Zespół pocovidowy u dzieci (PIMS): kompleksowe zrozumienie objawów i diagnostyki

Epidemia COVID-19 przyniosła ze sobą wiele nowych wyzwań medycznych, w tym pojawienie się nowej jednostki chorobowej u dzieci – zespołu pocovidowego, określanego również jako PIMS (Pediatric Inflammatory Multisystem Syndrome). Ten złożony i potencjalnie groźny stan, związany z nadmierną reakcją układu odpornościowego na przebytą infekcję SARS-CoV-2, wymaga szczególnej uwagi i kompleksowego podejścia w diagnostyce oraz leczeniu. Zrozumienie objawów PIMS oraz właściwe metody jego identyfikacji to istotne elementy w zapewnieniu odpowiedniej opieki dzieciom dotkniętym tą chorobą.

Czym jest zespół pocovidowy u dzieci (PIMS)?

Zespół pocovidowy u dzieci, określany również akronimem PIMS, to nowa jednostka chorobowa, która po raz pierwszy została zaobserwowana w 2020 roku. Schorzenie to jest ściśle powiązane z przebyciem infekcji wirusem SARS-CoV-2, wywołującym COVID-19. Mimo że dzieci i młodzież zazwyczaj przechodzą zakażenie koronawirusem w sposób łagodny lub bezobjawowy, u niektórych z nich może dojść do rozwoju ciężkiego, wielonarządowego stanu zapalnego, określanego właśnie jako PIMS.

Przyczyny rozwoju PIMS

Chociaż dokładny mechanizm powstawania PIMS nie jest jeszcze w pełni poznany, wiadomo, że kluczową rolę odgrywa tutaj nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na przebyte zakażenie SARS-CoV-2. W okresie 2–4 tygodni po infekcji u niektórych dzieci dochodzi do znacznego rozregulowania pracy systemu immunologicznego, co prowadzi do rozwoju stanu zapalnego obejmującego wiele narządów i układów organizmu. Co istotne, PIMS może pojawić się nawet u tych pacjentów pediatrycznych, u których przebieg COVID-19 był łagodny lub bezobjawowy. Oznacza to, że rodzice często nie są świadomi, że ich dziecko przeszło zakażenie wirusem SARS-CoV-2, co znacznie utrudnia wczesne rozpoznanie zespołu pocowidowego.

Objawy PIMS u dzieci

Zespół pocovidowy u dzieci charakteryzuje się szerokim spektrum objawów klinicznych, które mogą dotyczyć różnych układów i narządów. Najczęstsze symptomy PIMS to:

• objawy ze strony układu pokarmowego – silne bóle brzucha, wymioty, biegunka;
• objawy ze strony układu krążenia – zaburzenia rytmu serca, niedociśnienie, zapalenie mięśnia sercowego, wstrząs, tętniaki tętnic wieńcowych;
• objawy ze strony układu nerwowego – apatia, drażliwość, niedowłady, porażenia nerwów obwodowych, silne bóle głowy;
• objawy ze strony układu oddechowego – duszność, kaszel, ból w klatce piersiowej, objawy zapalenia płuc;
• objawy ze strony układu moczowego – bezmocz, cechy ostrego uszkodzenia nerek;
• objawy skórne i śluzówkowe – wysypka, zapalenie spojówek, suche, czerwone wargi, „język truskawkowy”, obrzęki dłoni i stóp.

Warto podkreślić, że objawy PIMS nie muszą występować jednocześnie. Mogą pojawiać się stopniowo, w różnej kolejności, a niektóre z nich być nieobecne. Niezwykle istotne jest, aby w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących symptomów u dziecka po przebyciu COVID-19 jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Podejrzenie PIMS zawsze wymaga hospitalizacji i stałego nadzoru medycznego, z uwagi na możliwość gwałtownego pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta. 

Diagnostyka PIMS

W sytuacji, gdy po przebyciu COVID-19 u dziecka pojawiają się niepokojące objawy, kluczowe jest jak najszybsze zgłoszenie się do lekarza w celu przeprowadzenia kompleksowej diagnostyki. Niestety, nie istnieje pojedyncze badanie, które mogłoby jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć rozpoznanie PIMS. Dlatego też w procesie diagnostycznym kluczową rolę odgrywają:

1. Wywiad medyczny i badanie przedmiotowe.
2. Badania laboratoryjne, zwłaszcza:
   • morfologia krwi – często u chorych obserwuje się limfopenię (zmniejszenie liczby limfocytów, czyli białych krwinek);
   • podwyższone wskaźniki stanu zapalnego (OB, CRP, prokalcytonina, ferrytyna);
   • zaburzenia gospodarki elektrolitowej – hiponatremia (obniżone stężenie sodu we krwi), hipoalbuminemia (obniżone stężenie białek osocza – albumin we krwi);
   • markery uszkodzenia mięśnia sercowego (troponina, NT-proBNP);
   • zaburzenia krzepnięcia krwi (fibrynogen, D-dimery).
3. Badania obrazowe:
   • EKG – w celu oceny czynności elektrycznej serca;
   • echokardiografia – w celu wykrycia ewentualnych zmian w obrębie mięśnia sercowego, zastawek lub tętnic wieńcowych;
   • w zależności od objawów klinicznych RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa.
4. Wykluczenie innych jednostek chorobowych – diagnostyka różnicowa obejmuje przede wszystkim zespół Kawasaki, zespół aktywacji makrofagów (MAS), zespół wstrząsu toksycznego (TSS), ostre zapalenie wyrostka robaczkowego i otrzewnej, choroby układowe tkanki łącznej, choroby rozrostowe oraz nieswoiste zapalenia jelit.

