Choroby układu sercowo-naczyniowego, w tym najczęstsza z nich, choroba wieńcowa, są wciąż najpowszechniejszą przyczyną zgonów w Polsce. Co roku ponad 80 tys. osób przechodzi zawał serca, z czego 60% to mężczyźni. Pomóc może wdrożenie odpowiedniej profilaktyki pierwotnej.
Zawał mięśnia sercowego − co to jest?
Zawał serca (atak serca) oznacza martwicę części mięśnia sercowego na skutek niedokrwienia. Powodem jest tworzący się skrzep krwi w tętnicy wieńcowej, który blokuje dopływ krwi do fragmentu mięśnia sercowego serca. Zwykle dochodzi do pęknięcia blaszki miażdżycowej w naczyniu. Może też dojść do nagłego zwężenia (skurczu) tętnicy wieńcowej.
Na początku niedokrwienia mięśnia sercowego komórki (kardiomiocyty) przestają się kurczyć i ulegają rozpadowi. Do krwi przedostają się substancje pochodzące z kardiomiocytów (troponiny), które można następnie wykryć w badaniach krwi u chorych, którzy przebyli zawał.
Od tego, jak długo tętnica wieńcowa jest zablokowana, zależy, jaki obszar mięśnia sercowego ulegnie martwicy Dlatego tak ważna jest szybka interwencja i podjęcie leczenia, aby uratować mięsień sercowy. Najlepsze rokowania mają pacjenci, u których rozpoczęto leczenie od razu po pojawieniu się pierwszych objawów.
Czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Czynniki, które zwiększają ryzyko zawału mięśnia sercowego dzielimy na niemodyfikowalne − na które nie mamy wpływu, takie jak: wiek (mężczyźni powyżej 45. roku życia i kobiety powyżej 55. roku życia), płeć (mężczyźni częściej chorują), uwarunkowania genetyczne, wywiad rodzinny częstości wystąpienia epizodów chorób sercowo-naczyniowych oraz modyfikowalne − które możemy ograniczyć poprzez odpowiedni styl życia i leczenie. Możemy do nich zaliczyć:
- dyslipidemię − zwiększone stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi;
- nadciśnienie tętnicze;
- cukrzycę;
- otyłość;
- zespół metaboliczny;
- nieprawidłową dietę;
- małą aktywność fizyczną;
- palenie tytoniu;
- nadmierne spożywanie alkoholu;
Objawy zawału serca
Ze względu na wysoką śmiertelność zawału serca, ważna jest szybka interwencja lekarska i podjęcie leczenia. Objawy zawału obejmują:
- uczucie ucisku i ból w klatce piersiowej w okolicy mostka, który narasta z czasem i promieniuje na szyję, ramiona, żuchwę i plecy;
- duszność, której może towarzyszyć kaszel i świszczący oddech;
- nudności, niekiedy wymioty, zgaga;
- zawroty głowy i osłabienie;
- lęk i atak paniki;
- kołatanie serca;
- wilgotna, spocona, szara cera.
Ból może trwać od 5 minut do nawet kilku godzin. U niektórych może wystąpić „cichy” zawał bez uczucia bólu. Częściej może się zdarzyć u osób po 75. roku życia i osób chorych na cukrzycę.
U niektórych występują też objawy na kilka dni przed zawałem, które często mogą być bagatelizowane. Zaliczamy do nich: dyskomfort w klatce piersiowej, lekkie zawroty głowy, duszności przy niewielkim wysiłku, dolegliwości ze strony układu pokarmowego (niestrawność, zgaga, nudności), niepokój.
Zawał serca – diagnostyka i leczenie
Osoby znajdujące się w grupie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, powinny w szczególności kontrolować swój stan zdrowia. Wystarczy wykonać badanie elektrokardiograficzne (EKG), a w przypadku wystąpienia dolegliwości oznaczyć w trybie pilnym w krwi –troponiny sercowe.
Powinno się regularnie wykonywać takie badania jak: oznaczenie lipidogramu, glukozy i ewentulanie homocysteiny. W placówkach Diagnostyki możesz wykonać wszystkie te badania w pakiecie sercowym.
Lipidogram (profil lipidowy) obejmuje stężenie we krwi: trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, lipoprotein (LDL i HDL) oraz cholesterolu nie-HDL. Ich podwyższony poziom świadczy o ryzyku rozwoju miażdżycy tętnic i powikłań sercowo-naczyniowych. Homocysteina w wysokim stężeniu we krwi powoduje degradację naczyń krwionośnych, a co za tym idzie, zwiększa ich podatność na tworzenie się blaszki miażdżycowej.
W większości przypadków udaje się wyleczyć zawał serca, jeśli pomoc lekarska nadejdzie szybko. Gdy tylko podejrzewasz atak serca u siebie lub kogoś z otoczenia, niezwłocznie wezwij karetkę. Jeśli chory straci przytomność, nie oddycha i nie reaguje na bodźce, należy natychmiast rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową do momentu przybycia pomocy.
Po zawale mięśnia sercowego chory powinien przyjmować szereg leków, które zabezpieczają przed kolejnym epizodem ataku serca. Powrót do zdrowia może być długotrwały, ale ważne jest, aby zmienić styl życia i przede wszystkim zadbać o aktywność fizyczną.
Powikłania po zawale serca
W zależności od stopnia ciężkości zawału serca, u chorych może dojść do powikłań. Najczęstszym powikłaniem są zaburzenia rytmu serca (arytmia) i przewodzenia przedsionkowo-komorowego.
Ponad połowa pacjentów ma objawy niewydolności serca. Mogą pojawić się skrzepy krwi w żyłach głębokich, powodując zakrzepicę. U ok. 10% chorych może dojść do obrzęku płuc na skutek niewydolności lewej komory i zastoju krwi w płucach. Do późnych powikłań zawału serca należy tętniak komory serca oraz zespół pozawałowy Dresslera.
Leczenie i monitorowanie chorego zmniejsza ryzyko wystąpienia tych powikłań.
Zawał serca − prewencja jest ważna
Istnieją sposoby na obniżenie ryzyka zawału serca. Choroby układu sercowo-naczyniowego rozwijają się powoli. Objawy zawału pojawiają się już w bardzo zaawansowanym stadium choroby. Dlatego ważna jest prewencja pierwotna, czyli zapobieganie rozwojowi choroby już na etapie bezobjawowym. Obejmuje to przede wszystkim zmianę stylu życia: aktywność fizyczną, zbilansowaną dietę, rzucenie palenia, kontrolę cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, poziomu cholesterolu, ograniczenie spożywania alkoholu, unikanie stresu.
Eliminacja czynników ryzyka, a także leczenie farmakologiczne, mogą poprawić szanse na przeżycie, zmniejszyć częstość nawrotów choroby oraz poprawić komfort życia. Kontrolne badania możesz wykonać we wszystkich placówkach Diagnostyki.
Bibliografia:
- Modrzejewski W., Musiał W.J.: „Stare i nowe czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego — jak zahamować epidemię miażdżycy?” Via Medica, 2010.
- Oen-Hsiao J., Newman T., „How to spot and treat a heart attack”, Medical News Today, Wrzesień 29,2020.
- Butler J., „Primary Prevention of Heart Failure”, ISRN Cardiol. 2012
