Jak obniżyć cukier? Badania, normy i interpretacja wyniku

Dieta jest kluczowym czynnikiem w utrzymaniu prawidłowej kontroli metabolicznej. U osób będących w grupie ryzyka, z wysokim poziomem cukru we krwi, dieta stanowi główny czynnik zapobiegający rozwojowi cukrzycy typu 2 i otyłości. Zarówno w celach profilaktycznych, jak i u osób chorych dieta nie powinna różnić się od podstawowych zaleceń zdrowego żywienia, wydanych przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne.

Co oznacza podwyższona glukoza we krwi?

Za normę prawidłowego stężenia glukozy uznawane są wartości <100 mg/dl. Górna granica normy może wynikać z błędnego przygotowania do badania i na przykład ze spożycia na noc posiłku o wysokim ładunku energetycznym. W takim przypadku badanie wymaga powtórzenia. Wynik w przedziale 100–125 mg/dl wskazuje na zaburzenia metaboliczne i konieczność przeprowadzenia dodatkowych badań, m.in. doustnego testu tolerancji glukozy. Natomiast stężenie glukozy na poziomie >126 mg/dl wskazuje na cukrzycę. Jednak przed postawieniem diagnozy badanie należy powtórzyć i dodatkowo rozszerzyć o inne parametry krwi, gdyż dopuszczalne jest zafałszowanie wyniku na skutek błędnego przygotowania pacjenta lub działania innych czynników, np. chorób przewlekłych. Bardzo wysoki poziom cukru we krwi może również wynikać z ciąży, chorób tarczycy, chorób trzustki i działania niektórych leków. Potwierdzeniem cukrzycy jest wynik >200 mg/dl w doustnym teście obciążenia glukozą [1].

Co podnosi cukier we krwi?

Na poziom cukru we krwi wpływa przede wszystkim dieta. U osób z podwyższonym parametrem w wywiadzie lekarskim stwierdzane są podstawowe błędy w sposobie i w jakości żywienia. Pierwszym jest nieregularne spożywanie posiłków. Do popełnianych błędów należy też zwiększona gęstość energetyczna diety, która jest niewspółmierna do ilości spalanych kalorii. Błędem żywieniowym okazuje się również nieprawidłowa kompozycja posiłków, w których przeważają produkty bogate w cukier i z wysokim indeksem glikemicznym. Warto wiedzieć, że spożywanie w nadmiarze produktów o wysokim indeksie glikemicznym sprzyja zaburzeniom gospodarki węglowodanowej, a także rozwojowi chorób układu krążenia. 

Przykładowe produkty spożywcze z wysokim i średnim indeksem glikemicznym:

• wyroby pszeniczne (pieczywo jasne, makarony); 
• płatki kukurydziane;
• produkty typu fast food; 
• biały ryż; 
• lody; 
• słodycze; 
• suszone i kandyzowane owoce; 
• owoce z puszki; 
• niektóre owoce i warzywa, np.: buraki, bóg, dynia, arbuz, czarne winogrona, ananasy.

Podwyższony poziom cukru we krwi może też wynikać z przyjmowanych leków o działaniu hipoglikemizującym.

Do tymczasowego wahania poziomu glukozy dochodzi podczas intensywnego wysiłku fizycznego. U osób chorych na cukrzycę typu 2 do krótkotrwałego wzrostu cukru we krwi może dojść nawet po umiarkowanej aktywności. Przyczyną tego jest wysiłek, który dla organizmu stanowi stres. Wydzielane są wówczas hormony (adrenalina, kortyzol i noradrenalina) pobudzające wyrzut glukozy, którą następnie mięśnie zużywają jako paliwo energetyczne. Stan ten jest fizjologiczny. Dlatego też pomiar poziomu cukru po wysiłku jest niewiarygodny. Podobne działanie do wpływu aktywności na wzrost cukru we krwi ma silny stres. Długotrwałe i częste napięcia nerwowe zwiększają ryzyko cukrzycy.

Jak obniżyć cukier we krwi?

Modyfikacja sposobu żywienia jest najprostszym i najbardziej skutecznym sposobem ustabilizowania poziomu cukru we krwi. Prawidłowo skomponowana dieta nie tylko reguluje metabolizm organizmu, ale zapobiega też niedoborom składników mineralnych i witaminowych, które u osób z grupy ryzyka mają duże znaczenie w profilaktyce cukrzycy. 

Celem diety obniżającej poziom glukozy we krwi nie jest całkowita eliminacja cukru, ale wypracowanie nawyku spożywania jego bezpiecznych i niezbędnych dla organizmu ilości.

