Wysypka na stopach – możliwe przyczyny, diagnostyka

Wysypka na stopach – której często towarzyszy świąd i pieczenie – to uciążliwa dolegliwość, mająca różne podłoża. Krostki, grudki lub pęcherze w dolnej części nóg mogą oznaczać alergię, być reakcją na zbyt wysoką temperaturę otoczenia lub objawem infekcji wirusowej, bakteryjnej lub grzybiczej. Sprawdź, jakie badania wykonać, aby zidentyfikować problem i skutecznie sobie z nim poradzić!

Objawy wysypki na stopach

Wysypka na stopach może przybierać różnorodne formy – od drobnych, swędzących krostek po rozległe, zaczerwienione obszary skóry. Oprócz pojawiających się zmian skórnych w postaci krost, grudek czy pęcherzy, często występują objawy, takie jak: 

• świąd i pieczenie stóp;
• widoczne zaczerwienienie i podrażnienie;
• łuszczenie się skóry;
• uczucie rozpalonej, ciepłej skóry.

 

Wysypka może również towarzyszyć innym symptomom, np. gorączce, ogólnemu złemu samopoczuciu czy obrzękom. 

Najczęstsze przyczyny wysypki na stopach

Wysypka na stopach może mieć wielorakie podłoże. Do najczęściej wymienianych przyczyn należą: alergie kontaktowe, infekcje (grzybicze, bakteryjne, wirusowe), reakcja na ciepło, ukąszenie owadów lub atopowe zapalenie skóry.

Alergia kontaktowa

Uczulenie na składniki zawarte w kosmetykach, odzieży, obuwiu lub środkach czystości to jedna z głównych przyczyn wysypki na stopach. Kontakt z alergenami prowadzi do stanu zapalnego skóry i wysypki w postaci czerwonych krostek.

Infekcje grzybicze

Grzybica stóp, zwana potocznie „atopowym zapaleniem stóp”, to dość powszechna dolegliwość, która objawia się swędzącymi, zaczerwienionymi zmianami, szczególnie między palcami.

Infekcje bakteryjne

Bakterie, takie jak gronkowce lub paciorkowce, również mogą wywoływać stan zapalny skóry stóp, którego objawem często są grudki i pęcherze.

Choroby wirusowe

Niektóre wirusowe infekcje, np. choroba dłoni, stóp i jamy ustnej – powszechnie zwana bostonką – mogą manifestować się przez swędzące, czerwone zmiany na stopach.

Atopowe zapalenie skóry (AZS)

AZS to przewlekła choroba zapalna, która może powodować wysypkę na stopach. Towarzyszą jej suchość skóry, zaczerwienienie i świąd. 

Reakcje na ciepło i pot

Nadmierna potliwość oraz kontakt ze źródłami ciepła, np. rozgrzanym asfaltem, mogą wywoływać podrażnienia skóry stóp i różnego rodzaju zmiany.

Ukąszenia owadów

Ukąszenia przez komary, meszki, kleszcze czy inne owady często prowadzą do powstawania swędzących, czerwonych zmian na stopach.

Wysypka na stopach – jak rozpoznać, z czym mamy do czynienia?

Dokładne rozpoznanie przyczyny wysypki na stopach wymaga uważnej obserwacji objawów i czynników, które mogły ją wywołać. Krostki, grudki i pęcherze często świadczą o infekcji bakteryjnej, wirusowej lub grzybiczej. Uporczywe swędzenie zazwyczaj towarzyszy reakcjom alergicznym lub atopowemu zapaleniu skóry. Zaczerwienienie i obrzęk są charakterystyczne dla stanu zapalnego skóry. Jeśli zmiany pojawiają się po kontakcie z określonym czynnikiem, można podejrzewać alergię kontaktową. Przy chorobach ogólnoustrojowych występują inne objawy, takie jak gorączka, ogólne osłabienie czy bóle mięśni. 

Jakie badania diagnostyczne zrobić, gdy pojawi się wysypka na stopach?

Aby postawić prawidłową diagnozę i wdrożyć odpowiednie leczenie, konieczne jest wykonanie odpowiednich badań diagnostycznych, takich jak:

• Badania dermatologiczne – lekarz dermatolog przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący wystąpienia wysypki, jej charakteru (np. swędzenie, ból, wygląd zmian skórnych), a także czynników, które mogą ją nasilać lub łagodzić. Następnie wykonuje badanie fizykalne skóry, oceniając zmiany pod kątem wielkości, kształtu, koloru oraz lokalizacji.
• Badanie mykologiczne – jeśli istnieje podejrzenie infekcji grzybiczej, lekarz pobierze wymaz ze zmian skórnych i wykona badanie mykologiczne. Pozwala ono stwierdzić, jaki rodzaj grzyba jest odpowiedzialny za zakażenie.
• Badania alergologiczne – jeśli istnieje podejrzenie, że wysypka ma podłoże alergiczne, lekarz zleca wykonanie testów skórnych lub badań krwi w celu zidentyfikowania substancji uczulających.
• Badanie histopatologiczne – w przypadku bardziej złożonych zmian skórnych lekarz może zalecić wykonanie biopsji skóry. Pobrany fragment skóry zostaje przebadany pod mikroskopem. Ta metoda diagnostyczna pozwala na dokładną ocenę budowy tkanek i identyfikację innych chorób skóry, takich jak łuszczyca czy nowotwory skóry.

