Znaczenie badania IgG w diagnostyce boreliozy

Nieleczona w porę borelioza może być przyczyną nawracających zapaleń stawów, zapalenia mięśnia sercowego i powikłań neurologicznych. Wczesne wykrycie choroby umożliwia szybsze włączenie celowanego leczenia antybiotykami. Najistotniejszą rolę w diagnostyce stanowią badania serologiczne – ocena miana swoistego IgG i IgM.

Borelioza z Lyme – co to za choroba?

Borelioza z Lyme jest chorobą zakaźną wywołaną przez krętki z rodziny Borrelia (Borrelia burgdorferi, Borrelia garinii, Borrelia afzelii). Transmisja patogenu do organizmu człowieka zachodzi podczas kontaktu z zakażonym kleszczem (w Europie najczęściej są to gatunki Ixodes ricinus i Ixodes persulcatus). Ryzyko przeniesienia krętków z pasożyta na człowieka rośnie wraz z czasem jego kontaktu ze skórą żywiciela. Po 3 dniach wynosi ono nawet 100%. 

W przebiegu boreliozy z Lyme wyróżniamy dwa główne etapy: wczesne i późne stadium choroby. Zazwyczaj pierwsze objawy pojawiają się w ciągu 3 miesięcy od kontaktu z zakażonym kleszczem, czasem już po 3 tygodniach. Wczesne stadium zakażenia przebiega pod postacią rumienia wędrującego lub chłoniaka limfocytowego skóry. Rumień wędrujący występuje u ponad 50% osób zakażonych, zwykle około 3 tygodni od kontaktu z kleszczem. Najczęściej przybiera postać plamki lub grudki w miejscu ukąszenia, która szerzy się obwodowo, z obecnym centralnym przejaśnieniem.

Rumień wędrujący czy chłoniak limfocytowy skóry nie występują u wszystkich zakażonych. U części chorych nie obserwuje się zajęcia skóry (lub rumień w nietypowym miejscu może pozostać niezauważony). W tym przypadku rozpoznanie jest stawiane zwykle na etapie uogólnionego zakażenia. Rozsiane zakażenie przebiega najczęściej w formie ostrego zapalenia stawów, zapalenia mięśnia sercowego, neuroboreliozy (zakażenia ośrodkowego układu nerwowego).

Późna faza boreliozy z Lyme powoduje wystąpienie przewlekłego zanikowego zapalenia skóry, przewlekłego zapalenia stawów lub zmian w układzie nerwowym. Przewlekły charakter choroby stwierdza się, gdy objawy trwają powyżej 12 miesięcy.

Borelioza IgG – kiedy wykonać badanie?

Badanie serologiczne obejmujące oznaczenie IgM i IgG metodą immunoenzymatyczną (ELISA) powinno być wykonane u każdej osoby z podejrzeniem boreliozy. Ma ono wysoką czułość, ale niską swoistość, dlatego każdy dodatni wynik w teście ELISA wymaga potwierdzenia metodą Western blot. O wykonaniu badań powinien zadecydować lekarz, po wstępnym zebraniu dokładnego wywiadu z pacjentem i badaniu przedmiotowym.

Wytworzenie przez organizm przeciwciał jest złożonym procesem wymagającym czasu. Nie jest wskazane wykonanie badania immunoenzymatycznego od razu po kontakcie z kleszczem, ponieważ wynik może być po tak krótkim czasie fałszywie ujemny. Wykrycie IgG jest możliwe u większości chorych po 4–6 tygodniach od ugryzienia przez kleszcza. Miano przeciwciał IgG osiąga wysoki poziom po około 6–8 tygodniach i jest zwykle wykrywalne w badaniach serologicznych przez wiele lat.

IgG ujemny, IgM dodatni – co to oznacza?

Ujemny wynik IgG przy dodatnim IgM może wystąpić u osoby w bardzo wczesnym stadium zakażenia krętkiem (przed upływem miesiąca od momentu ukąszenia). Wynika to z czasu, jakiego potrzebuje organizm do wytworzenia przeciwciał w klasie IgG. Obecność przeciwciał IgM jest stwierdzana wcześniej – już po 3–4 tygodniach od zakażenia. Taki wynik wymaga zwykle powtórzenia po kilku tygodniach i potwierdzenia innymi badaniami.

