Chromogranina A: wskazania i normy

Poziom chromograniny A podwyższa się wtedy, gdy w organizmie rozwijają się nowotwór endokrynny lub inne choroby, takie jak: cukrzyca, przewlekłe schorzenie nerek czy zapalenie trzustki. Badanie warto wykonać w przypadku pojawienia się niepokojących symptomów – duszności, kaszlu czy nawracających biegunek z wymiotami. Sprawdź, jak wygląda badanie i jakie są normy dotyczące stężenia chromograniny A we krwi.

Chromogranina A – co to jest?

Chromogranina A (CgA) to białko pochodzące z komórek endokrynnych i neuroendokrynnych, które znajdują się w organach całego ciała ze szczególnym uwzględnieniem części współczulnej układu nerwowego, rdzenia nadnerczy oraz narządów układu pokarmowego (jelit, trzustki). Produkują one hormony, które są odpowiedzią na sygnały pochodzące z układu nerwowego. Omawiana substancja zostaje przekształcona do hormonów, które mogą:

regulować poziom wapnia w komórkach;
wpływać na wydzielanie innych substancji przez komórki;
mieć wpływ na rozszerzanie lub zwężanie średnicy naczyń krwionośnych;
regulować pojemność płuc oraz poziom ciśnienia krwi.

Chromogranina A – podobnie jak AFP – jest jednym z markerów nowotworowych. Z komórek endokrynnych i neuroendokrynnych mogą rozwijać się nowotwory, które mają zdolność do produkcji tego białka. W konsekwencji zbyt duża ilość substancji przedostaje się do krwiobiegu i wraz z zespołem niepokojących objawów powoduje stan wymagający pilnej diagnostyki.

Kiedy badać? Wskazania do badania chromograniny A

Poziom chromograniny A bada się przede wszystkim wtedy, gdy występują objawy charakterystyczne dla rakowiaków, czyli nowotworów neuroendokrynnych, rozwijających się w przewodzie pokarmowym (w żołądku, jelitach, trzustce) i w płucach.

Wskazaniem do badania są takie symptomy, jak:

przyspieszone bicie serca;
zawroty głowy;
skoki ciśnienia;
zaczerwienienie skóry twarzy lub szyi o charakterze napadowym;
nawracające dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak wymioty czy biegunka;
zwiększona potliwość;
„skurcze” oskrzeli i towarzyszące im świsty wdechowe, duszność i kaszel.

Do poważniejszych objawów, przy których trzeba pilnie sprawdzić poziom CgA, należą także: problemy kardiologiczne wynikające z włóknienia zastawek serca, zbyt niskie ciśnienie i towarzyszące mu problemy z oddychaniem, niedrożność jelit.

Chromogranina A – jakie są normy?

Stężenie chromograniny A we krwi określa się w jednostce nmoL/l, czyli nanomol na litr. Przyjmuje się, że fizjologiczny poziom substancji w organizmie nie powinien być wyższy niż 4 nmmoL/l [1]. Im wyższe są te wartości, tym większa może być masa nowotworu. Wynik badania krwi ma więc duże znaczenie przy określaniu rokowania choroby i monitorowania jej leczenia.

Jak wygląda badanie stężenia chromograniny A?

Badanie chromograniny A polega na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej i analizie laboratoryjnej jej stężenia. Wykonywane jest w gabinecie zabiegowym, podobnie jak inne badania krwi. Jest ono mało inwazyjne, choć wiele osób określa je jako nieprzyjemne. Po pobraniu krwi zaleca się delikatne uciśnięcie łokcia (jeśli z tego miejsca została pobrana próbka) i odpoczynek w pozycji siedzącej przez kilka minut.

Jak przygotować się do badania chromograniny A?

Na badanie stężenia chromograniny A należy zgłosić się na czczo, czyli z zachowaniem 8-12-godzinnej przerwy od ostatniego posiłku; najlepiej w godzinach porannych między 7:00 a 10:00. W tym przypadku pora dnia może mieć wpływ na wyniki. W dniu przed badaniem nie powinno się jeść tłustych posiłków i pić alkoholu. Bezpośrednio przed pobraniem krwi można wypić niewielką ilość wody.

Jeśli pacjent przyjmuje preparaty lecznicze lub suplementy diety, powinien wstrzymać się z poranną dawką do zakończenia badania, o ile lekarz prowadzący nie widzi przeciwwskazań ku temu. O przyjmowanych lekach i suplementach warto poinformować zarówno przed rozpoczęciem badania, jak i przed konsultacją lekarską, podczas której omawiane są wyniki.

