Zioła na wzdęcia – jak działają i kiedy warto wykonać badania krwi?

Wzdęcia to częsta dolegliwość, która objawia się uczuciem pełności, napięciem w jamie brzusznej oraz nadmiernym gromadzeniem się gazów w przewodzie pokarmowym. Często wynika z niewłaściwej diety lub stylu życia. W łagodzeniu objawów pomóc mogą zioła, m.in. mięta i rumianek. Jak je stosować? I kiedy zgłosić się do lekarza?

Co to są wzdęcia?

Wzdęcia to powszechna dolegliwość układu trawiennego. W jej przebiegu w jelitach gromadzi się nadmiar gazów, co objawia się uczuciem pełności, napięciem oraz dyskomfortem w jamie brzusznej. W niektórych przypadkach mogą im towarzyszyć bóle brzucha, burczenie w jelitach oraz częste oddawanie gazów. Na ogół można je łagodzić poprzez zmianę nawyków żywieniowych i stosowanie naturalnych metod, m.in. ziół.

Zioła od wieków pomagają regulować pracę jelit, redukują skurcze i wspierają procesy trawienne. Mięta pieprzowa, koper włoski, imbir czy rumianek to tylko niektóre z roślin przynoszących ulgę. Trzeba jednak zachować czujność, bo w niektórych przypadkach wzdęcia sygnalizują poważniejsze problemy zdrowotne, m.in. nietolerancje pokarmowe, przewlekłe zapalenia jelit czy zaburzenia flory bakteryjnej. W takich sytuacjach warto wykonać odpowiednie badania, które pomogą w ustaleniu przyczyny dolegliwości. 

Najczęstsze przyczyny wzdęć

Nietolerancje pokarmowe i błędy dietetyczne

Niektóre produkty spożywcze mogą powodować nadmierne gromadzenie się gazów w jelitach. Są wśród nich rośliny strączkowe, kapusta, brokuły, cebula oraz napoje gazowane, które zawierają dwutlenek węgla zwiększający ilość gazów w układzie pokarmowym. Wzdęcia mogą też być spowodowane nadmiarem błonnika w diecie oraz nietolerancjami pokarmowymi (laktozy, glutenu). 

Stres i styl życia

Długotrwały stres oraz szybkie jedzenie mogą prowadzić do połykania powietrza i problemów trawiennych. Brak aktywności fizycznej również negatywnie wpływa na pracę jelit, gdyż spowalnia trawienie i powoduje zaleganie gazów.

Warto przeczytać: https://badaniakrwi.pl/jak-wygladaja-testy-na-nietolerancje-pokarmowe/

Choroby układu pokarmowego

Jeśli wzdęcia pojawiają się regularnie i towarzyszą im inne objawy, mogą być oznaką poważniejszych schorzeń, takich jak:

• zespół jelita drażliwego (IBS) – charakteryzuje się wzdęciami, bólami brzucha i problemami z wypróżnianiem,
• przerost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO) – nadmiar bakterii w jelicie cienkim powoduje fermentację i wzdęcia, 
• refluks żołądkowo-przełykowy (GERD) – może prowadzić do uczucia pełności i nieprawidłowego trawienia.

Kiedy warto zgłosić się do lekarza?

Wzdęcia same w sobie nie są powodem do niepokoju, ale w niektórych przypadkach wymagają konsultacji lekarskiej. Zgłoś się do specjalisty, jeśli:

• wzdęcia utrzymują się przez długi czas i nie ustępują po zmianie diety,
• towarzyszą im bóle brzucha, utrata masy ciała lub krwawe stolce,
• masz częste biegunki, zaparcia lub inne zaburzenia trawienia,
• odczuwasz silne uczucie pełności nawet po małych posiłkach.

W takich przypadkach lekarz może zalecić odpowiednie badania, w tym testy na nietolerancje pokarmowe, badania krwi i kału czy diagnostykę SIBO, co pozwoli znaleźć przyczynę problemu i wdrożyć skuteczne leczenie.

