Cholesterol – obniżysz go unikając tych produktów!

Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania Twojego organizmu. Jednak nadmiar tego związku organicznego, zwłaszcza jego frakcji LDL, może przyczynić się do rozwoju chorób układu krwionośnego. Zobacz, jak powinna wyglądać dieta, która pomoże Ci obniżyć stężenie cholesterolu we krwi.

Co to jest cholesterol i trójglicerydy?

Cholesterol, to steroidowy związek organiczny wchodzący w skład błon komórkowych i śródkomórkowych ludzkiego organizmu. Jako substrat lub prekursor uczestniczy w wytwarzaniu hormonów płciowych (testosteron, estrogeny), hormonów sterydowych kory nadnerczy, witaminy D3 oraz kwasów żółciowych. Przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i immunologicznego. Dzięki mechanizmom zachodzącym w wątrobie organizm może sam syntetyzować około 80% całkowitej puli cholesterolu, natomiast pozostałe 20% pochodzi z pożywienia.

Wyróżniamy 2 frakcje cholesterolu:

• HDL (ang. high density lipoproteins) − lipoproteiny o dużej gęstości, tzw. „dobry cholesterol”. Frakcja HDL zapobiega rozwojowi miażdżycy, bowiem przyczynia się do pobierania cholesterolu ze ścian naczyń krwionośnych i transportowania go do wątroby, by tam uległ transformacji do kwasów żółciowych.
• LDL (ang. low density lipoproteins) − lipoproteiny o niskiej gęstości, tzw. „zły cholesterol”. Frakcja LDL odpowiada za odkładanie się cholesterolu w ścianach tętnic, co doprowadza do wytworzenia się blaszek miażdżycowych zwężających światło naczyń krwionośnych. Osłabiony przepływ krwi predysponuje do rozwoju choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu.

W mowie potocznej określenie „cholesterol” niekiedy błędnie wymienia się z pojęciem „trójglicerydów”. Natomiast należy wiedzieć, że trójglicerydy (TG) to estry glicerolu i kwasów tłuszczowych, których stężenie we krwi uzależnione jest od ilości tłuszczów, cukrów prostych oraz alkoholu w diecie. TG są skomasowane w komórkach tłuszczowych tkanki tłuszczowej okalającej narządy, a także pod skórą. Trójglicerydy tworzą swoistą rezerwę energii dla organizmu, ale ich zbyt wysoki poziom jest niebezpieczny dla zdrowia, bowiem predysponuje do rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Badanie poziomu cholesterolu i jego frakcji – lipidogram

W skład lipidogramu (profilu lipidowego) wchodzi oznaczenie poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji HDL, LDL, nie-HDL oraz triglicerydów. Cholesterol nie-HDL jest parametrem wyliczanym z różnicy stężenia cholesterolu całkowitego i HDL. Odzwierciedla stężenie frakcji lipidów uczestniczących w procesie miażdżycowym. Badanie profilu lipidowego powinno być wykonywane raz do roku u osób borykających się z cukrzycą, nadwagą, otyłością, schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, nadciśnieniem tętniczym, a także u nałogowych palaczy tytoniu. Lipidogram oznacza się u osób zażywających leki obniżające poziom cholesterolu, celem monitorowania postępów terapii, a także u pacjentów po zawałach mięśnia sercowego i udarach niedokrwiennych mózgu. W populacji osób, które ukończyły 50. rok życia należy profilaktycznie kontrolować profil lipidowy co 2 lata.

Na badanie lipidogramu należy zgłosić się na czczo w godzinach porannych. Na minimum 2 doby przed pobraniem próbki krwi powinno się unikać picia alkoholu, natomiast należy utrzymywać swój normalny sposób odrzywiania.

Zakres referencyjny wartości cholesterolu

Wartości referencyjne dla poszczególnych elementów lipidogramu  zależą od grupy ryzyka (np. sercowo-naczyniowego), płci, chorób, etc. W przypadku zagrożenia chorobami sercowo-naczyniowymi, zasadne jest wykonanie obok lipidogramu oznaczenia poziomu homocysteiny (HCY), czyli aminokwasu siarkowego zwiększającego ryzyko sercowo-naczyniowe. Homocysteina powstaje w wyniku procesów metabolicznych metioniny – aminokwasu pochodzącego z pokarmów białkowych. HCY może ulec przemianie do cysteiny lub z powrotem do metioniny, jeśli w organizmie jest odpowiedni poziom witamin B12, B6 i kwasu foliowego.

