Chrypka to najczęściej występujące zaburzenie głosu. To nic innego, jak matowy i szorstki głos. Przyczyną chrypki są m.in. choroby krtani, osłabiające okoliczne mięśnie, i uszkodzenia nerwu krtaniowego wstecznego. Czasem nie udaje się ustalić podłoża jej powstania.
Chrypka jest jedną z częściej występujących dolegliwości. Wskazuje na nieprawidłowości w obrębie układu oddechowego. Towarzyszy jej zazwyczaj uczucie suchości i drapania w gardle. Chrypka łatwo rozwija się w wyniku działania zimnego powietrza lub głośnego mówienia. Lecz to niejedyne jej czynniki sprawcze. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny chrypki, i poznaj najważniejsze informacje na ich temat.
Chrypka – co to jest?
Chrypka to zaburzenie drgań fałdów głosowych, umiejscowionych w krtani, które przejawia się matowym i szorstkim głosem. W zależności od czasu trwania chrypki wyróżnia się:
- postać krótkotrwałą – rozwija się zazwyczaj w wyniku nadwyrężenia głosu bądź jest objawem schorzeń dróg oddechowych,
- postać przewlekłą – inaczej nazywaną chrypką długotrwałą, stwierdza się ją, gdy utrzymuje się ponad 4 tygodnie, może być pierwszym zauważalnym objawem niebezpiecznych schorzeń, w tym nowotworowych.
Krótkotrwała chrypka nie powinna budzić niepokoju. Z kolei postać przewlekła nie może być lekceważona i wymaga konsultacji lekarskiej. Z objawami chrypki najlepiej się zgłosić do laryngologa.
Chrypka – co ją powoduje?
Do powstania chrypki dochodzi w wyniku:
- zaburzeń w przepływie powietrza przez krtań,
- podrażnienia lub uszkodzenia fałdów głosowych,
- uszkodzenia nerwów, które unerwiają mięśnie krtani,
- zaburzenia elastyczności fałdów głosowych,
- uszkodzenia mięśni krtani,
- ograniczenia ruchów samej krtani lub przylegających do niej struktur.
Poniżej przedstawione zostały kluczowe wiadomości na temat możliwych przyczyn chrypki. Należy podkreślić, że zdarzają się przypadki, w których nie sposób określić przyczyny powstania chrypki. Mówi się wówczas o chrypce idiopatycznej.
Chrypka – przyczyny ze strony pierwotnych chorób krtani
Chrypka to podstawowy objaw towarzyszący pierwotnym chorobom krtani. Mogą mieć one postać ostrą lub przewlekłą. Wśród pierwszych wymienia się zapalenie krtani, gardła lub nagłośni. Pierwsze dwa stany zapalne mają zazwyczaj etiologię wirusową, rzadziej bakteryjną czy inną. Zapaleniu krtani poza chrypką towarzyszyć mogą: kaszel, afonia, ogólne złe samopoczucie, gorączka, dreszcze, duszność wdechowa. Zapalenie gardła zazwyczaj współistnieje z innymi chorobami zakaźnymi, takimi jak: ospa wietrzna, odra, przeziębienie, grypa, różyczka. Objawami są zwłaszcza: obrzęk i zaczerwienienie błony śluzowej, silny ból gardła, trudności podczas przełykania, podniesiona temperatura ciała, obrzmienie okolicznych węzłów chłonnych. Zapalenie nagłośni ma głównie bakteryjne podłoże (Haemophilus influenzae typu B, Streptococcus pneumoniae, Streptococcus pyogenes). To przyczyna chrypki u dzieci z grupy wiekowej 2–6 lat. Objawia się świstem krtaniowym, dusznością, dysfagią, przyspieszonym tętnem, gorączką.
Z kolei do przewlekłych chorób krtani należą: uraz spowodowany intubacją, uraz związany z obecnością ciała obcego, tzw. guzki śpiewacze. Te ostatnie to niewielkie narośla powstałe na fałdach głosowych w wyniku przeciążenia strun u osób zawodowo pracujących głosem. Wśród ich objawów znajduje się chrypka, która towarzyszy również: polipom, brodawczakom, owrzodzeniu kontaktowemu, modzelom krtani, zapaleniu swoistemu krtani (gruźlicy, kile, twardzieli), obrzękowi Reinkego (łagodnej, przewlekłej zmianie patologicznej części środkowej krtani, czyli głośni).
