Niewydolność serca jest stanem, w którym w wyniku nieprawidłowej czynności mięśnia sercowego nie jest możliwe dostarczenie odpowiedniej do zapotrzebowania tkanek ilości krwi. Szacuje się, iż przewlekła niewydolność serca dotyczy 1–2% osób dorosłych w Europie. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny niewydolności serca, jakie objawy jej towarzyszą i kto powinien wykonać badanie NT proBNP.
Czym jest niewydolność serca?
Niewydolność serca jest stanem, w którym w wyniku nieprawidłowej czynności mięśnia sercowego nie jest możliwe dostarczenie odpowiedniej do zapotrzebowania tkanek ilości krwi. Istnieje kilka podstawowych podziałów niewydolności serca:
- ostra (szybkie narastanie objawów niewydolności serca) i przewlekła (powolny przebieg),
- prawokomorowa (gdy dominują objawy dysfunkcji prawego przedsionka i komory), lewokomorowa (przeważają symptomy niewydolności lewego przedsionka i komory), obukomorowa,
- skurczowa i rozkurczowa (w zależności od zaburzenia funkcji skurczowej lub rozkurczowej serca).
Niewydolność serca – przyczyny, objawy
Do najczęstszych przyczyn niewydolności serca należą:
- choroba niedokrwienna serca, zawał mięśnia sercowego,
- kardiomiopatie – uszkodzenie komórek mięśnia sercowego, m.in. w przebiegu chorób autoimmunologicznych, zaburzeń hormonalnych, infekcji,
- nadciśnienie tętnicze,
- wady zastawkowe serca, wady serca,
- zaburzenia rytmu serca, najczęściej migotanie przedsionków.
Objawy niewydolności lewokomorowej serca to przede wszystkim duszność (nasilająca się w pozycji leżącej) i kaszel. Symptomy wynikają z upośledzonej zdolności mięśnia sercowego do przepompowywania krwi z naczyń płucnych i w efekcie do zastoju krwi w płucach. Niewydolność prawokomorowa serca manifestuje się obecnością obrzęków (zwykle podudzi i kostek), częstym oddawaniem moczu, także w nocy (nykturią), bólem brzucha spowodowanym zastojem krwi w wątrobie. Charakterystycznym objawem dla każdego chorego z niewydolnością serca jest zmniejszenie tolerancji wysiłku.
NT proBNP – co to za badanie?
Oznaczenie NT proBNP (N-końcowego fragmentu (pro) peptydu natriuretycznego typu B) służy diagnostyce i ocenie zaawansowania lewokomorowej niewydolności serca. BNP jest peptydem wydzielanym przez komórki lewej komory serca w odpowiedzi na ich rozciąganie, spowodowane nadmierną ilością zalegającej krwi. Aktywne biologicznie cząsteczki BNP powstają z prohormonów, których nieaktywne fragmenty NT proBNP służą do oceny czynności lewej komory.
W warunkach fizjologicznych BNP (peptyd natriuretyczny typu B) pełni istotne funkcje w ustroju:
- zwiększa filtrację kłębuszkową w nerkach, powodując zwiększenie ilości wydalanego moczu,
- reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową,
- powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, przez co dochodzi do obniżenia ciśnienia tętniczego.
Oznaczenie poziomu NT proBNP służy nie tylko diagnostyce niewydolności serca, ale także kontroli efektów leczenia u chorych. Ma również istotne zastosowanie w ocenie rokowania u pacjentów po przebytym zawale mięśnia sercowego.
Norma NT proBNP
Badanie stężenia NT proBNP przeprowadza się w próbce krwi żylnej, pobranej najczęściej z żyły łokciowej. Oznaczenie nie wymaga przygotowania pacjenta, może być wykonane o dowolnej porze dnia, niezależnie od posiłków. Przyjęto, iż górna wartość odcięcia stężenia NT proBNP wynosi 125 pg/ml [1]. Wynik niższy od tej wartości z wysokim prawdopodobieństwem wyklucza niewydolność serca. Ma to szczególne znaczenie u chorych z objawami duszności, u których stwierdzenie niskiego poziomu NT proBNP wskazuje na niesercową przyczynę występujących dolegliwości.
Podwyższone NT proBNP – przyczyny
Wysokie stężenie NT proBNP nie zawsze wynika z choroby serca. U osób z podwyższonym poziomem NT proBNP, u których nie stwierdza się typowych objawów niewydolności serca, należy pamiętać o innych możliwych przyczynach nieprawidłowego wyniku badania. Wysokie stężenie NT proBNP może wynikać z niewydolności nerek lub z nadczynności tarczycy, dlatego zawsze należy wykonać badania służące ocenie czynności tych narządów. Podstawowe znaczenie ma tu pomiar stężenia kreatyniny, mocznika, kwasu moczowego oraz TSH i wolnych hormonów tarczycy – wolnej tyroksyny (fT4) i wolnej trijodotyroniny (fT3).
NT proBNP – kto powinien wykonać badanie?
Stężenie NT proBNP powinno zostać oznaczone u każdego pacjenta z objawami sugerującymi niewydolność serca. Szczególnie istotne okazują się: duszność, przewlekły kaszel, obrzęki i towarzyszące choroby kardiologiczne.
Wysokie NT proBNP – co dalej?
Stwierdzenie podwyższonego poziomu NT proBNP wymaga konsultacji z kardiologiem, który po zebraniu dokładnego wywiadu, badaniu przedmiotowym (z pomiarem ciśnienia tętniczego) i EKG zadecyduje o konieczności wykonania dodatkowych badań laboratoryjnych i obrazowych. Warto wykonać podstawowe badania krwi – morfologię, stężenie elektrolitów (sodu, potasu), poziom aktywności aminotransferaz (ALT, AST), stężenie kreatyniny, mocznika, kwasu moczowego i TSH. U osób z podejrzeniem ostrej niewydolności serca konieczne jest oznaczenie stężenia troponiny (jej poziom ulega znacznemu zwiększeniu w zawale mięśnia sercowego), a u osób z objawami zatorowości płucnej również stężenie dimerów D.
Oprócz badań z krwi bardzo istotne znaczenie w diagnostyce niewydolności serca ma badanie echokardiograficzne (echo serca). Jest to nieinwazyjne, bezbolesne badanie obrazowe, w którym wykorzystywane są fale ultradźwiękowe. Echo serca umożliwia m.in. dokonanie oceny morfologii i czynności poszczególnych części serca (przedsionków, komór) oraz zastawek, które oddzielają od siebie poszczególne elementy mięśnia sercowego.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Cao Z., Jia Y., Zhu B., BNP and NT-proBNP as Diagnostic Biomarkers for Cardiac Dysfunction in Both Clinical and Forensic Medicine, “International Journal of Molecular Sciences” 2019, dostęp online: czerwiec 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6515513/.
- Gajewski P. i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
