Podwyższone stężenie CEA ma znaczenie w diagnostyce raka jelita grubego. Służy także do monitorowania leczenia i określania ryzyka nawrotu choroby. To nieswoisty marker nowotworowy, którego poziom rośnie w przebiegu wielu złośliwych i łagodnych schorzeń. Sprawdź, co może być przyczyną wysokiego CEA.
Badanie CEA – co to jest?
CEA, czyli antygen karcynoembrionalny (rakowo-płodowy), jest białkiem, w warunkach fizjologicznych produkowanym w przewodzie pokarmowym płodu. Po urodzeniu jego stężenie w organizmie człowieka jest bardzo niskie. Wzrost poziomu CEA obserwuje się w przebiegu niektórych chorób, szczególnie raka jelita grubego, dlatego zalicza się go do grupy markerów nowotworowych.
CEA – norma
Wartości referencyjne stężenia antygenu karcynoembrionalnego we krwi osoby dorosłej mogą różnić się nieznacznie w zależności od metody badania. Przyjmuje się zwykle, że wartości graniczne CEA wynoszą:
- u osób niepalących papierosów: 5 µg/l,
- u palaczy: 10 µg/l.
Przyczyny podwyższonego poziomu CEA
Wysokie stężenie CEA może być obserwowane w przebiegu nowotworów złośliwych, m.in.:
- raka jelita grubego,
- nowotworów jajnika, szyjki macicy, piersi,
- raka płuc,
- innych nowotworów przewodu pokarmowego: przełyku, żołądka, jelita cienkiego, dróg żółciowych, trzustki,
- mięsaka, czerniaka, chłoniaka,
- raka pęcherza moczowego i prostaty.
Inne przyczyny wzrostu CEA we krwi to m.in.:
- palenie tytoniu,
- łagodne zmiany rozrostowe piersi,
- infekcje,
- zapalenie jelit,
- choroba wrzodowa,
- marskość wątroby,
- niedoczynność tarczycy.
Kiedy należy oznaczać CEA?
Z uwagi na małą swoistość oznaczenia antygenu karcynoembrionalnego jego badanie ma niewielkie znaczenie w diagnostyce chorób nowotworowych. Odgrywa natomiast istotną rolę podczas kontroli leczenia i oceny ryzyka nawrotu po leczeniu raka jelita grubego. Regularne badanie CEA po operacji i leczeniu adiuwantowym nowotworu może pomóc we wczesnym wykryciu nawrotu choroby lub przerzutów do innych narządów.
Badania donoszą, że stężenie CEA > 5,0 ng/ml przed leczeniem operacyjnym raka jelita grubego wiąże się ze zwiększonym ryzykiem nawrotu choroby i z większą śmiertelnością [3]. Analogicznie spadek poziomu CEA po operacji wiąże się z większym odsetkiem przeżycia i wyleczalności raka.
Podwyższone CEA – co dalej?
Wykrycie podwyższonego stężenia CEA powinno być sygnałem do konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu. Wywiad i badanie przedmiotowe mogą pomóc w określeniu prawdopodobnej przyczyny stwierdzonej nieprawidłowości. U osób bez objawów klinicznych choroby warto rozważyć wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych z krwi – morfologii krwi, oceny czynności wątroby (prób wątrobowych: ALT, AST, GGTP, ALP, stężenia bilirubiny) i nerek (poziomu kreatyniny i mocznika).
Stwierdzenie stężenia CEA w zakresie 5–10 ng/ml u osób bezobjawowych, u których nie stwierdza się istotnych odchyleń w badaniach, nie wymaga dalszej diagnostyki. Zaleca się natomiast unikać palenia papierosów i wykonać ponowne badanie antygenu karcynoembrionalnego po 3 miesiącach [3].
A: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- B. Neumeister i in., Diagnostyka laboratoryjna – poradnik kliniczny, Wrocław 2013.
- P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, 2018, s. 1054.
- C. Hall i in., A Review of the Role of Carcinoembryonic Antigen in Clinical Practice, „Ann Coloproctol”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6968721/, dostęp: kwiecień 2022.
