Są różne przyczyny obrzęku kostek. Opuchlizna powstaje samoistnie np. z powodu przeciążenia, bywa też objawem różnych chorób. Nawracająca lub długo utrzymująca się dolegliwość powinna zwrócić naszą uwagę. Konsultacja z lekarzem tym bardziej jest konieczna, jeśli opuchliźnie towarzyszą inne objawy.
Spuchnięta kostka bez urazu – rozwój obrzęku
Z medycznego punktu widzenia przyczyną obrzęku jest gromadzenie płynu w przestrzeni pozakomórkowej, poza naczyniami limfatycznymi i krwionośnymi. Za rozwój obrzęku odpowiedzialne są mechanizmy: wzrost ciśnienia w odcinku żylnym, spadek ciśnienia osocza, zaburzony przepływ chłonki, zwiększona przepuszczalność ścian naczyń. W zależności od przyczyny opuchlizny kostek może dojść do działania więcej niż dwóch mechanizmów jednocześnie. Obrzęk może być chorobą samą w sobie, ale też objawem lub skutkiem manifestującym inne schorzenia.
Nieprawidłowa pozycja a powstanie obrzęku kostek
Obrzęk jest objawem diagnostycznym, który może powstać zarówno z błahych, jak i znacznie poważniejszych powodów. W przypadku sporadycznych i szybko samoistnie ustępujących obrzęków powodem ich powstawania jest nieprawidłowa, długotrwała pozycja siedząca lub stojąca. Opuchlizna kostek, ale też całych stóp, a nawet łydek bardzo często powstaje po długiej podróży. Do rozwoju niewielkiej opuchlizny kostek może dojść również w wyniku przeciążenia po intensywnej i ciężkiej aktywności fizycznej. Na tę przypadłość skarżą się także osoby, które nie podejmują aktywności fizycznej.
Za powstanie obrzęku odpowiedzialne są zaburzenia w przepływie limfy lub w układzie żylnym. Jak je rozpoznać?
Opuchlizna, która powstaje na skutek zaburzeń w układzie żylnym, ustępuje po uniesieniu nóg wysoko (na wysokość serca), schłodzeniu obrzękniętych kostek okładem lub wykonaniu intensywnych ćwiczeń pobudzających krążenie. Obrzęk układu żylnego jest ograniczony miejscowo. Natomiast obrzęk limfatyczny jest trudniejszy do zniwelowania i ma tendencję do zajmowania coraz większego obszaru. W początkowym stadium umiejscawia się na kostkach, następnie postępuje ku górze.
Spuchnięte kostki a błędy żywieniowe
Opuchnięte kostki lub całe kończyny to często charakterystyczny objaw nadużywania soli w diecie. Problem dotyka zwłaszcza osoby mające problem z nadciśnieniem i pacjentów chorujących na nerki. Warto wiedzieć, że nadużywanie przyprawy przyczynia się do zwiększenia poziomu sodu w organizmie. Substancja ta wiąże cząsteczki wody, uniemożliwiając ich usunięcie. Skutkiem tego jest zatrzymanie wody w organizmie, co objawia się obrzękiem. Do takiej sytuacji może dojść nawet u osób zdrowych, natomiast u pacjentów chorujących na nerki dochodzi do dodatkowego przeciążenia organu, który ma utrudnione zadanie z wydaleniem nadmiaru płynów.
Obrzęki kostek mogą pojawić się również podczas upałów. Sprzyja temu zbyt mała ilość przyjmowanych płynów. Obrzęk jest więc typowym objawem odwodnienia.
Powstawaniu ponadto przez zaburzenie równowagi wodno-elektrolitowej organizmu. Opuchlizna może być objawem zarówno niedoboru, jak i przedawkowania elektrolitów.
