Zakażenie glistą ludzką – jakie są jego objawy? Jak je diagnozować i leczyć?

Glista ludzka jest jednym z najczęściej stwierdzanych pasożytów w organizmie człowieka. Szacuje się, że na całym świecie liczba zakażonych osób może sięgać nawet miliarda, a odsetek chorych umiera z powodu glistnicy. Sprawdź, jakie symptomy towarzyszą zakażeniu i jak można je diagnozować i leczyć.

Glista ludzka – co to jest?

Ascaris lumbricoides, czyli glista ludzka, jest nicieniem żyjącym w glebie, u ludzi wywołującym chorobę pasożytniczą – askariozę (glistnicę). Jest to jedna z najczęściej występujących infestacji pasożytniczych wśród ludzi. Pasożyty są zwykle różowo-białe i mogą różnić się wyglądem w zależności od płci – samice glisty ludzkiej są zazwyczaj grubsze i dłuższe od samców (20–30 cm kontra 15–20 cm długości). Wydalenie pasożyta z kałem świadczy zwykle o samowyleczeniu – glista ludzka żyje około roku i nie rozmnaża się w organizmie człowieka. Należy jednak pamiętać, iż możliwa jest reinfekcja, czy jednoczasowe zakażenie większą liczbą nicieni.

Jak dochodzi do zakażenia glistą ludzką?

Do zakażenia glistą ludzką dochodzi w wyniku spożycia jaj pasożyta, znajdujących się w zanieczyszczonej kałem glebie, np. po zjedzeniu niedokładnie umytych warzyw z ogródka. Warto wspomnieć o cyklu życiowym glisty, którego odzwierciedlenie obserwuje się w objawach klinicznych występujących u żywiciela. 

Ze spożytych jaj pasożyta uwalniają się w dwunastnicy (początkowej części jelita cienkiego) larwy, które poprzez błonę śluzową jelita przedostają się do krwiobiegu. Stamtąd wędrują w ciągu tygodnia wraz z krwią/limfą do wątroby, a następnie do płuc. Larwy dojrzewają w płucach, (jednocześnie powodując uszkodzenie pęcherzyków płucnych), a następnie przedostają się do oskrzeli i do jamy ustnej, gdzie są odruchowo połykane. Po około 20 dniach od ponownej infestacji przewodu pokarmowego glista przybiera postać dojrzałą.

W przypadku zakażenia wieloma pasożytami (w tym samcem i samicą) możliwe jest ich rozmnażanie – w tym przypadku z kałem człowieka wydalane jest nawet 20 tysięcy jaj dziennie, a on sam stanowi źródło zakażenia dla innych osób.

Objawy zakażenia glistą ludzką

Zakażenie glistą ludzką jest dla wielu osób zaskoczeniem – infestacja pasożytem często przebiega bezobjawowo lub z bardzo niespecyficznymi objawami, takimi jak zmniejszenie masy ciała czy opóźnienie wzrostu u dzieci. Jakie symptomy mogą świadczyć o askariozie? Należą do nich:

• ból brzucha,
• nudności, wymioty,
• utrata masy ciała, prowadząca nawet do wyniszczenia,
• wzdęcia,
• nawracająca biegunka,
• zespół Loefflera – zapalenie płuc przebiegające ze zwiększonym odsetkiem eozynofilii w rozmazie krwi. W jego przebiegu obserwuje się objawy kaszlu, duszności, świszczącego oddechu, gorączki.

W rzadkich przypadkach masywnego zakażenia glistą ludzką (szczególnie u dzieci), może dojść do niedrożności przewodu pokarmowego czy migracji pasożytów z jelit do innych narządów. Powoduje to zapalenie dróg żółciowych, trzustki czy wyrostka robaczkowego.

Jak wygląda diagnostyka zakażenia glistą ludzką?

Z uwagi na dużą liczbę wydalanych jaj w ciągu doby diagnostyka zakażenia glistą ludzką poprzez badanie kału ma dość wysoką skuteczność. Skierowanie na ogólne badanie kału oraz badanie w kierunku obecności pasożytów może wystawić lekarz rodzinny, dlatego pierwsze kroki w przypadku wystąpienia objawów glistnicy należy skierować do niego. Oznaczenie należy (w przypadku negatywnego wyniku poprzednich badań) wykonać kilkakrotnie, w odstępie kilku dni. Wykonanie pełnej morfologii krwi może wykazać zwiększenie odsetka eozynofilów.

Badania obrazowe mają zwykle ograniczoną wartość. W przypadku obecności pasożytów w pęcherzyku żółciowym lub w drogach żółciowych przydatne są badanie USG bądź tomografia komputerowa jamy brzusznej.

Leczenie glistnicy – na czym polega?

U każdej osoby, u której stwierdzono zakażenie glistą ludzką, należy włączyć celowane leczenie. Wyjątkiem od reguły w tym przypadku są infestacje pasożytem na etapie migracji przez układ oddechowy – u tych chorych należy odroczyć leczenie z uwagi na zwiększone ryzyko wystąpienia zapalenia płuc. Jak wygląda terapia u osób z potwierdzoną glistnicą? Leczeniem z wyboru jest zastosowanie albendazolu, 400 mg w pojedynczej dawce. U pacjentów, u których nie można z różnych przyczyn zastosować albendazolu, podaje się mebendazol, w dawce 100 mg dwa razy dziennie, przez 3 dni. Leczenie glistnicy należy również przeprowadzić u kobiet, u których infestację glistą ludzką stwierdzono w trakcie ciąży. Stosuje się u nich zwykle piperazynę lub pyrantel.

W nielicznych wypadkach usunięcie pasożytów wymaga leczenia operacyjnego. U tych pacjentów leczenie farmakologiczne należy podjąć po zabiegu operacyjnym.

Jak zapobiec zakażeniu glistą ludzką?

Podstawową rolę w zapobieganiu zakażeniu glistą ludzką ma edukacja dzieci i dorosłych na temat źródeł infekcji pasożytem oraz przestrzeganie podstawowych zasad higieny. Szczególną uwagę należy zwrócić na:

• dokładne mycie rąk po zabawie/pracy w ogrodzie i przed każdym posiłkiem,
• unikanie picia wody z nieznanych źródeł,
• dokładne mycie warzyw i owoców,
• pilnowanie, aby dzieci nie wkładały do ust brudnych rąk lub zabawek podczas zabawy, szczególnie w piaskownicy i w ogrodzie.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. F de Lima Corvino, S. Horrall, Ascariasis, „StatPearls” 2022, online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430796/, [Dostęp: sierpień 2022].

Oceń artykuł