Najskuteczniejsze zioła na wzdęcia

Koper włoski 

Koper włoski (Foeniculum vulgare) to jedno z najskuteczniejszych ziół łagodzących dolegliwości trawienne. Dzięki zawartości olejków eterycznych – anetolu i fenchonu – działa rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit. Wspomaga ich perystaltykę i eliminuje gazy. Rozkurcza mięśnie jelit, zapobiegając skurczom i bólowi brzucha, wspomaga trawienie i przyspiesza eliminację gazów, redukuje uczucie pełności i dyskomfort po posiłkach i ma właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne.

Jak stosować koper włoski?

Przygotuj herbatę z kopru włoskiego. Zalej 1 łyżeczkę nasion wrzątkiem i parz przez 10 minut. Pij po posiłkach.

Stosuj napary przed snem, aby zapobiec nocnym wzdęciom.

Mięta pieprzowa 

Mięta pieprzowa (Mentha piperita) to cenione zioło na wzdęcia, które znane jest z działania rozkurczowego i przeciwbólowego. Mentol zawarty w liściach mięty działa relaksująco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Ułatwia trawienie i eliminację gazów. Zmniejsza skurcze jelit i łagodzi bóle brzucha, wspomaga eliminację nagromadzonych gazów, pobudza wydzielanie soków trawiennych, przyspieszając trawienie, działa odświeżająco i redukuje uczucie mdłości.

Jak stosować miętę pieprzową?

Przygotuj herbatę miętową. Zaparzaj 1–2 łyżeczki suszonych liści przez 5–10 minut.

Nie zaleca się spożywania mięty osobom cierpiącym na refluks żołądkowo-przełykowy (GERD), ponieważ może ona nasilać objawy zgagi. Nie powinny jej też stosować osoby z wrzodami żołądka, a ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży i karmiące piersią.

Rumianek

Rumianek (Chamomilla recutita) jest jednym z najbardziej znanych ziół stosowanych w medycynie naturalnej. Jego właściwości przeciwzapalne i rozkurczowe sprawiają, że jest skuteczny w łagodzeniu dolegliwości trawiennych, w tym wzdęć. Działa kojąco na układ pokarmowy, redukuje napięcie mięśni gładkich jelit oraz wspiera regenerację błony śluzowej żołądka. Łagodzi stany zapalne i podrażnienia przewodu pokarmowego, ma działanie rozkurczowe, redukuje bóle brzucha i wzdęcia, wspomaga trawienie i poprawia perystaltykę jelit oraz działa uspokajająco, co pomaga przy wzdęciach wywołanych stresem.

Jak stosować rumianek?

Łyżeczkę suszonych kwiatów rumianku wsyp do filiżanki i zalej wrzątkiem. Parz przez 5–10 minut. Pij po posiłkach lub przed snem.

Imbir 

Imbir (Zingiber officinale) jest znany z właściwości rozgrzewających i wspomagających trawienie. Zawarte w nim gingerole i shogaol pobudzają wydzielanie soków trawiennych, przyspieszają opróżnianie żołądka i pomagają eliminować nadmiar gazów. Dzięki temu imbir skutecznie łagodzi wzdęcia i zapobiega uczuciu ciężkości po posiłkach. Pobudza wydzielanie enzymów trawiennych, co przyspiesza proces trawienia, redukuje wzdęcia i zapobiega fermentacji w jelitach, działa przeciwzapalnie, łagodząc podrażnienia przewodu pokarmowego oraz wspomaga perystaltykę jelit i zapobiega mdłościom.

Jak stosować imbir?

Możesz dodawać plasterki surowego imbiru do herbaty lub żuć je po posiłku.

Przygotuj napar imbirowy – 1–2 cm świeżego imbiru zalej wrzątkiem i parz 10 minut.

