Spis treści:
Wysoka prolaktyna u mężczyzn może mieć różne przyczyny. Do wzrostu hormonu prowadzi m.in. długotrwały stres czy wysiłek fizyczny. Niepokojącym objawem jest przerost gruczołów piersiowych, obniżenie libido, niemożność osiągnięcia orgazmu i pobudzenia. Diagnostyka polega na badaniu poziomu prolaktyny w surowicy. Wynik wskazujący na hiperprolaktynemię jest wskazaniem do rozszerzenia diagnostyki o inne badania.
Prolaktyna w organizmie mężczyzny – jakie ma funkcje?
Prolaktyna (PRL) jest hormonem peptydowym wydzielanym przez przedni płat przysadki mózgowej w komórkach laktotropowych. Stąd substancja zostaje uwolniona do krwiobiegu i wraz z krwią trafia do narządów i łączy się z ich receptorami. Prolaktyna występuje w tkankach jelit, mózgu, komórkach układu immunologicznego, a także w płynach ustrojowych: owodniowym i mózgowo-rdzeniowym. Prolaktyna jest zbudowana z aminokwasów. Dotychczas poznano ponad 300 funkcji, jakie pełni w ludzkim organizmie.
Jakie są najważniejsze funkcje prolaktyny u mężczyzn?
- Reguluje procesy energetyczne zachodzące w neuronach.
- Reguluje aktywność enzymów i hormonów biorących udział w metabolizmie cukrów i lipidów.
- Wpływa na aktywność fosforylazy glikogenu w wątrobie.
- Wpływa na wzrost aktywności lipazy lipoproteinowej.
- Pobudza wydzielanie żółci w wątrobie.
- Pobudza wydzielanie insuliny w trzustce.
- Wywiera wpływ na odpowiedź immunologiczną organizmu.
- Wpływa na uregulowanie rytmu dobowego (szczególnie częstości i długości faz snu).
Spektrum działania hormonu jest bardzo szerokie. U mężczyzn ponadto prolaktyna stymuluje pracę jąder i proces wydzielania testosteronu.
Przyczyny wysokiej prolaktyny u mężczyzn
Prawidłowe stężenie hormonu u mężczyzn wynosi <15 ng/ml. Przyczyny wysokiej prolaktyny mogą być różne i mieć podłoże zarówno fizjologiczne, jak i zewnętrzne. Całkowicie niegroźnym czynnikiem powodującym wzrost stężenia prolaktyny jest silny i długotrwały stres, w wyniku którego poziom hormonu może wzrosnąć do około 30 ng/ml. Wśród pozostałych czynników sprzyjających niegroźnemu podwyższeniu prolaktyny wskazuje się również wysiłek fizyczny i dietę bogatą w białko. W takich przypadkach wzrost poziomu prolaktyny jest przejściowy i nie wzbudza powodów do niepokoju. O bardzo wysokim poziomie prolaktyny mówimy, gdy jej wartości kilkukrotnie przekraczają dopuszczalne normy.
Najczęstsze przyczyny tego stanu to m.in.:
- leki na nadciśnienie;
- środki farmakologiczne pobudzające perystaltykę jelit;
- leki stosowane w chorobach wrzodowych;
- leki hormonalne, np. substytuty estrogenów, androgenów;
- leki stosowane w leczeniu depresji, stanów lękowych i psychoz;
- nieleczona lub nieustabilizowana niedoczynność tarczycy oraz inne choroby endokrynologiczne;
- przewlekła niewydolność nerek;
- choroby wątroby;
- padaczka.
Fizjologiczną przyczyną bardzo podwyższonego stężenia prolaktyny, na poziomie >200 ng/ml, jest autonomiczne wydzielanie hormonu w guzach przysadki.
Wysoka prolaktyna u mężczyzn – objawy
Stan nadmiernego poziomu prolaktyny jest nazywany hiperprolaktynemią. Objawy zbyt wysokiej prolaktyny u mężczyzn mają różny przebieg i nasilenie. Wpływ na ich postać ma przede wszystkim czynnik, który przyczynia się do wzrostu stężenia hormonu. W przypadku zmian w przysadce mózgowej chory może doświadczać przewlekłego bólu głowy i problemów z widzeniem. Wynika to z ucisku guza na nerwy.
Objawy hiperprolaktynemii obejmują również:
- mlekotok (wypływ mleka z brodawek sutkowych);
- ginekomastię (przerost gruczołu piersiowego, obejmującego pierś i brodawki sutkowe);
- zmniejszenie masy mięśniowej;
- spadek gęstości mineralnej kości;
- zmniejszenie lub zanik owłosienia łonowego, zarostu na twarzy i w innych typowo męskich miejscach, jak np. plecy, klatka piersiowa, dolna część brzucha;
- zaburzenia czynności seksualnych (jednak nie wynikają one jednoznacznie ze wzrostu prolaktyny, a również nieprawidłowego poziomu innych hormonów);
- niepłodność.
Wystąpienie objawów powinno skłonić mężczyznę do konsultacji z endkrynologiem.