Chromogranina A w diagnostyce nowotworów neuroendokrynnych

Zbyt wysoki poziom chromograniny A często świadczy o nowotworach neuroendokrynnych, w których przebiegu dochodzi do produkcji zbyt dużej liczby hormonów oddziałujących na układ nerwowy. Są to tzw. rakowiaki zlokalizowane m.in. w przewodzie pokarmowym, płucach, rdzeniu nadnerczy lub trzustce. Szacuje się, że około 70% guzów powstaje w jelitach, trzustce i żołądku, a do najrzadszych lokalizacji należą narządy rodne, tarczyca czy prostata. Nowotwory tego typu dotykają najczęściej osób po 60. roku życia, ale występują znacznie rzadziej niż rak piersi, prostaty czy płuc. Wskaźnik zachorowalności na te choroby wynosi około 5-8 na 100 000 osób [2].

Diagnostyka nowotworów neuroendokrynnych nie jest prosta, ponieważ guzy zazwyczaj rozwijają się powoli, a ich wczesne stadia przebiegają bezobjawowo. Co więcej, rakowiaki dają niespecyficzne symptomy, które łatwo pomylić z innymi schorzeniami, np. chorobami wątroby czy zespołem jelita drażliwego. Dlatego chromogranina A odgrywa tak ważną rolę w procesie diagnostycznym – jako marker nowotworowy może przyspieszyć proces diagnostyki i leczenie. Wśród nowotworów tego typu występują zarówno guzy niezłośliwe, jak i złośliwe, które dają przerzuty np. do węzłów chłonnych.

Trafna diagnoza we wczesnym stadium choroby z pewnością poprawia rokowanie. Nowotwory neuroendokrynne postępują wolno, dlatego lekarze mają czas na wdrożenie różnych form terapii. Szansa na skuteczne wyleczenie istnieje nawet wtedy, gdy wystąpią przerzuty do innych organów.

Chromogranina A – o czym jeszcze może świadczyć wysoki poziom?

Wysoki poziom chromograniny A nie wskazuje automatycznie na obecność nowotworu, ale może pojawiać się w przebiegu innych chorób, wśród których wymienia się mniej i bardziej poważne przypadłości. Podwyższony poziom omawianej substancji występuje również w takich przypadkach, jak:

choroby wątroby,
przewlekłe schorzenia nerek,
cukrzyca,
nadciśnienie,
zanikowy nieżyt błony śluzowej żołądka,
niewydolność serca,
zawał mięśnia sercowego,
zapalenie trzustki,
choroby zapalne przewodu pokarmowego, np. choroba Leśniowskiego-Crohna,
reumatoidalne zapalenie stawów (RZS).

Dodatkowym czynnikiem, który może przyczynić się do zbyt wysokiego poziom chromograniny A, jest również stres.

Niski poziom chromograniny A – co oznacza?

Fizjologiczne stężenie chromograniny A w surowicy krwi nie jest wysokie, dlatego niski poziom tej substancji u zdrowych pacjentów nie ma żadnej wartości diagnostycznej. Badania chromograniny A nie wykonuje się profilaktycznie, ale dopiero wtedy, gdy zachodzi podejrzenie choroby nowotworowej lub innych schorzeń, w których przebiegu poziom tego białka może być podwyższony. Jeśli z jakichś przyczyn – np. ze wskazań terapeutycznych – lekarz będzie chciał podnieść stężenie chromograniny A, ma do tego odpowiednie środki, takie jak inhibitory pompy protonowej (IPP) czy inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).

Nieprawidłowy wynik chromograniny A – co dalej?

Zbyt wysoki wynik chromograniny A to za mało, aby postawić diagnozę. Ujawnienie guza jest możliwe dzięki badaniu ultrasonograficznemu (USG), tomografii komputerowej czy rezonansowi magnetycznemu. Trzeba brać pod uwagę fakt, że wysoki poziom omawianego białka może wynikać z innych schorzeń, dlatego proces diagnostyczny powinien obejmować dodatkowe badania.

Autor: Marta Drzazga

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

A. Dembińska-Kieć i in., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
P. Dobosz (red.), Nowoczesna diagnostyka w onkologii. Innowacje, rekomendacje i ścieżki postępowania w onkologii personalizowanej, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.
B. Solnica, Diagnostyka laboratoryjna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.

Oceń artykuł