Spis treści:
Czy istnieje związek pomiędzy wysoką prolaktyna a tyciem. Nadmierne stężenie hormonu, czyli stan hiperprolaktynemii może prowadzić do zaburzeń przemiany materii, które sprzyjają przybieraniu na wadze. Prowadzą do tego ponadto inne zaburzenia hormonalne, które przebiegają z hiperprolaktynemią, np. spadek stężenia estrogenów. W przypadku nieuzasadnionego tycia należy wykonać diagnostykę z oznaczeniem m.in. prolaktyny i hormonów tarczycy.
Prolaktyna – czym jest i jaką ma rolę w organizmie?
Prolaktyna to hormon produkowany przez przysadkę mózgową. Jej mniejsze ilości wytwarzane są również w tkankach mózgu, komórkach układu odpornonściowego, tkance tłuszczowej, gruczołach sutkowych. Prolaktyna jest hormonem, niezwykle ważnym dla prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego i produkcji mleka przez gruczoły sutkowe kobiety. Poziom prolaktyny zależy od wielu czynników fizjologicznych, które wpływają na jej podwyższenie i spadek.
Wpływ na wydzielanie hormonu mają m.in.:
- aktywność fizyczna,
- poziom cukru we krwi,
- poziom estrogenów,
- seks,
- długotrwały i silny stres,
- ciąża.
W tych przypadkach zmienny poziom prolaktyny we krwi jest całkowicie naturalny. Natomiast utrzymujący się stale zwiększony poziom hormonu jest sytuacją patologiczną. Mogą do niej doprowadzić m.in.: niewyrównana niedoczynność tarczycy, gruczolak przysadki mózgowej, nieleczone PCOS, przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych lub przeciwpsychotycznych.
Przyczyną nadmiernego wydzielania prolaktyny mogą być również inne procesy chorobowe lub zaburzenia pracy narządu, np. nerek lub wątroby. Wysoka prolaktyna przy nadwadze i otyłości może wynikać również z patologicznego zwiększenia poziomu estrogenów, które wpływają na stężenie prolaktyny. Ta zależność często występuje u kobiet z zespołem policystycznych jajników.
Wysoka prolaktyna a tycie
Istnieje związek pomiędzy wysoką prolaktyną a niekontrolowanym przyrostem masy ciała. Przede wszystkim bardzo szybki (nawet w ciągu kilku dni) wzrost wagi może wynikać z tego, że nadmiar poziomu prolaktyny sprzyja zatrzymywaniu wody w organizmie. Hiperprolaktynemia powoduje ponadto nadmierne gromadzenie się tkanki tłuszczowej, szczególnie u osób stosujących diety z wysoką zawartością tłuszczu i węglowodanów. U osób z nieustabilizowanym poziomem hormonu zaobserwowano zwiększenie apetytu, szczególnie na słodycze.
Wzrost stężenia prolaktyny przyczynia się do zaburzeń profilu lipidowego krwi i zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Lipidy, zamiast magazynować się w tkance tłuszczowej, krążą we krwi, prowadząc do stłuszczenia wielu narządów, szczególnie wątroby. W konsekwencji wzrasta ryzyko rozwoju chorób układu krążenia. Niepokojącym objawem, wskazującym na ten stan jest rozwój otyłości brzusznej i nadmierna ilość tłuszczu trzewnego. Bardzo duże znaczenie w przybieraniu masy i we wzroście poziomu prolaktyny ma współistnienie chorób endokrynologicznych lub innych zaburzeń hormonalnych, np. niedoczynności tarczycy (w tym choroby Hashimoto), PCOS (zespół policystycznych jajników) czy insuliooporności.
Nadmierne przybieranie masy ciała w przypadku hiperprolaktynemii mogą powodować również niektóre leki wpływające na spowolnienie metabolizmu. Tycie w takim przypadku jest objawem nieprawidłowo dobranych środków farmakologicznych i jest wskazaniem do wymiany leków na inne.
Problem tycia u osób ze stwierdzonym nadmiarem prolaktyny jest bardzo złożony i wymaga kompleksowego podejścia w diagnostyce. Znaczenie w tym procesie ma także wiek, waga, wzrost i styl życia pacjenta.
Inne objawy wysokiej prolaktyny
Oprócz otyłości, wysoki poziom prolaktyny daje inne objawy. Są to m.in.: nawracające bóle głowy i towarzyszące im problemy z widzeniem, spadek libido, mlekotok, przewlekły ból piersi, nadmierna suchość pochwy, nadmierne owłosienie ciała, trądzik, zaburzenia erekcji u mężczyzn, zmniejszenie gęstości kości, ginekomastia. Istnienie tych objawów ma charakter przewlekły. W przypadku kobiet dolegliwości mogą dodatkowo nasilać się w zależności od dnia cyklu. U niektórych pacjentek hiperprolaktynemia prowadzi do zaburzenia cyklu menstruacyjnego, a nawet zaniku miesiączki.