Prawidłowe zakresy homocysteiny podawane są oddzielnie dla dzieci, młodzieży i dorosłych, niekiedy również  dla mężczyzn i kobiet.

Lipidogram i pomiar stężenia homocysteiny we krwi można wykonać w laboratoriach Diagnostyki.

Dieta przy wysokim cholesterolu

Powodem hipercholesterolemii, czyli podwyższonego stężenia cholesterolu we krwi, mogą być różne schorzenia, np. choroby wątroby, nerek, trzustki czy też uwarunkowania genetyczne pod postacią rodzinnej hipercholesterolemii. Podwyższony poziom cholesterolu oraz trójglicerydów w pewnej mierze jest wynikiem zbyt niskiej aktywności fizycznej oraz niewłaściwe zbilansowanej diety, z przewagą tłuszczów zwierzęcych i cukrów prostych. Wzrost stężenia trójglicerydów we krwi zwiększane jest przez nadużywanie alkoholu.

Czego nie jeść przy wysokim cholesterolu?

1. Tłuszczów nasyconych

Źródłami tłuszczów nasyconych są produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak:

• podroby,
• kiełbasy,
• pasztety,
• wędliny,
• wyroby garmażeryjne,
• baranina,
• wieprzowina,
• tłuste przetwory mleczne (sery topione, pleśniowe, śmietana).

Należy unikać produktów mających w składzie kwas palmitynowy, mirystynowy i laurynowy. Wysoki poziom nasyconych kwasów tłuszczowych w diecie koreluje ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworów, np. raka jelita grubego czy raka piersi.

2. Kwasów tłuszczowych trans

Tłuszcze trans powstają podczas procesów technologicznych, polegających na utwardzaniu ciekłych olejów roślinnych. Wspomniane procesy mają zastosowanie przy produkcji, np. margaryn i związane są z utratą prozdrowotnych właściwości tłuszczów roślinnych. Tłuszcze trans przyczyniają się do rozwoju cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy i otyłości, gdyż podnoszą poziom cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL oraz wpływają na redukcję stężenia frakcji HDL cholestrolu. Izomery trans odnajdziemy w twardych margarynach, daniach typu instant oraz fast-food, chipsach i innych słonych przekąskach, ciastach i ciasteczkach.

3. Cukrów prostych

Cukry proste to węglowodany, do których zaliczamy: glukozę, fruktozę, galaktozę i mannozę. Przyczyniają się one do wzrostu glikemii, jednak stan ten jest krótkotrwały, bowiem równie szybko następuje spadek poziomu glukozy we krwi. Zbyt duże ilości cukrów prostych w diecie powodują wahania glikemii, co negatywnie wpływa na pracę trzustki i prowadzi do rozwoju cukrzycy. Nadmiar omawianych węglowodanów podnosi produkcję VLDL (ang. very low-density lipoprotein) − lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości, które są transporterami dla trójglicerydów. Węglowodany proste zawarte są głównie w przemysłowych wyrobach cukierniczych, słodzonych płatkach śniadaniowych, dosładzanych napojach, sokach owocowych, dżemach, miodach.

Co jeść przy wysokim cholesterolu?

• pełnoziarniste pieczywo i makaron, brązowy ryż, kasze, warzywa, owoce, rośliny strączkowe, czyli produkty zawierające błonnik pokarmowy,
• oleje roślinne: lniany, rzepakowy, sojowy, ryżowy, czyli produkty mające w składzie fitosterole,
• tłuste ryby morskie, orzechy zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe.

Miej pod kontrolą cholesterol!

Dbanie o właściwy poziom cholesterolu pomoże Ci utrzymać zdrową dietę i utrzymywanie aktywności fizycznej na właściwym poziomie. Kontroluj poziom cholesterolu i wykonuj badania profilaktyczne. Skorzystać możesz z oferty Diagnostyki.

Bibliografia:

• Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013, tom 4, nr 4; Współczesne wyzwania praktycznej terapii żywieniowej w zaburzeniach lipidowych; Marian Grzymisławski, Angelika Kargulewicz, Dorota Skrzypczak
• https://dietetycy.org.pl/dyslipidemia/
• CHEM. TOKSYKOL. – XLV, 2012, 2; KWASY TŁUSZCZOWE IZOMERII TRANS W DIECIE CZŁOWIEKA; Grażyna Cichosz, Hanna Czeczot
• Żywienie człowieka i metabolizm; 2018/45/2; Cybulska B.
• https://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2015/nr%203/Bromatologia%203_2015%20art%2030%20s%20388-393.pdf