Ospa wietrzna – objawy u dzieci i dorosłych

Ospa wietrzna, potocznie nazywana „wiatrówką”, to choroba zakaźna, której źródłem jest drugi człowiek. Najczęściej chorują dzieci, jednak zdarza się, że atakuje ona też młodzież i dorosłych. Dowiedz się, jakie są objawy ospy wietrznej i jak można ją leczyć.

Ospa wietrzna – charakterystyka

Każdego roku w Polsce na ospę wietrzną choruje od 150 tys. do 220 tys. osób, z czego większość to dzieci do 10. roku życia. Jest to jedna z najbardziej zakaźnych chorób. Wywołuje ją wirus Varicella zoster virus (VZV), odpowiedzialny także za półpaśca. Szacuje się, że przeszło 95 proc. populacji go ma i prędzej czy później zachoruje na ospę lub półpasiec.

Wirus bytuje tylko w człowieku i można się nim zarazić wyłącznie przez kontakt z druga osobą. Nie bez powodu nazywany jest potocznie „wiatrówką”. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Wraz z powietrzem wirus jest w stanie przenosić się na odległość nawet kilkudziesięciu metrów. Można się także zarazić poprzez dotykanie tych samych przedmiotów oraz kontakt z płynem z pęcherzyków chorego. Choroba występuje falami. Oznacza to, że gdy zachoruje jedno dziecko w żłobku lub w przedszkolu, następuje seria zachorowań. Pierwsze objawy ospy przypominają zwykłą infekcję, ważne jest więc, aby w przypadku złego samopoczucia zrezygnować z przyprowadzania malucha do placówki, w której ma on kontakt z innymi dziećmi.

Pamiętaj, że ospą możesz zarazić się także po kontakcie z osobą chorą na półpasiec. Co ważne, nawet po wyleczeniu ospy wietrznej wirus zostaje w organizmie i może powodować półpasiec. U dzieci ospa zazwyczaj przebiega łagodnie i rzadko kiedy powoduje powikłania. Z wiekiem przebieg choroby jest coraz cięższy, a ryzyko skutków ubocznych większe.

Objawy ospy wietrznej

Pierwsze objawy ospy wietrznej są niespecyficzne, więc można je pomylić z inną infekcją. Pojawiają się zazwyczaj kilka dni po kontakcie z osobą zarażoną. Do objawów ospy wietrznej należą:

podwyższona temperatura,
złe samopoczucie,
bóle mięśni,
bóle głowy,
zmiany w postaci wykwitów na skórze.

Charakterystyczne zmiany na skórze różnią się od tych spowodowanych innymi chorobami. Występują w postaci nieregularnych, czerwonych plamek, które atakują też owłosioną skórę głowy. Wysypka w ciągu kilku dni przechodzi przez kilka faz. Po kilkunastu godzinach od pojawienia się niektóre plamki znikają, a inne przekształcają się w pęcherzyki wypełnione płynem. Zmiany mogą zaatakować nie tylko skórę, ale także błony śluzowe, np. w krtani, w okolicach ujścia cewki moczowej, na narządach płciowych, w jamie ustnej, na spojówkach i w jelitach. Następnie pęcherzyki powoli się wysuszają i odpadają. Wysypka powoduje świąd, czym zmusza do drapania się. Niestety nie można tego robić, bo ulga będzie krótkotrwała, a dodatkowe podrażnienie krost nasila dolegliwości i prowadzi do powstawania blizn.

Ospa wietrzna u dzieci i dorosłych

Ospa wietrzna nazywana jest chorobą wieku dziecięcego, atakuje bowiem głównie dzieci do 10. roku życia. Zdarza się jednak, że jej ofiarą padają dorośli. Ospa u dzieci przebiega łagodniej niż w starszym wieku. Rzadko powoduje powikłania i zazwyczaj rozwija się dłużej. Co ciekawe, dzieci karmione piersią rzadziej chorują, gdyż w mleku matki znajdują się przeciwciała, które chronią przed wirusem. Na ospę można zachorować tylko raz, jednak wirus dalej znajduje się w organizmie i w przyszłości może spowodować półpaśca. Ospa u dzieci trwa około 2 tygodni. Czasami, choć stosunkowo rzadko, powoduje powikłania w postaci:

blizn,
liszajca zakaźnego,
róży,
sepsy,
wstrząsów toksycznych,
zapalenia opon mózgowych,
zapalenia wątroby,
zapalenia mięśnia sercowego.

W przypadku ospy wietrznej u osób dorosłych pojawiają się takie same objawy, jak u dzieci, jednak są one nasilone, a przebieg choroby cięższy. Zwiększa się także ryzyko groźnych dla zdrowia powikłań. U osób dorosłych gorączka może sięgać nawet 40 stopni, niekiedy towarzyszą jej nudności i brak apetytu, a wysypka pokrywa niemal całą skórę. Całkowite wyleczenie trwa nawet 3 tygodnie.

Jeśli chcesz się dowiedzieć, czy w Twoim organizmie znajduje się wirus ospy wietrznej, możesz wykonać test na obecność przeciwciał IgM dla antygenów odpowiednich dla Varicella zoster virus (VZV).

Ospa wietrzna w ciąży

Kobiety w ciąży powinny szczególnie uważać na wirus ospy wietrznej. Jeśli planujesz zajście w ciążę, koniecznie się zaszczep i unikaj przebywania w dużych skupiskach ludzkich, zwłaszcza między dziećmi. Zakażenie wirusem ospy wietrznej w pierwszym lub drugim trymestrze może powodować uszkodzenia płodu w postaci niedorozwoju kończyn i palców, wad oczu oraz zaniku kory mózgowej. Choroba u matki na kilka dni przed porodem spowoduje chorobę dziecka. Jej przebieg jest zazwyczaj bardzo ciężki i w 30 proc. kończy się śmiercią noworodka.

Ospa wietrzna – leczenie

W przypadku ospy wietrznej ważna jest profilaktyka. Istnieje skuteczna szczepionka przeciw tej chorobie. Jest ona zalecana wszystkim, którzy nie przechodzili jeszcze ospy. U dzieci do 12. roku życia szczepienie jest obowiązkowe. Nie należy się go bać, gdyż jest bezpieczne i zwykle nie powoduje skutków ubocznych. Dobrowolnie możesz się jednak zaszczepić w każdym wieku. Jeśli już dojdzie do zakażenia, wówczas leczenie polega głównie na łagodzeniu objawów. Zalecane jest podawanie środków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych oraz smarowanie zmian preparatami przeciwświądowymi. Aby uniknąć zakażeń bakteryjnych, pamiętaj o częstej zmianie pościeli i ubrań oraz o kąpielach z dodatkiem preparatów antyseptycznych. Powinieneś przyjmować dużo płynów i mieć spokój. Należy być w stałym kontakcie z lekarzem na wypadek wystąpienia powikłań.

Autor: Agata Muchowska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

D. Andrzejewska, Ospa wietrzna, szczepienie czy „ospa party”?, Czelej, Warszawa 2018.
M. Bartkowiak-Emeryk, Wybrane choroby zakaźne o etiologii wirusowej u dzieci – zarys kliniczny, standardy immunoprofilaktyki, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
A. Załęski, Ospa wietrzna, „Medycyna Praktyczna” 2021, nr 4 (362), s. 105–114.
M. Figlerowicz, Choroby zakaźne przebiegające z wysypką u dzieci: różnicowanie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021.
L. Szenborn, Choroby wieku dziecięcego u dorosłych. Cz. 1. Ospa wietrzna i półpasiec, „Medycyna Praktyczna” 2019, nr 5 (339), s. 104–112.