Spuchnięte kostki a działanie hormonów
Przyczyną obrzęku kostek są niekiedy zmiany stężeń hormonów płciowych, jednak nie zawsze ma to podłoże chorobowe. W przypadku kobiet niewielka opuchlizna nóg, zwłaszcza kostek może pojawić się podczas cyklu menstruacyjnego. Jest to wynik wzrostu poziomu hormonów i zatrzymania płynów w organizmie. Natomiast obrzęk kostek o podłożu chorobowym może pojawić się w przebiegu niedoczynności tarczycy, niedoboru progesteronu i nadmiaru prolaktyny.
Spuchnięte kostki w chorobach układu krwionośnego
Spuchnięte kostki i towarzyszące obrzękom ból, mrowienie, uczucie ciężkich nóg i miejscowe powstawanie pajączków to zespół charakterystycznych objawów wskazujących na zaburzenia krążenia. W ich przebiegu obrzęk kostek zwykle pojawia się we wczesnej fazie niewydolności żylnej. Jeśli opuchlizna sinieje lub skóra w jej miejscu jest wyraźnie zaczerwieniona, możemy podejrzewać chorobę zakrzepowo-zatorową. Szacuje się, że zakrzepica żył głębokich stanowi nawet 30% wszystkich przypadków obrzęków. To poważny stan, który grozi udarem mózgu [1].
Opuchnięte kostki w ciąży
Obrzęk kończyn dolnych w obrębie kostek jest częstym zaburzeniem występującym u ciężarnych. W początkowym stadium pojawia się w godzinach wieczornych, jednak z czasem rozwija się bez względu na porę dnia. Kobieta dodatkowo odczuwa skurcze mięśniowe nóg i miejscowe zaburzenia czucia. Obrzęk kostek w ciąży jest patologią, która powstaje na skutek nadmiernego gromadzenia się płynu, będącego mieszaniną komórek odpornościowych, śródbłonkowych i produktów metabolicznych. Czasami powstaje na skutek uszkodzenia naczyń chłonnych, co skutkuje zaburzeniami w przepływie chłonki i rozwojem miejscowych stanów zapalnych. Powstawaniu opuchlizny sprzyja częste siedzenie w pozycji z nogami w dół, przebywanie w nadmiernie ciepłych pomieszczeniach, a także przyjmowanie niektórych leków hormonalnych. Na obrzęki stóp w ciąży częściej narażone są ponadto kobiety ze schorzeniami hormonalnymi.
Diagnostyka opuchniętych kostek
Obrzęk kostek lub całych stóp wpływa na pogorszenie jakości życia. Nie tylko utrudnia codzienne funkcjonowanie, ale też destruktywnie wpływa na życie towarzyskie czy uprawianie aktywności. Co ważne, w większości przypadków obrzęk jest uleczalny. Tym bardziej nie powinien być bagatelizowany. Zaniedbanie problemu może natomiast prowadzić do wielu poważnych powikłań.
Utrzymująca się dłuższy czas lub nawracająca opuchlizna kostek jest wskazaniem do wykonania diagnostyki i konsultacji lekarskiej. Wstępne rozpoznanie opiera się na badaniach laboratoryjnych. W zależności od rodzaju obrzęku i wyników lekarz może podjąć decyzję o rozszerzeniu diagnostyki o badania obrazowe i czynnościowe. Niepokojącymi objawami są towarzyszący opuchnięciu ból, trudności z chodzeniem i wyczuwalne naciągnięcie skóry. Do lekarza powinny zgłosić się osoby chorujące przewlekle, które wiedzą o możliwości wystąpienia obrzęku jako powikłania lub objawu zaostrzenia choroby. Warto wówczas wykonać diagnostykę w celu analizy, czy stosowana dotychczas terapia jest dobrana właściwie.
Bibliografia:
- Ż. Fiodorenko-Dumas i in., Jakość życia i stan zdrowia u pacjentów z obrzękiem kończyn dolnych, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2012, nr 18(3), s. 2474–2511.
- M. Dobrowolski, R. Dąbrowski, Obrzęki z przyczyn kardiologicznych i ich leczenie, „Problemy Kardiologiczne w Podstawowej Opiece Zdrowotnej” 2019, nr 1, s. 11–16.
Badanie ogólne moczu podczas miesiączki Poprzedni wpis 