Wysoka prolaktyna u mężczyzn a czynności seksualne
Przeprowadzane badania nad zależnością między dysfunkcją seksualną a poziomem prolaktyny u mężczyzn w różnym wieku dają niejasne wyniki i nie potwierdzają jednoznacznie znaczenia PRL w patogenezie zaburzeń libido. Przykładem jest badanie przeprowadzone przez lekarzy C.M. Earla i B.G. Stuckeya, którzy wykazali, że u 1455 pacjentów z zaburzeniami libido zaledwie u 0,5% stwierdzono patologiczny wzrost stężenia prolaktyny. Ciekawe badania przeprowadził N.G. Exton, który wykazał, że w następstwie oglądania filmów erotycznych u badanych pacjentów dochodziło do wzrostu ciśnienia tętniczego, ale nie wzrostu stężenia prolaktyny.
Badania nad zależnością hormonu i czynności seksualnych objęły również stosunek płciowy. Test wykazał, że podczas orgazmu u badanych mężczyzn co prawda doszło do wzrostu stężenia prolaktyny, jednak poziom ten utrzymywał się zaledwie przez około 60 minut, a następnie spadał do prawidłowego stężenia. Wynik ten również wyklucza wpływ prolaktyny na długotrwałe zaburzenia czynności seksualnych. Natomiast przeprowadzone przez P. Haake i M. Schedlowskiego badania nad mężczyznami, którzy wielokrotnie i regularnie doświadczają orgazmu, wykazały brak patologicznego wzrostu stężenia prolaktyny.
Hiperprolaktynemia prowadzi do obniżenia libido, osłabienia aktywności seksualnej i wydłużenia czasu do osiągnięcia orgazmu i pobudzenia organizmu. Według badań wpływ na wystąpienie hiperprolaktynemii ma jednak nie tylko poziom prolaktyny, lecz także zahamowanie produkcji testosteronu. Dane te pozwalają stwierdzić, że prolaktyna pełni bardzo ważną funkcję w życiu seksualnym mężczyzny, jednak mechanizm działania hormonu nie jest do końca jasny i wymaga dalszych badań w tym obszarze.
Podwyższona prolaktyna u mężczyzn – diagnostyka
Wskazaniem do wdrożenia diagnostyki jest wystąpienie objawów, wskazujących na nieprawdiłowy poziom hormonu. Badania należy jednak wykonać po konsultacji z endokrynologiem. Diagnostyka opiera się na oznaczeniu poziomu prolaktyny (PRL) w surowicy. Ze względu na wpływ rytmu dobowego, diety i stylu życia na stężenie hormonu badanie wymaga od mężczyzny odpowiedniego przygotowania.
Jak przygotować się do badania poziomu prolaktyny w surowicy?
- Na badanie zgłoś się na czczo w godzinach porannych.
- Wiedz, że zmęczenie i stres mogą wpływać na podwyższenie poziomu hormonu. Dlatego postaraj się, by na badanie należ przyjść wypoczętym, po długim śnie.
- Dwie doby przed badaniem zaniechaj aktywności fizycznej.
- Dobę przed badaniem zmniejsz spożywanie produktów bogatych w białko.
Biorąc pod uwagę wpływ wielu leków na poziom prolaktyny, eksperci zalecają ich odstawienie przynajmniej na dobę przed badaniem. Pamiętaj jednak, by robić tego na własną rękę, a zasięgąć opinii lekarza.
Zbyt wysoka prolaktyna u mężczyzn – leczenie
W przypadku otrzymania wyników potwierdzających podwyższoną prolaktynę pamiętaj, by interpretację pozostawić specjaliście endokrynologii. Wiedz, że nawet wynik, który wskazuje na hiperprolaktynemię, wymaga zestawienia go z wywiadem, a także z innymi badaniami, w tym z poziomem pozostałych hormonów.
Konsultacja z endokrynologiem może przebiegać nawet zdalnie. E-poradę ze specjalistą możesz odbyć za pośrednictwem serwisu Welbi. Kontakt z lekarzem jest możliwy nawet w dzień zamówienia e-wizyty.
Podwyższona prolaktyna u mężczyzn, określana hiperprolaktynemią, jest problemem często diagnozowanym. Wdrożenie leczenia nie opiera się jednak na pojedynczym wyniku wskazującym na wzrost stężenia hormonu. Konieczne jest ustalenie przyczyny tego stanu i znalezienie czynnika, który spowodował wzrost stężenia hormonu. W tym celu niezbędne jest wykonanie badań w kierunku chorób endokrynologicznych, a w szczególności chorób tarczycy. Jeśli przyczyną podwyższonej prolaktyny są regularnie i stale przyjmowane leki, lekarz może rozważyć znalezienie innych, alternatywnych środków farmakologicznych. W przypadku podejrzenia guza przysadki mózgowej, lekarz zleca wykonanie rezonansu magnetycznego głowy. Dopiero znalezienie przyczyny podwyższonego poziomu hormonów może być podstawą do podjęcia leczenia. Terapia opiera się na podaniu pacjentowi leków hamujących produkcję hormonu i u większości przebiega z sukcesem.
Autor: Emilia Kruszewska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia:
- J. Michalik, Z. Bartoszewicz, Prolaktyna (PRL) – wielofunkcyjny, przysadkowy hormon peptydowy, „Postępy Biochemii” 2002, 48(4), s. 296–304. [1]
- Z. Zdrojewski i in., Prolaktyna a aktywność seksualna u mężczyzn, „Seksuologia Polska” 2004, 2(1), s. 1–4. [2,3,4]