Zasady żywienia w celu obniżenia poziomu cukru we krwi:

1. Dieta powinna wykluczać cukier samodzielnie dodawany do posiłków i napojów. 
2. Należy wyeliminować żywność, która zawiera w składzie bardzo duże ilości cukru, również w formie zamienników, takich jak syrop glukozowo-fruktozowy. 
3. Podstawą diety na obniżenie cukru powinny być: chude mięso, tłuste, morskie ryby, nasiona i orzechy, oleje roślinne, produkty pełnoziarniste, nasiona strączkowe, chudy nabiał, warzywa. 
4. Głównym źródłem cukru powinny być owoce z niskim indeksem glikemicznym, np. pomarańcze, jabłka, brzoskwinie, śliwki, truskawki, gruszki, grejpfruty, borówki.
5. Owoce należy spożywać do południa. Wynika to z tego, że w godzinach popołudniowych i wieczornych dochodzi do spowolnienia metabolizmu. Skutkiem tego spożyte węglowodany (cukier z owoców) nie zostaną zużyte na energię, ale będą magazynowane w tkance tłuszczowej.
6. W przypadku chęci zjedzenia słodyczy warto wybierać przekąski i desery z możliwie najniższą zawartością cukru i z niskim indeksem glikemicznym. Zdrowym wyborem jest gorzka czekolada, po którą mogą sięgać nawet osoby chorujące na cukrzycę. 

Działanie obniżające cukier mają niektóre zioła, np. morwa biała, pokrzywa, owoce jałowca, liście poziomki, korzeń żeń-szenia, mniszek lekarski. Wpływają one na usprawnienie metabolizmu, wspomagają procesy trawienia węglowodanów i przyspieszają przemianę materii. Należy jednak pamiętać o przeciwwskazaniach do stosowania ziół. Niektóre z nich nie mogą być łączone z określonymi lekami, np. na nadciśnienie. Napary ziołowe nie powinny być również stosowane zbyt długo i w nadmiarze. Dlatego przed wyborem ziół warto skonsultować się z lekarzem. 

Badania poziomu cukru we krwi

Badanie poziomu cukru we krwi polega na oznaczeniu stężenia glukozy na czczo. Powinno być ono wykonywane profilaktycznie przynajmniej raz w roku, również przez osoby z grupy ryzyka rozwoju cukrzycy. Czynnikami ryzyka są m.in.: 

• otyłość lub nadwaga;
• znikoma aktywność fizyczna lub jej brak; 
• nadciśnienie; 
• rodzinnie występująca cukrzyca; 
• nieprawidłowe wyniki testów tolerancji glukozy lub badania glikemii na czczo;
• nieprawidłowe wyniki profilu lipidowego;
• obecność glukozy w moczu; 
• przebyta cukrzyca ciążowa; 
• nieprawidłowe nawyki żywieniowe;
• waga urodzeniowa powyżej 4 kg;
• nadczynność kory nadnerczy; 
• przyjmowanie leków steroidowych.

Ponadto badanie poziomu glukozy należy wykonać w przypadku pojawienia się objawów:

• zwiększonego pragnienia; 
• częstego oddawania dużych ilości moczu; 
• nagłej utraty masy ciała; 
• przewlekłego odczuwania głodu;
• przewlekłego zmęczenia; 
• nadmiernej senności w ciągu dnia; 
• apatii; 
• często nawracających infekcji układu moczowego; 
• trudno gojących się ran;
• nudności; 
• pojawienia się acetonowego zapachu z ust. 

Badanie poziomu glukozy powinno być przeprowadzone w godzinach porannych na czczo. Ostatni posiłek należy spożyć najpóźniej o godz. 18:00 poprzedniego dnia. Bardzo ważne jest powstrzymanie się przynajmniej na dwie doby wcześniej od intensywnej aktywności fizycznej. 

Bibliografia

1. K. Korzeniowska, A. Jabłecka, Cukrzyca (Część II), „Farmacja Współczesna” 2009, 2, s. 36–41.
2. D. Włodarek, D. Głąbska, Zwyczaje żywieniowe osób chorych na cukrzycę typu 2, „Diabetologia Praktyczna” 2010, 11(1), s. 17–23.
3. B. Kulczyński, A. Gramza-Michałowska, Znaczenie indeksu i ładunku glikemicznego w zapobieganiu rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, „Problemy Higieny Epidemiologii” 2015, 96(1), s. 51–56.

Oceń artykuł