Szczawiany wapnia w moczu – interpretacja badania

Obecność szczawianów wapnia w moczu jest naturalna, gdyż substancje te występują w wielu roślinach i produktach, które spożywamy. Istotna dla diagnostyki jest jednak ich wykrywalna ilość w moczu. Nieznacznie podwyższona wartość nie jest niepokojąca. Natomiast liczne szczawiany wapnia w moczu świadczą o zaburzeniach metabolizmu. O czym informuje obecność szczawianów wapnia w moczu? Czym są te substancje i jak się tworzą?

Czym są szczawiany wapnia i gdzie występują?

Szczawiany wapnia, a właściwie sól wapniowa kwasu szczawiowego, to organiczny związek chemiczny, występujący w wielu roślinach. Ma on funkcję wewnętrznego i naturalnego pestycydu, odstraszającego roślinożerne szkodniki. Poziom szczawianów reguluje ilość zawartego w roślinie kwasu szczawiowego. Najbogatszym źródłem szczawianów wapnia są m.in.: zielona i czarna herbata, kawa rozpuszczalna, kakao, rabarbar, szpinak, szczaw, papryka, szparagi, burak czerwony, kapusta, cytryna. Szczawiany wapnia są związkiem nierozpuszczalnym i praktycznie nieprzyswajalnym przez organizm ludzki. Muszą więc zostać wydalone wraz z moczem.

Co oznaczają kryształy szczawianów wapnia w moczu?

Szczawiany wapnia mają postać kryształków. Prawidłowo są wydalane i wykrywane w składzie moczu w niewielkich ilościach. Jednak w przypadku zaburzenia metabolizmu układu moczowego może dochodzić do zwiększenia ich ilości, a nawet do zbijania się w większe złogi. Eksperci wskazują, że krystalizacji szczawianów wapnia sprzyjają m.in.: kwaśne pH moczu, nawracające infekcje dróg moczowych, niedobory witamin z grupy B, niedobory potasu, choroby zapalne jelit, cukrzyca, nadmierna podaż minerałów i witamin (magnezu, wapnia, witaminy D, sodu). Podwyższone kryształy szczawianów wapnia mogą też wynikać z predyspozycji genetycznych.

Dieta a kryształy szczawianów wapnia w moczu

Najprostszą przyczyną obecności licznych kryształów wapnia w moczu jest dieta bogata w produkty zawierające duże ilości szczawianów. Kryształy wapnia w podwyższonych ilościach wykrywane są również u osób odwodnionych lub przyjmujących zbyt małe ilości płynów. Wówczas dochodzi do zgęstnienia moczu. Do zakwaszenia moczu w szczawiany dochodzi również na skutek długotrwałego stosowania diety opartej na białku zwierzęcym lub spożywania dużych ilości witaminy C. Do podwyższonych zawartości kryształów w moczu może także przyczynić się nieprawidłowe przygotowanie do badania.

Kryształy szczawianów wapnia w ciąży

Podwyższona ilość kryształów szczawianu wapnia w ciąży jest zjawiskiem fizjologicznym. Taki stan najczęściej występuje w II i III trymestrze ciąży i może być związany ze zbyt małą ilością wypijanej wody. Wynik nieznacznie podwyższony nie wymaga wdrożenia szczegółowej diagnostyki, a powtórzenia badania moczu za jakiś czas. Natomiast w przypadku wykrycia bardzo dużych ilości kryształów szczawianu wapnia w moczu ciężarnej wskazana jest konsultacja z lekarzem rodzinnym lub lekarzem prowadzącym ciążę. Taki stan może wskazywać na infekcję układu moczowego.

Szczawiany wapnia u dzieci

Wykrycie znacznych ilości szczawianów wapnia w moczu dziecka może wynikać z nieprawidłowej diety i zbilansowania składników odżywczych. Do wzrostu szczawianów dochodzi na skutek nadmiernej podaży wapnia, witaminy D, sodu, białka, węglowodanów, przy jednoczesnym niedoborze potasu i fosforanów.

Kryształy w moczu dziecka mogą być wynikiem wady genetycznej układu moczowego lub sygnalizować zaburzenia pracy jelit. Niekiedy taki stan wynika z nadczynności przytarczyc. Mnogość możliwych przyczyn sprawia, że w przypadku wykrycia nawet nieznacznych ilości szczawianów wapnia w moczu dziecka stan ten należy skonsultować z lekarzem pediatrą.