Do koktajlu czy jogurtu dodawaj mielony imbir. 

Anyż

Anyż (Pimpinella anisum) to jedno z najstarszych ziół stosowanych w leczeniu dolegliwości trawiennych. Jego główny składnik – anetol – ma silne działanie przeciwskurczowe, co pomaga rozluźnić mięśnie gładkie jelit i ułatwia wydalanie nagromadzonych gazów. Rozkurcza mięśnie jelit, eliminując skurcze i bóle brzucha, wspomaga trawienie i redukuje wzdęcia, działa antybakteryjnie i przeciwzapalnie oraz pobudza wydzielanie enzymów trawiennych.

Jak stosować anyż?

Łyżeczkę zmielonych nasion anyżu wsyp do filiżanki, zalej wrzątkiem i parz 10 minut.

Rola badań krwi przy problemach trawiennych

Choć wzdęcia często wynikają z błędów dietetycznych lub z nietolerancji pokarmowych, w niektórych przypadkach sygnalizują poważniejsze problemy zdrowotne. Aby ustalić ich przyczynę, warto wykonać odpowiednie badania krwi oraz dodatkowe testy diagnostyczne. A jakie badania mogą pomóc w diagnostyce problemów ze wzdęciami?

Morfologia krwi – wykrycie stanów zapalnych

Morfologia krwi pozwala ocenić ogólny stan zdrowia i wykryć ewentualne nieprawidłowości, które mogą wskazywać na przewlekłe stany zapalne lub infekcje układu pokarmowego. Niskie poziomy hemoglobiny i hematokrytu często towarzyszą chorobom zapalnym jelit, np. celiakii lub chorobie Leśniowskiego-Crohna.

Białko C-reaktywne (CRP) – wskaźnik procesów zapalnych

CRP to białko ostrej fazy, którego podwyższony poziom sugeruje stan zapalny w organizmie. Może to być objaw chorób zapalnych jelit (IBD), infekcji bakteryjnych czy nietolerancji pokarmowych.

Testy na nietolerancje pokarmowe (np. laktozy, glutenu, fruktozy)

Niektóre osoby nie trawią określonych składników pokarmowych, co prowadzi do ich fermentacji w jelitach i nadmiernej produkcji gazów. By to sprawdzić, warto wykonać:

• test na nietolerancję laktozy – określa zdolność organizmu do trawienia mlecznego cukru,
• badania na celiakię (przeciwciała anty-tTG, DGP, EMA) – wykrywają nadwrażliwość na gluten,
• testy na nietolerancję fruktozy – przydatne, jeśli podejrzewasz, że to owoce powodują problemy trawienne.

Badania w kierunku SIBO – diagnostyka przerostu bakteryjnego jelita cienkiego

SIBO (ang. small intestinal bacterial overgrowth) to stan, w którym w jelicie cienkim rozwija się nadmierna liczba bakterii. Do jego rozpoznania stosuje się wodorowy test oddechowy, który mierzy poziom wodoru i metanu po spożyciu glukozy lub laktulozy.

Badanie kału 

Badanie kału jest niezwykle istotne w diagnostyce problemów trawiennych, ponieważ może wykryć obecność patogenów, zaburzenia wchłaniania lub nieprawidłową florę bakteryjną. Warto rozważyć:

• badanie na obecność pasożytów i bakterii (np. Helicobacter pylori, Clostridium difficile),
• badanie na krew utajoną w kale – jej obecność może wskazywać na krwawienie w przewodzie pokarmowym,
• badanie mikrobioty jelitowej, które sprawdza równowagę bakteryjną i obecność szkodliwych mikroorganizmów.

Pamiętaj, by wszystkie wyniki badań pokazać lekarzowi i to jemu zostawić ich interpretację. Nie rób tego na własną rękę. 