Jak utrzymać prawidłową wagę przy wysokiej prolaktynie?
Hiperprolaktynemia lub inne występujące wraz z nią zaburzenia hormonalne stanowią poważne utrudnienie do zredukowania i utrzymania prawidłowej masy ciała. Wszelkie zabiegi odchudzające polegające na diecie i aktywności fizycznej nie przyniosą efektów bez podjęcia leczenia pierwotnej choroby. Tylko i wyłącznie ustabilizowanie poziomu prolaktyny i innych hormonów może przywrócić prawidłowy metabolizm organizmu i wspomóc skuteczną walkę z nadmiarem masy ciała.
Leczenie hiperprolaktynemii u osób otyłych powinno iść w parze ze zbilansowaną dietą redukcyjną i regularną aktywnością fizyczną, wspierającą utratę nadmiernych kilogramów. Warto wiedzieć, że ruch, nie tylko sprzyja spalaniu tkanki tłuszczowej i rozbudowie masy mięśniowej, ale przede wszystkim poprawia i normuje przemianę materii organizmu. Nie ma diety, która mogłaby wpływać na poziom prolaktyny. Natomiast biorąc pod uwagę ogólnoustrojowe skutki otyłości, kluczowa jest modyfikacja sposobu żywienia. Dieta powinna opierać się na spożywaniu produktów przyspieszających metabolizm, dostarczających zdrowych tłuszczów. Należy unikać żywności gotowej, przetworzonej i bogatej w cukry. Warto zadbać o właściwą podaż witamin z grupy B, cynku, kwasów omega-3, witaminy D.
Wysoka prolaktyna i tycie – jakie badania należy wykonać?
W przypadku podejrzenia wysokiej prolaktyny zalecane jest wykonanie badań krwi z oznaczeniem stężenia prolaktyny. Wcześniej warto jednak zasięgnąć konsultacji u endokrynologa, który wskaże, jakie inne badania hormonalne trzeba wykonać. Należy wiedzieć, że sam wynik wskazujący na nadmierny poziom prolaktyny jest niewystarczający do postawienia diagnozy i wdrożenia leczenia. Kluczowe jest znalezienie czynnika sprawczego, który doprowadził do hiperprolaktynemii.
Na wynik badania może wpłynąć wiele czynników zewnętrznych, dlatego ważne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta. Przynajmniej dobę wcześniej należy powstrzymać się od aktywności fizycznej, nie stymulować sutków i nie uprawiać seksu. Pacjent powinien również unikać stresu, a na badanie zgłosić się po całonocnym, dobrym wypoczynku. Najlepiej będzie, jeśli badanie zostanie wykonane między godziną 7:00 a 9:00 rano.
W przypadku kobiet test może zostać wykonany w każdej fazie cyklu, ale najbardziej miarodajny wynik można uzyskać w 2–5 dniu cyklu miesiączkowego.
Leczenie wysokiej prolaktyny
Nadmierny poziom prolaktyny wymaga leczenia. Terapia polega na stosowaniu leków zwiększających poziom dopaminy, która natomiast hamuje wydzielanie prolaktyny. Jeśli hiperprolaktynemia przebiega wraz z innymi chorobami, np. cukrzycą lub niedoczynnością tarczycy, terapia w pierwszej kolejności polega na leczeniu choroby pierwotnej (która doprowadziła do podwyższenia hormonu), a dopiero następnie na ustabilizowaniu poziomu prolaktyny.
W przypadku, jeśli przyczyną wysokiej prolaktyny jest mikrogruczolak, podejmowane jest leczenie farmakologiczne. W terapii stosuje się środki zmniejszające masę guza, czego skutkiem jest unormowanie poziomu prolaktyny.
Autor: Emilia Kruszewska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia:
- J. Tkaczuk-Włach i in., Hiperprolaktynemia, „Przegląd Menopauzalny” 2009, nr 2, s. 112–115.
- K. Szejnoga i in., Znaczenie polimorfizmu rs1137100 LEPR w rozwoju nadwagi i otyłości w badanej populacji, „Annale Academiae Medicae Silesiensis” 2018, nr 72, s. 141–146.
- W. Grzesiuk, D. Szydlarska, K. Jóźwik, Insulionoporność w endokrynopatiach, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 2008, nr 4(1), s. 38–44.
- M. Olszanecka-Glinianowicz, i in., Wpływ umiarkowanej redukcji masy ciała na profil hormonalny otyłych kobiet z zespołem policystycznych jajników, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 2005, nr 1(2), s. 1–5.
