiotykoterapię w oddziale intensywnej terapii. Zaleca się, aby pierwsza dawka leku została podana jak najszybciej, jeszcze przed przyjęciem do szpitala.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. McGrath A., Michael J. Barrett M., Petechiae, “StatPearls”, 2021, dostęp online: lipiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482331/.
2. Kota A., Shabbir N., Congenital Toxoplasmosis, “StatPearls”, 2021, dostęp online: lipiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545228/. 

Oceń artykuł