Endometrioza to przewlekła choroba zapalna, która dotyka nawet 15% ogólnej populacji kobiet. Rozwija się w młodym wieku i jest jedną z przyczyn niepłodności. U większości kobiet jest przyczyną bardzo bolesnych i obfitych miesiączek, nawet krwotocznych. Jednak w wielu przypadkach endometrioza może rozwijać się bezobjawowo, opóźniając jej rozpoznanie i podjęcie leczenia.
Endometrioza – bolesna choroba wielu kobiet
Endometrioza to przewlekłe nienowotworowe zapalne zaburzenie ginekologiczne. Dochodzi do niego wtedy, gdy błona śluzowa trzonu macicy (endometrium) znajduje się poza naturalnym umiejscowieniem. Najczęściej ogniska zapalne endometrium lokalizują się na jajnikach, otrzewnej zatoki Douglasa, macicy, więzadłach krzyżowo-macicznych, a nawet na jelitach. Eksperci szacują, że endometrioza dotyka od 6 do nawet 15% ogólnej populacji kobiet [1]. Choroba występuje głównie u kobiet w wieku rozrodczym. Wśród pacjentek znajdują się również kobiety młodociane i w okresie menopauzy.
Jaka jest przyczyna endometriozy?
Patogeneza endometriozy nie jest do końca jasna. Eksperci wskazują na grupę czynników, które mogą mieć wpływ na rozwój zaburzenia – są to m.in. czynniki dziedziczne i środowiskowe. Najbardziej prawdopodobną przyczyną predysponującą do rozwoju endometriozy są zaburzenia immunologiczne, które sprzyjają powstawaniu licznych ognisk zapalnych endometrium i rozrastaniu się tej tkanki w nieprawidłowych lokalizacjach. W grupie pacjentek chorujących na endometriozę znajdują się kobiety, których dysfunkcja układu immunologicznego wynika z innych chorób autoimmunologicznych. Wśród schorzeń sprzyjających rozwojowi endometriozy naukowcy wskazują na celiakię, toczeń układowy, zespół Sjogrena, reumatoidalne zapalenie stawów, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, stwardnienie rozsiane, chorobę Addisona czy nieswoiste zapalenie jelit.
Endometrioza – objawy i rozwój choroby
W 66% przypadków pierwsze objawy endometriozy pojawiają się przed 20. rokiem życia [1]. Podstawowym objawem zaburzenia jest ból o charakterze przewlekłym i bardzo silnym natężeniu. Objaw pojawia się nagle i powraca przez minimum 6 miesięcy, niezależnie od fazy cyklu menstruacyjnego. Taki stan nasuwa podejrzenie endometriozy, szczególnie jeśli kobieta nigdy wcześniej nie doświadczyła podobnych objawów.
Pacjentki cierpiące na endometriozę zgłaszają również bardzo obfite krwawienia miesiączkowe, które mogą nawet przybrać postać krwotoku. Taka postać krwawienia powinna być alarmująca i skłonić pacjentkę do konsultacji lekarskiej. Wśród innych charakterystycznych objawów endometriozy wskazuje się również na: bolesną defekację, napadowe bóle w okolicy krzyżowej, wzdęcia, naprzemienne zaparcia i biegunki występujące w trakcie miesiączki. Do mniej typowych, ale również obserwowanych objawów endometriozy należą również rwa kulszowa, krwawienia z dróg moczowych i odbytnicy, częstomocz. W obrazie klinicznym ogniska endometriozy mają postać białych, czerwonych, czarnych, niebieskich i brązowych guzków.
Diagnostyka endometriozy
Ze względu na mało charakterystyczne objawy, ale też zwlekanie wielu kobiet ze zgłoszeniem dolegliwości do rozpoznania zaburzenia dochodzi późno, bo nawet po 8 latach od wystąpienia pierwszych objawów. W wielu przypadkach choroba ma przebieg bezobjawowy, a do jej wykrycia dochodzi przypadkiem podczas innych badań i zabiegów. Skutkiem tego jest rozwój choroby w zaawansowaną postać, przyczyniającą się do powstawania trwałych zmian w anatomii miednicy, czego konsekwencją jest niepłodność.
