Znaczenie badania GGTP w diagnostyce chorób wątroby i dróg żółciowych

GGTP, czyli gamma-glutamylotranspeptydaza, jest enzymem uważanym za wysoce swoisty dla schorzeń wątroby i dróg żółciowych. Wysokie GGTP może wskazywać na przewlekłe nadużywanie alkoholu, szczególnie w przypadku jednoczesnego podwyższenia MCV (średniej objętości krwinki czerwonej) w morfologii krwi. Sprawdź, jaka jest norma GGTP i o czym może świadczyć jego nieprawidłowa aktywność.

GGTP – co to jest?

GGTP, czyli gamma-glutamylotranspeptydaza, jest enzymem znajdującym się w błonie komórkowej wielu narządów, m.in. wątroby, dróg żółciowych, trzustki, jelita cienkiego. Od lat badanie aktywności GGTP służy przede wszystkim diagnostyce chorób wątroby, dróg żółciowych oraz alkoholowego zapalenia wątroby. Ostatnie dekady badań wykazały jednak, iż podwyższony poziom gamma-glutamylotranspeptydazy wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2.

Gamma-glutamylotranspeptydaza – jaka jest norma?

Oznaczenie aktywności GGTP przeprowadza się w próbce krwi żylnej, pobranej zwykle z żyły łokciowej. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania czy pozostawania na czczo i może zostać wykonane o dowolnej porze dnia. Wartości referencyjne poziomu GGTP mogą się różnić w zależności od metody badania, dlatego wyniki należy zawsze odnosić do norm podanych przez laboratorium. 

Norma aktywności GGTP wg Neumeistera wynosi: 

• od 1. dnia życia do końca 1. miesiąca życia < 132 U/l,
• od 6. do 12. miesiąca życia < 39 U/l,
• od 1. do 2. roku życia < 22 U/l,
• u kobiet < 38 U/l,
• u mężczyzn < 55 U/l [1].

Podwyższona aktywność GGTP – przyczyny

Wysoki poziom gamma-glutamylotranspeptydazy może świadczyć o:

• cholestazie, czyli zastoju żółci (upośledzeniu prawidłowego przepływu żółci); przyczynami cholestazy mogą być m.in.: niedrożność dróg żółciowych spowodowana obecnością złogów (kamieni) w drogach żółciowych, zapalenie lub rak dróg żółciowych, nowotwór trzustki. Cholestazie towarzyszy zwykle zażółcenie skóry, ciemne zabarwienie moczu i odbarwienie stolca,
• uszkodzeniu komórek wątrobowych, które może być spowodowane przez czynniki infekcyjne (np. ostre wirusowe zapalenie wątroby), toksyczne działanie leków (m.in. paracetamolu, leków przeciwpadaczkowych), stłuszczenie i marskość wątroby,
• chorobie nowotworowej z zajęciem miąższu wątroby – zarówno pierwotnej (przede wszystkim rak wątrobowokomórkowy), jak i wtórnej (przerzuty z innych narządów, najczęściej raka jelita grubego, żołądka, płuc, piersi, trzustki),
• uszkodzeniu wątroby u osób nadużywających alkoholu (zapalenie, alkoholowa marskość wątroby).

Najnowsze badania wskazują, iż wysoki poziom GGTP wiąże się ze zwiększeniem ryzyka wystąpienia chorób sercowo naczyniowych, raka oraz z większą śmiertelnością u osób z rozpoznanym nowotworem złośliwym. Część badań naukowych wskazuje też na prawdopodobny związek podwyższonego GGTP z otyłością, stanem przednadciśnieniowym oraz insulinoopornością.

Jak obniżyć GGTP?

Skuteczność obniżenia aktywności gamma-glutamylotranspeptydazy we krwi zależy od pierwotnej przyczyny podwyższenia poziomu enzymu. U osób nadużywających alkoholu, u których nie stwierdzono innych nieprawidłowości mogących być przyczyną wysokiego GGTP, abstynencja alkoholowa może doprowadzić do normalizacji wyników. 

W przypadku pacjentów z cholestazą zewnątrzwątrobową udrożnienie dróg żółciowych umożliwiające prawidłowy odpływ żółci może skutkować obniżeniem aktywności enzymu. W zależności od przyczyny polega ono na endoskopowym lub operacyjnym usunięciu kamieni dróg żółciowych, usunięciu guza uciskającego przewody żółciowe czy wprowadzeniu specjalnej protezy w kształcie rurki do dróg żółciowych.

Osoby ze stwierdzonym uszkodzeniem wątroby w wyniku stosowania leków hepatotoksycznych powinny mieć zmodyfikowane leczenie pod okiem doświadczonego specjalisty.

Wysokie GGTP – jakie inne badania wykonać?

Stwierdzenie podwyższonej aktywności gamma-glutamylotransferazy wymaga poszerzenia diagnostyki i wykonania dodatkowych badań z krwi i obrazowych. Ocena czynności wątroby jest możliwa dzięki wykonaniu tzw. prób wątrobowych – oprócz aktywności GGTP panel ten obejmuje pomiar aktywności fosfatazy zasadowej (ALP), aminotransferazy alaninowej (ALT) i asparaginianowej (AST) oraz stężenia bilirubiny całkowitej, pośredniej i bezpośredniej. U osób z podejrzeniem wirusowego zapalenia wątroby konieczne jest wykonanie badań w kierunku zakażenia HBV i HCV.

Badaniem obrazowym pierwszego wyboru w diagnostyce chorób wątroby i dróg żółciowych jest USG jamy brzusznej. Umożliwia ono ocenę morfologii wątroby, obecności zmian ogniskowych w narządzie oraz szerokości dróg żółciowych (u osób z cholestazą zwykle stwierdza się poszerzenie dróg żółciowych powyżej miejsca niedrożności). Dokładniejsza ocena jest możliwa dzięki wykonaniu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. U osób ze stwierdzoną kamicą przewodów żółciowych postępowaniem z wyboru jest wykonanie badania ECPW (endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej), które nie tylko umożliwia dokładną ocenę dróg żółciowych, ale także endoskopowe usunięcie złogów za pomocą odpowiednich narzędzi.

Warto zaznaczyć, iż stwierdzenie podwyższonego poziomu GGTP u osoby, u której wyniki pozostałych badań laboratoryjnych są prawidłowe, nie wymaga dalszej diagnostyki.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Neumeister B. i in., Diagnostyka laboratoryjna, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.
2. Koenig G., Seneff S., Gamma-Glutamyltransferase: A Predictive Biomarker of Cellular Antioxidant Inadequacy and Disease Risk, “Disease Markers” 2015, dostęp online: czerwiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4620378/.
3. Gajewski P. i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.

Oceń artykuł