Zakażenie Candida albicans. Rozwój i diagnostyka kandydozy

Candida albicans to grzyb, który wchodzi w skład prawidłowego mikrobiomu organizmu człowieka. Dla osoby z nieprawidłowo działającym układem odpornościowym jest całkowicie nieszkodliwy. Niekiedy na skutek działania różnych czynników dochodzi do upośledzenia działania systemu immunologicznego. Konsekwencją tego może być zachwianie równowagi mikroflory bakteryjnej i namnożenie Candida albicans. W zależności od warunków, które stwarza organizm, do rozwoju kandydozy może dojść w układzie pokarmowym, moczowo-płciowym, oddechowym, a także na skórze. 

Czym jest Candida albicans i gdzie występuje? 

Candida albicans to grzyb powszechnie występujący w środowisku naturalnym i organizmie człowieka. Jest jednym z patogenów tworzących mikroflorę organizmu. Występuje m.in. w jamie ustnej, układach pokarmowym, moczowo-płciowym i oddechowym, a także na skórze. Drożdżak ma formę jednokomórkową i rozmnaża się przez pączkowanie. Candida albicans spośród wszystkich gatunków Candida jest najczęstszą przyczyną zakażeń grzybiczych u człowieka. Prowadzi do infekcji powierzchownych i układowych [1]. 

Czy zakażenie Candida albicans jest niebezpieczne?

Kandydoza ogólnoustrojowa stanowi zagrożenie dla życia. Wynika to z przedostania się grzyba do krwiobiegu i zakażenia wielu narządów. W grupie wysokiego ryzyka znajdują się osoby przewlekle chore, z dużymi niedoborami odporności oraz ci, którzy bagatelizują objawy zakażenia i nie poddają się leczeniu. 

Drogi zakażenia Candida albicans 

Candida albicans u około 70% populacji ludzkiej nie wywołuje objawów i pozostaje obojętna dla organizmu. Prawidłowo działający system immunologiczny jest w stanie samodzielnie regulować kolonie grzybów Candida [2]. Kandydoza jest chorobą ludzi przewlekle chorych, u których w wyniku działania różnych czynników doszło do niedoborów odporności. Osłabiony organizm nie jest w stanie regulować ilości patogenu, co sprzyja nadmiernej kolonizacji. Większość zakażeń spowodowana przez Candida albicans ma charakter endogenny. Oznacza to, że źródłem zakażenia jest naturalna flora człowieka, która została zachwiana.

Przyczyny rozwoju kandydozy

Organizm ludzki wyposażony jest w szereg mechanizmów obronnych, które regulują mikrobiom i nie dopuszczają do namnażania chorobotwórych patogenów. Niestety w niektórych przypadkach proces ten jest zachwiany przez działanie określonych czynników, które osłabiają układ odpornościowy. 

Należą do nich: 

• zaburzenia hormonalne; 
• choroby tarczycy (niedoczynność i nadczynność); 
• immunosupresja; 
• zaburzenia funkcji leukocytów;
• niedobory, głównie witamin z grupy B i zbyt niski poziom żelaza; 
• nieprawidłowa higiena jamy ustnej i protez;
• długotrwałe leczenie steroidami i antybiotykami;
• inwazyjne procedury medyczne; 
• uszkodzenie skóry np. w wyniku oparzenia lub skaleczenia; 
• cukrzyca; 
• zaburzenia pracy przewodu pokarmowego; 
• zakażenie HIV.

Na rozwój kandydozy narażone są również wcześniaki, których waga urodzeniowa wynosi poniżej 2000 g. 

Candida albicans – objawy i rozwój zakażenia 

Przebieg kliniczny zakażenia Candida albicans jest w początkowej fazie skąpoobjawowy, co utrudnia wczesne wykrycie choroby. U osób z upośledzoną odpornością dochodzi do gorączki, która utrzymuje się kilka dni. U pacjentów z grupy dużego ryzyka gorączka jest wysoka i nie ulega zmniejszeniu pomimo stosowania antybiotykoterapii. Objaw ten powinien wzbudzać podejrzenie kandydozy. 