Badania w kierunku rozpoznania endometriozy
Rozpoznanie endometriozy jest procesem złożonym i wymaga przeprowadzenia kilku badań. Przede wszystkim należy wykluczyć zapalenie przydatków, choroby układu moczowego, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, a nawet zaburzenia psychiatryczne.
Endometrioza – jakie badania krwi?
Diagnostyka nieinwazyjna obejmuje badanie krwi polegające na oznaczeniu stężenia CA-125, czyli białka będącego markerem nowotworowym m.in. w nowotworze jajnika. Wzrost stężenia wskaźnika nie musi jednak wynikać ze zmiany nowotworowej, ale może być objawem obecności ognisk endometrialnych. Badanie nie wymaga od pacjentki specjalnego przygotowania i nie ma konieczności stawiania się na pobranie krwi na czczo. Wpływ na wiarygodność wyniku badania ma jednak faza cyklu miesiączkowego. Dlatego badanie powinno zostać zrobione przed miesiączką.
Warto jednak wiedzieć, że wykonanie samych badań laboratoryjnych nie jest wystarczające do przeprowadzenia skutecznej diagnostyki endometriozy. Niezbędne są również badania obrazowe.
Czy endometriozę wykrywają podstawowe badania krwi?
Nie jest możliwe wykrycie ognisk endometrialnych w podstawowych badaniach krwi.
Obrazowa diagnostyka endometriozy
Podstawowa diagnostyka obrazowa endometriozy polega na wykonaniu badania ultrasonograficznego. Umożliwia ono rozpoznanie torbieli endometrialnych, wad wrodzonych narządu rodnego i ocenę przepływu krwi do otrzewnej. Diagnostyka uwzględnia również wykonanie badania rezonansu magnetycznego. Wskazaniem do badania jest podejrzenie występowania ognisk endometrialnych poza otrzewną, np. w jelicie lub na pęcherzu.
Złotym standardem w rozpoznaniu endometriozy jest laparoskopia. To metoda nie tylko diagnostyczna, lecz także terapeutyczna.
Wskazania do wykonania laparoskopii:
- Dolegliwości bólowe miednicy bez względu na fazę cyklu.
- Bardzo obfite krwawienia miesiączkowe.
- Podejrzenie stanu ostrego w postaci skrętu przydatków.
- Podejrzenie zajęcia ogniskami endometriozy jelit, pęcherza moczowego, moczowodów.
- Jako jedno z badań diagnozowania niepłodności.
- Wykrycie w badaniu ginekologicznym albo USG guzów macicy lub jajników.
Badanie laparoskopowe umożliwia dotarcie do ognisk endometrium i pobranie wycinka tkanki. Następnie materiał jest przekazywany do analizy laboratoryjnej. Laparoskopia umożliwia również dokładną lokalizację ognisk, ocenę głębokości naciekania i wykrycie ewentualnych zrostów.
Czy endometrioza jest niebezpieczna?
Endometrioza nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia, ale nieleczona wpływa na znaczne pogorszenie jakości życia kobiety. W zaawansowanej postaci choroby może prowadzić do destrukcji narządów, w których umiejscowiły się ogniska zapalne. Nie ignoruj niepokojących objawów. Im wcześniej uzyskasz diagnozę choroby, tym szybciej zostanie wprowadzone odpowiednie leczenie.
Autor: Emilia Kruszewska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Magdalena Drąg
Bibliografia:
- A. Basta i in., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy, „Ginekologia Polska”, 2012, 83, s.871–876.
- M. Skibińska, R.B. Maksym, Podłoże autoimmunologiczne rozwoju endometriozy, „Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio”, 2020, 3(43), s.373–378.
- K. Szydło, J. Górski, Endometrioza rozpoznanie, leczenie według współczesnych rekomendacji, „Przegląd Menopauzalny”, 2011, 6, s.464–468.
