Otyłość już dawno przestała być uważana za defekt estetyczny. Dziś medycyna mówi o niej wprost – to jedna z najgroźniejszych chorób cywilizacyjnych, która zajmuje 6. miejsce pod względem śmiertelności i już wkrótce może dotyczyć większej części światowej populacji. Problem ten ma różne oblicza: wyróżnia się otyłość ogólną, brzuszną, pośladkowo-udową, a oprócz tego określa się jej stopnie na podstawie wskaźnika BMI.
Otyłość jako choroba
Otyłość to coś znacznie więcej niż nadmiar kilogramów. To patologiczny stan, w którym dochodzi do znacznego wzrostu poziomu tkanki tłuszczowej – u kobiet wskaźnik ten wynosi powyżej 35%, a u mężczyzn 25%. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest to jedna z chorób cywilizacyjnych, która może prowadzić do przedwczesnej śmierci. Co gorsza, zazwyczaj występuje ona razem z innymi powszechnymi schorzeniami, takimi jak cukrzyca typu 2 i miażdżyca.
Otyłość wrodzona wiąże się z zaburzeniami genetycznymi na poziomie metabolizmu, natomiast otyłość nabyta to schorzenie powstałe jako efekt uboczny niektórych chorób (np. niedoczynności tarczycy) lub niezdrowego trybu życia. W każdym przypadku wymaga gruntownych badań diagnostycznych i wdrożenia odpowiedniego leczenia, które obejmuje dietę, a niekiedy interwencje chirurgiczne, np. zmniejszenie żołądka.
Rodzaje otyłości
Otyłość może dotyczyć całego ciała lub jego wybranych partii. Dlatego wyodrębnia się otyłość uogólnioną, brzuszną i pośladkowo-udową.
Otyłość uogólniona
Poziom tkanki tłuszczowej wzrasta równomiernie we wszystkich partiach ciała. Zwiększona masa obciąża stawy i utrudnia poruszanie się. Jeśli waga wciąż wzrasta, kluczowe narządy stają się niewydolne. Wzrasta też ryzyko pojawienia się innych chorób i stanów związanych z otyłością, takich jak: miażdżyca, choroba wieńcowa, cukrzyca typu 2 czy zawał serca.
Otyłość brzuszna (androidalna)
Jak sama nazwa wskazuje, dotyczy ona okolic brzucha. Otyłość brzuszną (lub trzewną) diagnozuje się nawet u osób, które mają prawidłowy wskaźnik BMI. W tej sytuacji często dochodzi do otłuszczenia najważniejszych organów, takich jak wątroba czy serce. Aby zdiagnozować otyłość brzuszną, należy wziąć pod uwagę wskaźnik WHR (waist-to-hip ratio), czyli stosunek obwodu talii do obwodu brzucha.
Są różne rodzaje otyłości brzusznej. Brzuch u osoby otyłej może mieć charakter:
- stresowy – nadmierna produkcja kortyzolu powoduje szybsze i łatwiejsze odkładanie się tkanki tłuszczowej. Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym jest siedzący tryb życia;
- hormonalny – za główną przyczynę otyłości uważane są zaburzenia gospodarki hormonalnej. Dlatego z problemem zmagają się m.in. osoby chore na niedoczynność tarczycy lub chorobę Hashimoto;
- ciążowy – wystający brzuch po ciąży to nie tylko dodatkowa warstwa tłuszczu. Za otyłością tego rodzaju często stoi rozstęp mięśni prostych. Środkami zapobiegawczymi są tu fizjoterapia i zdrowe nawyki w życiu codziennym (rezygnacja z dźwigania ciężkich przedmiotów, utrzymywanie prawidłowej postawy ciała etc.);
- alkoholowy – to tzw. brzuch piwny, który powstaje na skutek nadmiernego spożycia alkoholu. Trzeba pamiętać, że napoje wysokoprocentowe dostarczają mnóstwo kalorii. Spożywane w godzinach wieczornych, zamieniają się w tłuszcz.
Otyłość pośladkowo-udowa (gynoidalna)
To sytuacja, kiedy tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie na pośladkach i udach. Problem ten dotyczy głównie kobiet, których typ sylwetki porównywany jest do gruszki, i ma najczęściej podłoże hormonalne. W jej diagnozowaniu również bierze się pod uwagę wskaźnik WHR. Otyłość tego rodzaju jest mniej groźna niż ta brzuszna, jednak również zmniejsza komfort codziennego życia.
Stopnie otyłości
Stopnie otyłości określane są na podstawie międzynarodowej skali BMI (body mass index). Aby obliczyć BMI, należy podzielić masę ciała podaną w kilogramach przez wzrost podany w metrach i podniesiony do kwadratu. Nie musisz samodzielnie dokonywać tych obliczeń – w internecie znajdziesz kalkulatory BMI.
Otyłość I stopnia
Można o niej mówić, gdy wskaźnik BMI wnosi 30–34,5. Już w tym momencie wzrasta ryzyko pojawienia się dodatkowych chorób, takich jak cukrzyca czy miażdżyca. Nadmiar kilogramów nie jest jeszcze na tyle duży, aby uniemożliwić aktywność fizyczną, która w połączeniu ze zdrową dietą pomaga powrócić do prawidłowej wagi.
Otyłość II stopnia
Otyłość II stopnia to przedział między 35 a 39,9. Ryzyko zawału serca czy udaru mózgu staje się coraz większe. Ze względu na dużą masę ciała nie wszystkie ćwiczenia fizyczne są możliwe. Aby pozbyć się dodatkowych kilogramów, należy wprowadzić do codziennego życia – oprócz diety redukcyjnej – umiarkowane ćwiczenia fizyczne, takie jak długie spacery czy nordic walking. Na początkowym etapie utraty wagi najbardziej pomocny okazuje się długi trening o niskiej intensywności.
Otyłość III stopnia (otyłość olbrzymia)
Kiedy wskaźnik BMI przekroczy 40, można mówić o otyłości III stopnia lub o otyłości olbrzymiej. Osoby, które znajdują się poza tą skalą, gdzie praktycznie nie istnieje górna granica, są najbardziej narażone na wszelkie powikłania nadmiaru kilogramów. Ten patologiczny stan może prowadzić do śmierci, a niekiedy jedynym ratunkiem okazuje się operacja zmniejszenia żołądka. Trzeba jednak pamiętać, że zbyt wysoka waga stanowi przeciwwskazanie do tego rodzaju zabiegów, więc kwalifikacja do operacji wymaga często utraty określonej części nadprogramowych kilogramów.
Otyłość u dzieci
Problem coraz częściej dotyczy dzieci i młodzieży. Jego przyczyną są nie tylko predyspozycje wrodzone, ale także nieprawidłowe nawyki żywieniowe, kształtowane od najmłodszych lat. Otyłość u najmłodszych diagnozuje się na podstawie siatek centylowych, bo do 14. roku życia nie stosuje się skali BMI. Po przekroczeniu tego wieku otyłość u nastolatków diagnozuje się na podstawie międzynarodowego wskaźnika.
Autor: Marta Drzazga
Bibliografia
- A. Mamcarz i in., Otyłość i jej powikłania, Praktyczne zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2021.
- M. Obara-Gołębiowska, Nadwaga, otyłość i psychologia, Warszawa 2020.
Badanie mykologiczne paznokci – na czym polega? Poprzedni wpis 