Objawy nadmiaru szczawianów wapnia w moczu

Podwyższona liczba kryształów szczawianów wapnia w moczu może nie dawać żadnych objawów i jest wykrywana przypadkowo w rutynowym badaniu moczu. Pojawienie się dolegliwości świadczy o zbijaniu licznych kryształków w większe formy, które nie mogą w łatwy sposób przemieszczać się w drogach moczowych. Wówczas możesz odczuwać silny ból podczas oddawania moczu, napadowy ból w okolicach nerek. W przypadku stanu zapalnego nerek może rozwinąć się gorączka, a kolor moczu przybrać barwę bardzo ciemną, wręcz brązową.

Norma szczawianów wapnia w moczu

Szczawiany wapnia są naturalnym składnikiem osadu moczu. Dlatego wykrycie ich obecności nie jest groźne. Kluczowa dla diagnostyki jest natomiast ilość szczawianów wapnia w próbce moczu. Substancje te są poddawane analizie mikroskopowej, a wynik zapisywany w formie: nieliczne lub liczne.

Badanie oznaczenia szczawianów w moczu

W przypadku wykrycia w ogólnym badaniu moczu licznych kryształów szczawianu wapnia wskazane jest wdrożenie bardziej szczegółowej diagnostyki. W tym celu oznacza się szczawiany w dobowej zbiórce moczu.

Zasady dobowej zbiórki moczu:

1. Planując dobową zbiórkę moczu, zaopatrz się w specjalny pojemnik o objętości 2–3 litrów. Bardzo ważne, aby naczynie miało podziałkę, umożliwiającą kontrolę objętości.
2. Pierwszy poranny mocz oddaj do toalety.
3. Do pustego pojemnika (tuż przed oddaniem do niego moczu) wlej specjalny stabilizator, który również kupisz w aptece. Wiedz, że fiolka stabilizatora liczy 10 ml, a ta ilość jest przeznaczona na litr moczu. Dlatego po przekroczeniu tej ilości niezbędne jest wlanie do pojemnika kolejnej fiolki stabilizatora.
4. Przez 24-godziny oddawaj mocz tylko do pojemnika. Ostatnia porcja moczu powinna pochodzić z pierwszej porcji porannego moczu dnia kolejnego.
5. Pojemnik, w którym zbierasz mocz, przechowuj przykryty.
6. Po zebraniu moczu z 24-godzin w możliwie jak najkrótszym czasie dostarcz pojemnik do laboratorium.

Badanie dobowego oznaczenia szczawianów w moczu wymaga odpowiedniego przygotowania, które należy rozpocząć przynajmniej dwie doby wcześniej.

Podwyższone szczawiany wapnia w moczu – co dalej?

Nieliczne szczawiany wapnia w moczu nie są powodem do niepokoju. Najpewniej wynikają z diety i nieprawidłowego przygotowania do badania. W takim przypadku badanie warto powtórzyć za jakiś czas. Natomiast sygnałem alarmującym jest wykrycie licznych szczawianów wapnia. Taki wynik wymaga konsultacji z lekarzem i wdrożenia dalszej diagnostyki. Powinieneś zwrócić się do lekarza rodzinnego, który zleci oznaczanie szczawianów wapnia w dobowej zbiórce moczu. To badanie, które pozwoli ocenić metabolizm nerek. Dodatkowo lekarz zleca USG układu moczowego. Jeśli istnieje podejrzenie kamicy nerkowej lub wykonane badania to potwierdzą, otrzymasz od lekarza rodzinnego skierowanie do specjalisty nefrologa.

Przyjmując, że liczne kryształy szczawianów wapnia mogą być objawem również innych chorób, po wykluczeniu zaburzenia funkcji nerek diagnostyka obejmuje inne jednostki chorobowe, m.in. choroby jelit.

 

 

Autor: Emilia Kruszewska

Bibliografia

1. A. Brewczyńska, S. Lewicki, Analiza składu kamieni moczowych, „Pediatria Medycyna Rodzinna”, 2018, 14(2), s. 125–132.
2. J. Duława, Czynniki rozwoju kamicy nerkowej, „Forum Nefrologiczne”, 2009, 2(3), s. 184–188.

---