Wzdęty brzuch – jak wygląda, co może oznaczać?

Masz uczucie „napompowanego” brzucha? Oddajesz nadmierną ilość gazów lub towarzyszą Ci puste odbijania? To prawdopodobnie objawy wzdęcia, spowodowanego nadmierną ilością gazów w przewodzie pokarmowym. Sprawdź, co może je powodować i na czym polega leczenie.

Gazy w przewodzie pokarmowym – fizjologia

W warunkach fizjologicznych w przewodzie pokarmowym dorosłego człowieka znajduje się nie więcej niż 200 ml gazów. Dziennie wydala się ich około 600–700 ml. Mieszanina związków lotnych w jelitach składa się głównie z azotu, wodoru, tlenu, dwutlenku węgla i metanu.

Skąd biorą się gazy w jelitach? Niewielka część jest wprowadzana do przewodu pokarmowego w wyniku połykania powietrza podczas spożywania posiłków, żucia gumy czy palenia papierosów. Większość gazów powstaje jednak podczas procesu fermentacji składników pokarmowych i glikoprotein pochodzenia endogennego. Za proces ten odpowiada mikroflora bakteryjna jelit, w której skład wchodzą głównie bakterie typu Firmicutes i Bacteroidetes.

Nadmierna ilość gazów w jelitach – objawy

Wzdęcie brzucha, czyli nadmierna ilości gazów w jamie brzusznej, której może towarzyszyć uczucie rozpierania, „napompowania”, jest bardzo często doświadczanym objawem. Szacuje się, iż na wzdęcia skarży się przynajmniej raz w miesiącu aż 15,9% ludzi i symptom ten dotyczy częściej kobiet (19,2%) niż mężczyzn (10,5%). Inne objawy wskazujące na nadmierną ilość gazów w jelitach to:

puste odbijanie – to wsteczne uwalnianie gazów przez jamę ustną („bekanie”), które zazwyczaj daje krótkotrwałe uczucie ulgi;
nadmierne oddawanie gazów („wiatry”) – zależne od woli lub niezamierzone, stanowiące uciążliwy i wstydliwy objaw oraz częstą przyczynę wizyt u lekarza;
bóle brzucha, często w prawym lub lewym podżebrzu, wynikające z ucisku nadmiernej ilości powietrza w jelitach na przeponę;
nieprzyjemny zapach z ust (halitoza);
zmniejszenie masy ciała;
szybkie uczucie sytości podczas posiłku;
mdłości;
kruczenie, przelewanie w jelitach.

Z czego może wynikać wzdęcie?

Często towarzyszą Ci wzdęcia i zastanawiasz się, co to może oznaczać? Poznaj możliwe przyczyny nadmiernego gromadzenia się gazów w jelitach:

nieprawidłowa dieta, bogata w produkty wzdymające;
aerofagia – nadmierne połykanie powietrza. Jej przyczyną może być częste żucie gumy, palenie papierosów lub nawykowe połykanie powietrza;
obecność mechanicznej przeszkody w przewodzie pokarmowym (m.in. ciała obcego, guza nowotworowego). Wzdęcie brzucha jest w tych przypadkach zwykle objawem schodzącym na drugi plan. Niedrożność spowodowana ciałem obcym objawia się silnym bólem brzucha, często wymagającym leczenia endoskopowego lub operacyjnego. Chorobie nowotworowej oprócz bólu towarzyszą zwykle osłabienie, utrata masy ciała i inne objawy alarmowe;
nietolerancje pokarmowe – u osób dorosłych najczęściej dotyczą braku laktazy i objawiają się po spożyciu mleka i jego przetworów. Rzadszą przyczyną jest celiakia (nietolerancja glutenu);
zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO) – może być objawem zespołu jelita drażliwego, obniżenia odporności, przetok jelit, achlorhydrii (obniżonej ilości kwasu żołądkowego, wynikającej np. z przewlekłego stosowania inhibitorów pompy protonowej);
zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, w tym gastropareza cukrzycowa – opóźnione opróżnianie żołądka u diabetyków – zaburzenia motoryki po zabiegach operacyjnych, przewlekłe zaparcia;
zaburzenia czynnościowe – zespół jelita drażliwego, wzdęcia czynnościowe, dyspepsja;
stosowanie niektórych leków (blokerów kanału wapniowego, leków antycholinergicznych, opioidów, leków przeciwdepresyjnych).

Wpływ diety na występowanie wzdęć brzucha

Nieprzyjemne dolegliwości w przebiegu nadmiernej ilości gazów w przewodzie pokarmowym nie zawsze wynikają z procesu chorobowego. Częste wzdęcia brzucha, zwłaszcza jeśli towarzyszą im inne niepokojące objawy, powinny być sygnałem do wizyty u lekarza. Po wykluczeniu podłoża chorobowego odczuwanych dolegliwości pora na następny krok – przyjrzenie się swojemu stylowi życia. Możesz się zdziwić, jak niewiele czasami zmian potrzeba, aby pozbyć się przewlekłych wzdęć.

Lista produktów, które osoby ze skłonnością do gromadzenia się nadmiernej ilości gazów w przewodzie pokarmowym powinny wykluczyć z diety, nie jest długa, ale należy jej ściśle przestrzegać, aby osiągnąć pożądane efekty. Czego w jadłospisie należy unikać? Są to:

seler, cebula, marchew, brukselka, fasola;
rodzynki, suszone śliwki, morele, banany;
produkty pszeniczne, niektóre przekąski (precelki, bajgle).

Pamiętaj, że palenie papierosów, żucie gumy oraz picie napojów gazowanych prowadzi do nadmiernego połykania powietrza i może nasilać wzdęcie brzucha.

Wzdęty brzuch – diagnostyka

Z uwagi na wiele możliwych przyczyn występowania wzdęć, diagnostyka powinna być prowadzona przez doświadczonego lekarza, najlepiej specjalistę gastroenterologii. Przeprowadzenie dokładnego wywiadu i badania przedmiotowe pomogą wysunąć wstępną diagnozę i ograniczyć liczbę wykonanych badań. Najczęściej zlecane testy w przypadku nadmiaru gazów w przewodzie pokarmowym obejmują:

podstawowe badania laboratoryjne – morfologię krwi, CRP, OB, stężenie kortyzolu, ocenę funkcji gruczołu tarczowego: TSH, fT3, fT4, przeciwciała przeciwtarczycowe (anty-TPO, anty-TG, anty-TSH);
testy przesiewowe w kierunku nietolerancji glutenu – oznaczenie poziomu przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej i przeciwko endomysium;
badanie kału pod kątem obecności pasożytów;
badania obrazowe – zwykle wystarczy USG jamy brzusznej, rzadziej zachodzi potrzeba wykonania tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego;
wodorowy test oddechowy – podstawowe badanie w diagnostyce zespołu przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (SIBO). Polega na pomiarze poziomu wodoru w mieszaninie oddechowej przed spożyciem przez pacjenta roztworu glukozy i po nim.

Metody leczenia wzdęć

Wybór leczenia zależy od przyczyny występowania wzdęcia. Obejmuje m.in. stosowanie:

enzymów (laktazy, alfa-galaktozydazy, enzymów trzustkowych);
substancji zmniejszających napięcie powierzchniowe w przewodzie pokarmowym (simetykonu);
antybiotyków;
probiotyków (Lactobacillus, Bifidobacterium);
środków pobudzających motorykę przewodu pokarmowego (neostygminy, oktreotydu).

A: lek. Agnieszka Żędzian