Ponadto u każdego dziecka z podejrzeniem PIMS konieczne jest wykonanie testu w kierunku obecności wirusa SARS-CoV-2 (test PCR lub test antygenowy), aby potwierdzić lub wykluczyć aktywne zakażenie. 

Sprawdź e-Pakiet po przejściu infekcji SARS-CoV-2.

Tylko kompleksowe podejście diagnostyczne, obejmujące zarówno ocenę kliniczną, jak i badania laboratoryjne oraz obrazowe, pozwala na prawidłowe rozpoznanie PIMS i wdrożenie właściwego leczenia.

Kryteria rozpoznania PIMS

1. Wiek 0–18 lat – najczęściej chorują dzieci w wieku szkolnym.
2. Gorączka – temperatura ciała przekraczająca 38,5°C, utrzymująca się co najmniej 3 dni.
3. Wysokie wskaźniki stanu zapalnego (CRP, fibrynogenu, LDH, prokalcytoniny, OB, D-dimerów, ferrytyny).
4. Uszkodzenie wielonarządowe – objawy ze strony co najmniej dwóch narządów lub układów.
5. Wykluczenie innych przyczyn.
6. Powiązanie z COVID-19.

Różnicowanie PIMS z zespołem Kawasaki

Początkowo objawy PIMS były często określane jako „zespół Kawasaki-podobny”, ze względu na liczne podobieństwa kliniczne pomiędzy tymi jednostkami chorobowymi. Zespół Kawasaki to ostre, układowe zapalenie naczyń krwionośnych, które najczęściej dotyka małe i średnie tętnice, w tym tętnice wieńcowe. Chociaż PIMS i zespół Kawasaki mają pewne wspólne cechy, takie jak gorączka, wysypka, zapalenie spojówek czy zmiany na języku, to jednak PIMS charakteryzuje się znacznie szerszym spektrum objawów, obejmującym także dolegliwości ze strony układu pokarmowego, oddechowego, nerwowego i moczowego. Ponadto u ponad połowy pacjentów z PIMS nie stwierdza się wszystkich kryteriów diagnostycznych zespołu Kawasaki.

Zespół pocovidowy u dorosłych

Zespół pocovidowy u dorosłych, znany także jako MIS-A (Multisystem Inflammatory Syndrome in Adults), jest rzadkim, ale poważnym schorzeniem, które rozwija się u dorosłych po przebyciu COVID-19. Dokładny mechanizm rozwoju MIS-A nie jest jeszcze w pełni poznany, ale wiadomo, że ma związek z nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną na zakażenie SARS-CoV-2. Diagnoza opiera się na wykluczeniu innych przyczyn objawów oraz potwierdzeniu przebytego zakażenia COVID-19, najczęściej za pomocą testów serologicznych.

Objawy MIS-A u dorosłych to przede wszystkim:

• wysoka gorączka;
• problemy z układem krążenia, takie jak hipotonia (niskie ciśnienie krwi) lub wstrząs;
• objawy ze strony układu pokarmowego (np. biegunka, wymioty, ból brzucha);
• problemy z sercem, takie jak zapalenie mięśnia sercowego;
• wysypka skórna;
• objawy neurologiczne (np. bóle głowy, dezorientacja).

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. K. Lech-Badłak, PIMS-TS – co o nim wiemy, „Nowa Pediatria” 2020, t. 24, nr 2, s. 19–22.
2. M. Okarska-Napierała, K. Ludwikowska, T. Jackowska i wsp., Postępowanie z dzieckiem z wieloukładowym zespołem zapalnym powiązanym z COVID-19. Wytyczne Grupy Ekspertów przy Polskim Towarzystwie Pediatrycznym: aktualizacja – luty 2021, „Przegląd Pediatryczny” 2021, t. 50, nr 2, s. 1–11.
3. M. Okarska-Napierała, K. Ludwikowska, J. Książyk i wsp., Postępowanie z dzieckiem z wieloukładowym zespołem zapalnym powiązanym z COVID-19. Wytyczne Grupy Eksperckiej przy Polskim Towarzystwie Pediatrycznym i Konsultacie Krajowym w dziedzinie pediatrii, „Przegląd Pediatryczny” 2020, t. 49, nr 4, s. 1–9.
4. R. Szmigielska, B. Górczewska, Zespół pocovidowy u dzieci – wieloukładowy zespół zapalny po przechorowaniu COVID-19, „Klinika Pediatryczna” 2021, t. 29, nr 2, s. 1–5.

Oceń artykuł