Zaburzenia lękowe – objawy, rozpoznanie i leczenie

Na zaburzenia lękowe może cierpieć nawet kilkanaście procent światowej populacji. To jedne z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych. Leczenie podstawowe obejmuje psychoterapię. W uzasadnionych przypadkach zaburzenia lękowe poddawane są farmakoterapii. 

Czy lęk to strach?

Lęk jako uczucie jest naturalnie występującym stanem emocjonalnym, wynikającym z poczucia przewidywanego niebezpieczeństwa. Powstaje w chwili oczekiwania na zagrożenie, jednak nie dotyczy konkretnej osoby, rzeczy lub sytuacji. Lęk nie ma realnego odzwierciedlenia, gdyż powstaje tylko w wyobraźni. W psychologii stan ten określany jest objawem psychopatologicznym, występującym w zaburzeniach, nerwicach i psychozach. Bardzo często pojawia się nagle i poprzedza ataki paniki. Uczucie lęku zamiennie bywa określane strachem. To jednak błąd. W terminologii psychologicznej strach i lęk są odmiennymi stanami emocjonalnymi. Strach w przeciwieństwie do lęku dotyczy realnego zagrożenia, które ma odzwierciedlenie w rzeczywistości. 

Czym są zaburzenia lękowe?

Zaburzenia lękowe są rodzajem zaburzeń psychicznych i mają podłoże nerwicowe. Charakterystyczną ich cechą są napady lękowe w postaci ataków paniki. Osoba cierpiąca z powodu zaburzeń lękowych oprócz objawów związanych ze stanem emocjonalnym doświadcza dolegliwości fizycznych w postaci kołatania serca, nadmiernej potliwości, duszności i problemów z oddychaniem, ucisku w gardle i klatce piersiowej, drżenia rąk. W chwili silnego ataku lękowego chory ma wrażenie utraty kontaktu z rzeczywistością i zgłasza uczucie omdlewania (nie ma to jednak przełożenia na rzeczywistość, gdyż symptomy pozostają tylko w wyobraźni chorego). Objawy zaburzeń lękowych występują niezależnie od sytuacji i mają charakter nawracający. Osoba z zaburzeniami lękowymi z czasem zaczyna unikać miejsc, osób i przedmiotów, które wywołują u niej napięcie. 

Przewlekłe symptomy wskazujące na zaburzenia lękowe: 

• bezradność; 
• lęk przed oceną innych; 
• stałe uczucie zdenerwowania bez względu na sytuację; 
• stała obawa przed porażką; 
• ciągłe spodziewanie się czegoś; 
• napadowe zawroty głowy; 
• częste napięcie mięśni. 

Czynniki sprzyjające zaburzeniom lękowym

Etiologia zaburzeń lękowych jest złożona. Bardzo często zaburzenia rozwijają się w konsekwencji problemów powstałych w dzieciństwie lub w okresie dorastania. Zaburzenia mogą również być skutkiem fobii, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, zdarzeń traumatycznych, silnego stresu. Rozwojowi zaburzeń lękowych sprzyjają czynniki środowiskowe, m.in.: niestabilna sytuacja finansowa, problemy w życiu zawodowym, sytuacja rodzinna, obawa przed zmianami w życiu. 

Występowanie zaburzeń lękowych w depresji

Lęk jest jednym z podstawowych i najczęściej zgłaszanych objawów w przebiegu depresji. Charakteryzuje się zmienną amplitudą i może prowadzić do nasilenia choroby. Lęk o charakterze dominującym (nadmierna czujność, przewidywanie najgorszego, poczucie braku wartości, nadmierna obawa przed upokorzeniem publicznym, zbytnie martwienie się nawet prozaicznymi sytuacjami, brak nadziei) wskazuje na depresję maskowaną. U pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi objaw ten poważnie wpływa na zahamowanie leczenia i z obawy przed ocenianiem przez innych uniemożliwia normalne współżycie społeczne, co może prowadzić do zaburzeń adaptacyjnych.

Diagnostyka i leczenie zaburzeń lękowych 

Diagnostyka zaburzeń lękowych opiera się na wywiadzie z pacjentem. Z racji podobieństwa objawów i przebiegu zaburzeń psychicznych specjalista ocenia zgłaszane dolegliwości pod kątem lęku i depresji. Podstawą leczenia zaburzeń lękowych jest psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym. Celem terapii jest ustalenie źródła lęku. Jeśli jego przyczyną jest fobia, terapia zakłada stopniowe obycie pacjenta z bodźcem wywołującym lęk. W niektórych przypadkach niezbędne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego z użyciem leków przeciwdepresyjnych typu SSRI, SNRI lub TLPD. To środki przeznaczone do długotrwałego stosowania i niemające właściwości uzależniających. Ich mechanizm działania nie upośledza również funkcji poznawczych pacjenta, umożliwia mu normalne funkcjonowanie zarówno w życiu prywatnym, jak i w zawodowym. Dawkowanie leków dobierane jest indywidualnie do stanu zdrowia i nasilenia zaburzeń lękowych. Terapia przebiega pod ścisłym nadzorem lekarza psychiatry. Skuteczność leczenia zależy od nastawienia pacjenta i chęci jego współpracy ze specjalistą. Nieleczone zaburzenia lękowe prowadzą do szeregu powikłań, a do najpoważniejszych należą: depresja, zaburzenia snu, bruksizm, zaburzenia odżywiania, alkoholizm, narkomania, a w skrajnych sytuacjach nawet samobójstwo.

Autor: Emilia Kruszewska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

Bibliografia

1. B. Lubecka i in., Epidemiologia zaburzeń lękowych i depresyjnych, „Psychiatria” 2022, t. 19, nr 1, s. 66–77.

Oceń artykuł