Dodatni IgM i IgG

Po około 4 tygodniach od zakażenia krętkiem boreliozy w surowicy krwi można u większości chorych stwierdzić obecność przeciwciał IgM i IgG. Dodatni wynik w obu klasach świadczy o niedawno przebytym zakażeniu krętkiem Borrelia. Wykonanie testu Western blot umożliwia potwierdzenie infekcji.

Dodatni IgG, ujemny IgM – o czym świadczy wynik?

Uzyskanie w badaniach krwi dodatniego wyniku IgG przy ujemnym IgM świadczy zwykle o infekcji trwającej od dłuższego czasu. Przeciwciała klasy IgM z czasem zanikają i po 6 miesiącach od kontaktu z kleszczem u większości chorych nie stwierdza się już ich obecności. Warto wspomnieć, iż nie każdy dodatni wynik IgG oznacza aktywne zakażenie krętkiem. Obecność przeciwciał w klasie IgG stwierdza się u osób, które na jakimś etapie swojego życia miały kontakt z krętkiem z rodziny Borrelia. Możliwe jest też uzyskanie wyniku fałszywie dodatniego. Dotyczy to szczególnie osób ze schorzeniami autoimmunologicznymi lub zakażonych krętkiem Treponema pallidum.

Dodatni wynik IgG – co dalej?

Uzyskanie dodatniego wyniku IgG w teście immunoenzymatycznym u osoby z klinicznym podejrzeniem zakażenia krętkiem boreliozy wymaga potwierdzenia testem Western blot. Badanie to wykrywa przeciwciała skierowane przeciwko specyficznym antygenom krętków z rodziny Borrelia. O jego wykonaniu powinien zadecydować specjalista chorób zakaźnych. Do niego należy także decyzja o zastosowaniu antybiotykoterapii, nawet przed wykonaniem testu potwierdzającego boreliozę.

Inne badania stosowane w diagnostyce zakażenia krętkiem boreliozy to:

• badanie PCR (łańcuchowa reakcja polimerazowa) – badanie o wysokiej czułości, ale duży koszt badania i mała dostępność sprawiają, że jest wykonywane zwykle tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach,
• bezpośrednia ocena mikroskopowa lub hodowla krętków z tkanek krwi – rzadko stosowana z uwagi na niską czułość tej metody (dużo wyników fałszywie ujemnych),
• badanie płynu mózgowo-rdzeniowego u osób z objawami zakażenia krętkiem boreliozy ośrodkowego układu nerwowego,
• badanie histopatologiczne wycinka skóry u chorego z przewlekłym zanikowym zapaleniem skóry.

Sposoby leczenia boreliozy z Lyme

Najważniejsze znaczenie w leczeniu boreliozy ma antybiotykoterapia. Wybór i czas stosowania leku zależy od postaci choroby i zajęcia poszczególnych układów (skóry, stawów, serca, ośrodkowego układu nerwowego). Najczęściej stosuje się doksycyklinę przez 3–4 tygodnie. Inne antybiotyki stosowane w leczeniu zakażenia krętkiem z rodziny Borrelia to: amoksycylina, aksetyl cefuroksymu, klarytromycyna, azytromycyna, ceftriakson, cefotaksym i penicylina V. 

Leczenie objawowe boreliozy jest ustalane przez lekarza, w zależności od sytuacji klinicznej. W ostrym zapaleniu stawów polega na stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych, a w neuroboreliozie chorzy mogą wymagać dożylnego podawania leków przeciwobrzękowych. 

Warto wspomnieć, że nie zaleca się profilaktycznej antybiotykoterapii po ukąszeniu przez kleszcza (wyjątek stanowi zastosowanie pojedynczej dawki doksycykliny w przypadku mnogich pokłuć).

 

A: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. Cianciara J., Juszczyk J., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012, s. 608–622.
2. Neumeister B. i in., Diagnostyka laboratoryjna – poradnik kliniczny, Edra Urban & Partner, Wrocław 2013 s. 664–667.

 

---