Domowe sposoby na zapobieganie wzdęciom

Wzdęcia mogą być uciążliwe, ale w wielu przypadkach można im skutecznie zapobiegać poprzez zmianę nawyków żywieniowych, odpowiednią dietę oraz aktywność fizyczną.

Zmiana nawyków żywieniowych

Sposób, w jaki jemy, ma ogromny wpływ na procesy trawienne i może decydować o tym, czy pojawią się wzdęcia, dlatego:

• jedz wolniej – szybkie spożywanie posiłków powoduje połykanie nadmiaru powietrza, co prowadzi do gromadzenia się gazów w przewodzie pokarmowym; staraj się też dokładnie przeżuwać każdy kęs,
• unikaj napojów gazowanych – zawarty w nich dwutlenek węgla zwiększa ilość gazów w jelitach i może powodować uczucie pełności oraz dyskomfort,
• ogranicz produkty wzdymające – rośliny strączkowe, kapusta, cebula czy kalafior mogą sprzyjać fermentacji i powstawaniu gazów,
• nie jedz tuż przed snem – spożywanie dużych posiłków późnym wieczorem może spowolnić trawienie i prowadzić do porannych wzdęć.

Odpowiednia ilość błonnika w diecie i nawodnienie

Błonnik pokarmowy jest kluczowy dla prawidłowej pracy jelit, ale jego nadmiar lub nagłe wprowadzenie do diety może powodować wzdęcia.

• Stopniowo zwiększaj ilość błonnika w diecie – nagłe wprowadzenie do diety dużych ilości błonnika (np. z dużą ilością warzyw, pełnoziarnistych produktów czy siemienia lnianego) może wywołać wzdęcia. Wprowadzaj go do diety stopniowo.
• Pij odpowiednią ilość wody – błonnik działa najlepiej, gdy organizm jest dobrze nawodniony. Zaleca się spożywanie co najmniej 1,5–2 litrów wody dziennie.
• Sięgaj po fermentowane produkty – kefir, jogurt naturalny, kiszona kapusta czy kimchi wspomagają mikroflorę jelitową, co pomaga w trawieniu i ogranicza powstawanie gazów.
• Unikaj nadmiaru cukrów prostych i sztucznych słodzików – niektóre substancje, takie jak sorbitol czy maltitol, mogą powodować wzdęcia i biegunki.

Ruch i aktywność fizyczna jako wsparcie dla jelit

Regularna aktywność fizyczna to jeden z najlepszych sposobów na poprawę pracy układu trawiennego. Ruch pomaga regulować perystaltykę jelit i zapobiega zastojom gazów. Warto:

• spacerować po posiłkach – nawet 10–15-minutowy spacer po jedzeniu może przyspieszyć trawienie i zmniejszyć ryzyko wzdęć,
• uprawiać jogę – niektóre pozycje, np. pozycja dziecka (Balasana) czy skręty tułowia, wspomagają eliminację gazów i redukują napięcie w brzuchu,
• regularnie ćwiczyć – jazda na rowerze, pływanie czy ćwiczenia aerobowe stymulują perystaltykę jelit, co pomaga uniknąć wzdęć i zaparć,
• nie siedzieć zbyt długo – długotrwałe siedzenie, zwłaszcza po posiłkach, spowalnia pracę jelit i może prowadzić do wzdęć. Warto robić krótkie przerwy na ruch co godzinę.

Opracowanie: Agnieszka Gotówka

Bibliografia

1. M. Bartuzi-Lepczyńska, N. Ukleja-Sokołowska, Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego – kontrowersje i zalecenia, „Alergia Astma Immunologia” 2024, nr 29 (1), s. 39–45.
2. K. Adrych, Zespół jelita drażliwego w świetle najnowszych wytycznych, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2018, nr 12 (6), s. 224–233.
3. A. Nowicka-Zuchowska, Zioła wspomagające pracę układu pokarmowego, „Lek w Polsce” 2024, nr 34 (397), s. 35–40.

---