Osoby, które nie mogą spać przez drętwienie lub mrowienie kończyn dolnych, prawdopodobnie cierpią na zespół niespokojnych nóg (RLS). Jest to dolegliwość, która często pojawia się u seniorów, jednak daje o sobie znać także w innych grupach wiekowych. Jak wynika z badań, u 50% chorych RLS ma charakter wtórny, tj. towarzyszy innym schorzeniom. Podpowiadamy, na jakie objawy warto zwrócić uwagę i jak leczyć tę kłopotliwą przypadłość.
Zespół niespokojnych nóg – co to takiego i kogo dotyczy problem?
Zespół niespokojnych nóg, czyli RLS (ang. restless leg syndrome), to specyficzne zaburzenie ruchowe, które pojawia się w trakcie snu lub odpoczynku i znacznie zaburza ich przebieg. Osoby chore często cierpią też na przewlekłą bezsenność, a w ciągu dnia bywają rozdrażnione i trudno im skoncentrować się na wykonywanych zadaniach.
Szacuje się, że RLS może dotyczyć nawet 8% populacji osób dorosłych, a w grupie seniorów wskaźnik ten przekracza 10%. Do lekarza zgłaszają się nie tylko osoby w podeszłym wieku, ale także ludzie szczególnie narażeni na tego rodzaju dolegliwości. Wśród nich są pacjenci z niedoborami żelaza lub niewydolnością nerek, a także kobiety w ciąży. Objawy tego syndromu zazwyczaj dają o sobie znać w młodym wieku – około 20. roku życia. Wedy bywają utożsamiane z przejściowymi dolegliwościami i niewiele osób trafia do gabinetu lekarskiego w celu uzyskania diagnozy.
Zespół niespokojnych nóg – objawy
Syndrom niespokojnych nóg daje szereg charakterystycznych objawów. Uczucie „niepokoju” w nogach nie przypomina bólu, a jest raczej utożsamiane z mrowieniem, drętwieniem czy cierpnięciem kończyn dolnych. Jest na tyle niekomfortowe, że osoba chora odczuwa przymus chodzenia, masowania nóg czy po prostu poruszania nimi.
Do charakterystycznych symptomów zespołu niespokojnych nóg (RLS) należą:
- niepokój ruchowy,
- nieodparta potrzeba poruszania nogami świadomie i podczas snu – partnerzy osób chorych często skarżą się na „kopanie” przez sen,
- narastanie objawów wieczorem i w nocy – zwłaszcza wtedy, gdy nadchodzi godzina snu lub wieczornego odpoczynku,
- objawy ustępują podczas aktywności.
W praktyce oznacza to, że osoba chora musi – świadomie lub przez sen – poruszać nogami, aby częściowo złagodzić swoje dolegliwości w postaci drętwienia lub mrowienia kończyn.
Syndrom niespokojnych nóg – przyczyny, czynniki ryzyka
Badacze nie wskazują konkretnej przyczyny występowania syndromu niespokojnych nóg (RLS). Zwracają uwagę na to, że schorzenie ma często charakter wtórny, tj. bywa wywoływane przez inne czynniki. Jest m.in. powodowane przez niski poziom żelaza i magnezu. Jego rozwojowi sprzyjają także niewydolność nerek i choroby neurologiczne (np. polineuropatie) oraz przyjmowanie niektórych medykamentów. Zdaniem niektórych RLS może być skutkiem ubocznym terapii z wykorzystaniem środków przeciwdepresyjnych i przeciwpsychotycznych. Mowa tu wyłącznie o środkach, które oddziałują na układ nerwowy.
Co ciekawe, do zespołu niespokojnych nóg (RLS) mogą prowadzić także używki. W grupie ryzyka znajdują się osoby nadużywające alkoholu, nikotyny i kofeiny. Dlatego w przypadku wystąpienia charakterystycznych objawów warto przede wszystkim prześledzić główne czynniki ryzyka i postarać się je wyeliminować.
RLS w ciąży i zespół niespokojnych nóg u dzieci
Z syndromem niespokojnych nóg (RLS) często zmagają się kobiety w ciąży. Przyszłe mamy cierpią na obrzęki kończyn dolnych, które wynikają ze zwiększonej ilości krwi w organizmie oraz zatrzymaniem wody. Nierzadko towarzyszy im również bezsenność związana z trudnością w przyjęciu wygodnej pozycji do spania i ze stresem w związku ze zbliżającym się porodem. Skąd bierze się u nich RLS? Jego najbardziej prawdopodobną przyczyną jest niedobór żelaza (anemia) i magnezu, z którym często zmagają się ciężarne.
Jak się okazuje, zespół niespokojnych nóg dotyczy również 2–4% populacji dzieci. Diagnostyka bywa szczególnie utrudniona u maluchów, które nie potrafią jeszcze zakomunikować swojej dolegliwości. Objawia się ona często zaburzeniami snu. Aby poradzić sobie z tą przypadłością u najmłodszych, warto przestrzegać zasad higieny snu oraz wykonywać ćwiczenia.
Syndrom niespokojnych nóg – diagnostyka
Wiele osób zastanawia się, do jakiego lekarza należy się udać w przypadku wystąpienia objawów syndromu niespokojnych nóg. Dobrym wyborem będzie lekarz pierwszego kontaktu, który może zlecić szereg badań i wystawić skierowanie do neurologa, czyli specjalisty, który zajmuje się schorzeniami układu nerwowego. Osoba cierpiąca na RLS będzie musiała wykonać szereg badań w celu zidentyfikowania prawdopodobnej przyczyny problemu, a więc:
- oznaczenie stężenia glukozy we krwi (aby wykluczyć lub potwierdzić cukrzycę),
- oznaczenie stężenia kreatyniny (aby wykluczyć lub potwierdzić choroby nerek),
- morfologię krwi oraz OB (aby wykluczyć lub potwierdzić istnienie niektórych przewlekłych chorób),
- oznaczenie stężenia żelaza i ferrytyny (w celu wykluczenia lub potwierdzenia niedoborów żelaza),
- oznaczenie stężenia magnezu (aby wykluczyć lub potwierdzić niedobory magnezu).
Oprócz tego konieczne będą badanie neurologiczne oraz bardzo szczegółowy wywiad na temat aktualnie przyjmowanych środków farmakologicznych, które mogą mieć związek z pojawieniem się syndromu niespokojnych nóg.
Jak leczyć zespół niespokojnych nóg?
Syndrom niespokojnych nóg ma najczęściej charakter wtórny, dlatego leczenie powinno koncentrować się na zidentyfikowaniu i wyeliminowaniu podstawowej przyczyny problemu za pomocą dostępnych środków. W praktyce oznacza to np. przyjmowanie suplementów diety z żelazem i magnezem, regulację poziomu cukru we krwi, leczenie chorób nerek itd. Dodatkowym wsparciem może być przestrzeganie higieny snu. Jeśli przyczyna zaburzeń ma inny charakter, neurolog może przepisać odpowiednie środki farmakologiczne.
Autor: Marta Drzazga
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- A. Bogucki i in., Zespół niespokojnych nóg, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2010.
- A. Prusiński, Bezsenność i inne zaburzenia snu, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2007.
