Zaburzenia odżywiania u nastolatków – jak je rozpoznać?

Zaburzenia odżywiania u dzieci i młodzieży często bywają przez długi czas bagatelizowane przez otoczenie. Choć przyczyny tych dolegliwości leżą w psychice, to wyniszczeniu z powodu głodzenia, ulega cały organizm – mózg, narządy wewnętrzne, a także skóra, włosy i paznokcie. Sprawdź, jak rozpoznać zaburzenia odżywiania i jakie badania należy wykonać, by ustalić ich główną przyczynę.

Zaburzenia odżywiania – co to jest?

Lekarze z niepokojem obserwują, że współcześnie coraz więcej dzieci i młodzieży cierpi na zaburzenia odżywiania. Co to znaczy? Jest to grupa dolegliwości psychicznych, związanych z odchyleniami od pewnego utartego i społecznie przyjętego wzorca pobierania pożywienia. Wbrew krążącym mitom, nie należy do nich jedynie jadłowstręt, ale także nadmierne objadanie się.  Najczęściej podłożem zaburzeń jest brak akceptacji dla wyglądu własnego ciała, dążenie do posiadania perfekcyjnej, a w rzeczywistości nieistniejącej sylwetki i fałszywy obraz własnej figury. Jednak zaburzenia odżywiania u dzieci i młodzieży mogą być także efektem reakcji na przeżyte traumatyczne wydarzenia, np. wykorzystywanie seksualne, czy inną przemoc fizyczną lub psychiczną.

Wyniszczające odchudzanie i zaburzenia jedzenia zwykle zaczynają się w okresie dojrzewania – w większości przypadków do zachorowania dochodzi przed 20. rokiem życia, najczęściej ok. 16 – 17 lat. Problem zaburzeń dotyczy głównie młodych kobiet. To one stanowią ok. 90% wszystkich pacjentów z anoreksją, czy bulimią.

Niestety zaburzenia odżywiania nie mijają same, jak myślą niektórzy rodzice. To równia pochyła, prowadząca do nieuchronnego wyniszczenia psychicznego i fizycznego, a w efekcie do śmierci. Leczenie dziecka z zaburzeniami jedzenia powinno być podjęte jak najszybciej – im wcześniej rozpocznie się terapia, tym większa szansa na wyleczenie.

Zaburzenia odżywiania – jak je rozpoznać?

Choć istnieją różne zaburzenia odżywiania, to jednak wszystkie razem mają kilka wspólnych symptomów, po których można rozpoznać, że z dzieckiem dzieje się coś niedobrego. Na co należy zwrócić uwagę? Warto zaniepokoić się, gdy nastolatek:

• nadmiernie zwraca uwagę na swój wygląd, będąc przy tym bardzo krytycznym,
• nagle unika spożywania posiłków w rodzinnym gronie,
• w ostatnim czasie stracił sporo masy ciała,
• jest osłabiony, ospały, a dodatkowo pogorszył się stan cery i włosów,
• często uprawia intensywne treningi fizyczne,
• ważąc bardzo niewiele, twierdzi, że jego masa jest zbyt wysoka.

To tylko kilka ogólnych objawów, charakterystycznych dla większości zaburzeń odżywiania. Gdy rodzic zauważy zmianę zachowania u dziecka i występowanie powyższych sytuacji, nie powinien tego bagatelizować, zrzucając problemy na karb młodego wieku, czy okresu dojrzewania. Niezbędna jest jak najszybsza wizyta u psychiatry lub psychologa, wykonanie badań i rozpoczęcie terapii zaburzeń odżywiania.

Zaburzenia odżywiania – rodzaje

Istnieją różne zaburzenia odżywiania. Rodzaje najczęściej diagnozowanych chorób tego typu to anoreksja, bulimia i kompulsywne objadanie się, jednak istnieje ich o wiele więcej.

Anoreksja wiąże się z pragnieniem uzyskania jak najniższej masy ciała, nawet w stanie krytycznej niedowagi. Z kolei bulimia polega najczęściej na objadaniu się, by chwilę później sprowokować wymioty lub zastosować środki przeczyszczające, żeby pozbyć się spożytego jedzenia.

Jednym z rzadziej występujących zaburzeń jest łaknienie spaczone, pica (wymawiaj: pika). Chorzy jedzą produkty, które nie nadają się do spożywania, np. mydło, ziemię, papier i wiele innych niejadalnych rzeczy. U niektórych lekarze diagnozują także pagofagię, czyli uzależnienie od jedzenia lodu (zamrożonej wody). Pica często związana jest z niedokrwistością z niedoboru żelaza, dlatego występuje czasem m.in. u kobiet w ciąży i małych dzieci.

Inne przyczyny nadmiernej utraty masy ciała – badania

Żeby zdiagnozować przyczynę nadmiernej utraty masy ciała przez dziecko, należy wykonać szereg badań krwi. Może się okazać, że powód kłopotów ze zdrowiem nie leży w psychice nastolatka, a w nieprawidłowej pracy układu hormonalnego (choroba Addisona – pierwotna niedoczynność kory nadnerczy , zaburzenia pracy tarczycy) lub chorobie przewodu pokarmowego (celiakia, wrzody).

Jeśli lekarz podejrzewa chorobę Addisona, zleca w pierwszej kolejności wykonanie morfologii krwi, oznaczenie stężenia sodu, potasu i glukozy w surowicy. Jeżeli przyczyny problemu upatruje w nieprawidłowej pracy tarczycy, może zlecić wykonanie panelu tarczycowego.

Zaburzenia odżywiania – skutki

Zaburzenia odżywiania, poza nadmierną utratą masy ciała, niosą za sobą różne powikłania. Należą do nich problemy z płodnością, osłabienie układu kostnego, wyniszczenie mięśni, a także arytmia serca.

Skutkiem bulimii może być również uszkodzenie błony śluzowej przełyku i szkliwa zębów, w wyniku częstego prowokowania wymiotów.

Zaburzenia odżywiania u nastolatków bywają bezpośrednią przyczyną obniżenia nastroju, depresji, a nawet podejmowania prób samobójczych, dlatego nie wolno ich lekceważyć.

Nie bój się wizyty u psychologa lub psychiatry – w gabinecie znajdziesz niezbędną pomoc dla swojego dziecka. Z kolei badania krwi wykonasz w najbliższym laboratorium Diagnostyki.

Bibliografia:

• Czernikiewicz A., Co lekarz rodzinny powinien wiedzieć o anoreksji psychicznej?, Borgis – Medycyna rodzinna, R. 2004, nr 1, s. 3 – 6.