Do przewlekłych chorób krtani zalicza się również raka krtani. Przewlekła chrypka może mieć również charakter pozagardłowy, m.in. w przebiegu refluksu żołądkowo-przełykowego, czyli cofaniu się kwaśnej treści pokarmowej z żołądka do przełyku. W konsekwencji dochodzi do podrażnienia okolicznych tkanek. Choroba ta jest wynikiem niesprawności zwieracza dolnego przełyku. Typowa jest dla niej chrypka po jedzeniu. Wspomnieć należy również o chrypce na skutek narażenia na dym tytoniowy, który podrażnia i niszczy nabłonek dróg oddechowych. Dla palaczy typowa jest chrypka z rana, po wstaniu, a w cięższych przypadkach utrzymująca się przez cały czas.
Do pierwotnych chorób krtani, którym towarzyszy chrypka, należy krup. Dla jego określenia używa się także nazwy „błonica krtani”. To choroba zakaźna, wywoływana przez maczugowca błonicy. Najczęściej stwierdza się ją w populacji dzieci. Zakażenie szerzy się głównie drogą kropelkową. Objawami tej przyczyny chrypki są m.in.: zwężenie szpary głośni – nalot na strunach głosowych i ich obrzęk, głośny i szczekający kaszel, nasilająca się duszność, w końcowym stadium bezgłos i wysokie ryzyko uduszenia się.
Należy dodać, że u dzieci chrypka może pojawić się na skutek długiego płaczu lub krzyku.
Chrypka – przyczyny ze strony wtórnych chorób krtani
Do wtórnych schorzeń krtani, w których przebiegu występuje chrypka, zalicza się te powodujące osłabienie mięśni gardła i krtani. Ich przykładem jest miastenia. To choroba autoimmunologiczna, charakteryzująca się nużliwością, czyli nadmierną męczliwością mięśni szkieletowych. Stan ten przejawia się w następujący sposób: opadanie powiek, diplopia, opadanie żuchwy, zaburzenia mimiki twarzy, trudności w pobieraniu pokarmów, zaburzenia oddychania, osłabienie głosu, niewyraźna mowa, chrypka, a wraz z zaawansowaniem choroby osłabienie rąk i nóg. Kolejną chorobą powodującą osłabienie mięśni krtani jest niedoczynność tarczycy. U podłoża tej choroby stoi niedobór hormonów tarczycy. Towarzyszy jej szereg objawów, w tym obniżenie siły mięśniowej, co powoduje zmniejszenie napięcia fałdów głosowych. W konsekwencji powietrze przechodzi przez krtań w nieprawidłowy sposób i dochodzi do zmiany głosu. Do osłabienia mięśni krtani i tym samym pojawienia się chrypki przyczynić się może przewlekłe wziewne stosowanie kortykosteroidów.
Do wtórnych chorób krtani, którym towarzyszy chrypka, należą także te charakteryzujące się zapaleniem stawu pierścienno-nalewkowego, który łączy chrząstki budujące krtań. Wymienia się wśród nich m.in.: dnę moczanową, toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów.
Chrypka z uszkodzenia nerwu krtaniowego wstecznego
Chrypka może być wywołana uszkodzeniem nerwu krtaniowego wstecznego. To gałąź nerwu błędnego, która unerwia liczne struktury, w tym mięśnie krtani i błonę śluzową jej dolnej części. Objawami uszkodzenia nerwu krtaniowego wstecznego poza chrypką, która występuje przy porażeniu jednostronnym, mogą być: bezgłos (przy porażeniu obustronnym), zaburzenia połykania, świst krtaniowy, duszność.
Za uszkodzenie nerwu krtaniowego wstecznego odpowiadać może szereg przyczyn, w tym m.in.: wole tarczycowe, tętniak aorty, tętnicy podobojczykowej prawej czy pnia ramienno-głowowego, nowotwory złośliwe w okolicy szyi, uraz szyi, powiększenie lewego przedsionka, powikłanie po zabiegu chirurgicznym w obrębie szyi.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- J.B. Latkowski, J, Olszewski, Ucho, nos, gardło i krtań, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
- K. Ura-Sabat, E. Niebudek-Bogusz, Obrzęk Reinkego – rozpoznanie i postępowanie, „Otorynolaryngologia” 2017, t. 16, nr 4, s. 131–135.