Kandydoza skóry 

Ten rodzaj kandydozy ma ma charakter powierzchowny. Candida albicans na skórze wywołuje miejscowy rumień i wystąpienie wysypki grudkowej. Wraz z rozwojem zakażenia dochodzi do nadmiernego złuszczania naskórka. Zmiany mogą powodować miejscowy ból, świąd i pieczenie. W przypadku kandydozy stóp grzybica najczęściej umiejscawia się pomiędzy palcami, prowadząc do pękania skóry i powstawania nadżerek. Charakterystycznym objawem jest nieprzyjemny zapach z miejsca zakażenia. 

Kandydoza jamy ustnej i gardła 

Kandydoza jamy ustnej i gardła wywołana grzybem Candida albicans to częsty problem stomatologiczny. Grzyb umiejscawia się na języku, podniebieniu, błonach śluzowych wewnętrznej strony policzków, na ścianie gardła lub w kącikach ust. Najczęściej diagnozowana jest Candida albicans na języku. Zakażenie prowadzi do powstawania zmian o czerwonym zabarwieniu i charakterystycznego białego nalotu, który przy próbie usunięcia odsłania krwawiące nadżerki.

Kandydoza przełyku i żołądka

Kandydoza przełyku i żołądka powoduje powstawanie charakterystycznych białych zmian umiejscowionych na błonach śluzowych. Ich wykrycie możliwe jest tylko przez badanie endoskopowe. Charakterystycznym objawem kandydozy przełyku i żołądka jest ból przy połykaniu pokarmu, a także dolegliwości ogólne, m.in. gorączka. Bagatelizowana kandydoza przełyku i żołądka może prowadzić do rozwoju stanów zapalnych i owrzodzeń. 

Kandydoza narządów płciowych

Zakażenie pochwy i sromu grzybem Candida albicans dotyczy nawet 75% kobiet. U około 50% pacjentek dochodzi do wystąpienia przynajmniej jednego epizodu kandydozy w życiu. Natomiast u części pacjentek choroba przybiera postać przewlekłą z często nawracającymi objawami [3]. Candida albicans u mężczyzn umiejscawia się na żołędzi. Do charakterystycznych objawów kandydozy narządów płciowych należą: obrzęk napletka lub sromu, silne zaczerwienienie, tkliwość, nadmierna wydzielina, ból podczas oddawania moczu, silny świąd okolic intymnych. 

Diagnostyka i rozpoznanie kandydozy 

Diagnostyka zakażenia Candida albicans jest złożona i wymaga wykonania kilku badań. W pierwszej kolejności pobierana jest próbka materiału (plwociny, wydzieliny z pochwy lub żołędzi, moczu, kału, płynu mózgowo-rdzeniowego, zeskrobin ze skóry), która zostaje poddana ocenie mikroskopowej. W wielu przypadkach już na tym etapie diagnostyki możliwe jest wykrycie obecności grzybni (komórek lub strzępek patogenu). W przypadku wyniku negatywnego, materiał pacjenta służy do posiewu i wyhodowania kolonii Candida albicans. Hodowla patogenu trwa do kilku tygodni. Diagnostyka kandydozy uwzględnia również badanie molekularne i serologiczne, które wykrywa antygeny i przeciwciała. Oznaczenie przeciwciał z krwi stosowane jest zarówno w celu wykrycia zakażenia, jak i monitorowania postępów leczenia. Powinieneś wiedzieć, że wynik badania z surowicy musi być interpretowany tylko przez lekarza, gdyż podwyższony poziom przeciwciał IgG nie zawsze oznacza aktywne zakażenie. Taki stan wykrywany jest np. u osób starszych.

Autor: Emilia Kruszewska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian 

Bibliografia

1. P. Rogalski, Kandydoza przewodu pokarmowego – fakty i mity, „Gastroenterologia Kliniczna” 2010, nr 2(3), s.87–97.
2. M. Staniszewska, i in., Patogeneza i leczenie zakażeń Candida SPP., „Polskie Towarzystwo Mikrobiologów” 2014, nr 53(3), s.229–240.
3. F.L. Mayer, D. Wilson, B. Hube, Candida albicans pathogenicity mechanisms, „Virulence” 2013, nr 4(2), s.119–128.
4. B. Petkowicz, M. Skiba-Tatarska, J. Wysokińska-Miszczuk, Kandydoza jamy ustnej, „Gerontologia Polska” nr 14(4), s.160–164.

Oceń artykuł