W zależności od charakteru wysypki i podejrzewanej przyczyny lekarz może zlecić inne badania, takie jak ogólne badanie krwi (w kierunku stanu zapalnego), badanie moczu (w kierunku chorób nerek), badania serologiczne (w celu wykluczenia chorób zakaźnych).

Badania należy wykonać jak najszybciej, ponieważ wczesna diagnoza umożliwia szybsze i skuteczniejsze leczenie. Ważne, aby nie rozpoczynać leczenia na własną rękę, ponieważ niektóre leki mogą wpływać na wyniki badań i tym samym utrudniać właściwe rozpoznanie.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Do lekarza należy udać się, gdy wysypka na stopach:

• utrzymuje się lub nasila pomimo stosowania domowych środków;
• występuje razem z objawami ogólnymi, takimi jak gorączka czy złe samopoczucie;
• powoduje duży dyskomfort i ból, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie;
• budzi skojarzenia z poważną chorobą, np. z atopowym zapaleniem skóry. 

Wysypka na stopach u dzieci – specyfika 

Dzieci – ze względu na wrażliwość skóry oraz częsty kontakt z alergenami – są szczególnie narażone na występowanie wysypki na stopach. Jej wygląd zależy, podobnie jak u osób dorosłych, od przyczyny problemu. Czerwone i swędzące krostki często występują przy alergiach, ukąszeniach owadów i kontaktowym zapaleniu skóry. Pęcherzyki wypełnione płynem są charakterystyczne dla niektórych infekcji wirusowych (np. bostonki) lub chorób skóry (np. pęcherzycy). Łuszcząca się skóra to dodatkowy objaw, który często występuje przy infekcjach grzybiczych (np. grzybicy stóp).

Zmiany skórne mogą mieć różny kształt, kolor i wielkość, w zależności od przyczyny. W przypadku dzieci ważna jest konsultacja z pediatrą lub dermatologiem dziecięcym oraz stosowanie łagodnych, hipoalergicznych środków do pielęgnacji.

Leczenie wysypki na stopach

Sposób leczenia wysypki na stopach zależy od jej przyczyny. W przypadku alergii kontaktowej leczenie polega m.in. na unikaniu czynników wywołujących reakcję alergiczną, stosowaniu łagodnych, hipoalergicznych kosmetyków oraz aplikacji miejscowych leków przeciwzapalnych. Infekcje grzybicze leczy się poprzez podanie preparatów przeciwgrzybiczych, na infekcje bakteryjne zaleca się stosowanie antybiotyku, a przy chorobach wirusowych wskazane jest przede wszystkim leczenie objawowe. 

 

Jeśli wysypka na stopach to objaw atopowego zapalenia skóry, konieczne są wielokierunkowe działania, które uwzględniają m.in. stosowanie specjalistycznej pielęgnacji (emolientów, kremów nawilżających etc.) oraz unikanie czynników drażniących skórę. Natomiast na wysypkę spowodowaną ukąszeniem owada stosuje się maści łagodzące lub środki przeciwhistaminowe w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej. 

Zapobieganie nawrotom wysypki na stopach

Aby uniknąć nawrotów wysypki na stopach:

1. Dbaj o higienę stóp – regularnie myj i osuszaj stopy, unikaj nadmiernego pocenia się.
2. Wybieraj odpowiednie obuwie – stawiaj na naturalne, przewiewne materiały, unikaj tanich modeli z dodatkami chemicznymi.
3. Stosuj łagodne kosmetyki – używaj delikatnych, hipoalergicznych środków do pielęgnacji stóp.
4. Unikaj czynników drażniących – w przypadku zdiagnozowanej alergii unikaj kontaktu z czynnikami drażniącymi.
5. Monitoruj objawy – bądź czujny na pierwsze oznaki podrażnienia i szybko reaguj, aby problem się nie nasilał.

 

Opracowanie: Marta Drzazga

Weryfikacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela

Bibliografia

1. Ł. Durajski, Alergie. Fakty i mity, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
2. D. Myłek, Oswoić alergie: skąd się biorą uciążliwe dolegliwości i jak sobie z nimi radzić, Stowarzyszenie Larix, Warszawa 2020.
3. L. Rudnicka i in., Współczesna dermatologia, t. 1, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2022.
4. K. Obtułowicz, Alergologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2016.

---