Moczenie nocne to bezwiedne oddawanie moczu w czasie snu, które dotyczy najczęściej dzieci, rzadziej osób dorosłych. Obecność tego objawu wymaga przeprowadzenia dokładnej diagnostyki celem określenia przyczyny jego występowania. Dowiedz się, jakie choroby należy wykluczyć i jak wygląda postępowanie u osób z moczeniem nocnym.
Moczenie nocne – co to jest?
Moczenie nocne, czyli bezwiedne oddawanie moczu podczas snu, jest najczęstszą przyczyną zgłaszania się rodziców z dziećmi do poradni urologicznej. Rozpoznaje się je u dzieci po 5. roku życia oraz u młodszych dzieci, gdy moczenie pojawia się po skutecznym odpieluchowaniu (suche noce miały miejsce przez przynajmniej 6 miesięcy), rzadziej u osób dorosłych.
Moczenie nocne rozpoznaje się, gdy „mokre” noce występują co najmniej 2 razy w tygodniu, dłużej niż przez 3 miesiące. Wyróżnia się również moczenie monosymptomatyczne (nie towarzyszą mu inne objawy z dróg moczowych) oraz niemonosymptomatyczne (występują inne nieprawidłowości dotyczące układu moczowego, np. nietrzymanie moczu).
Przyczyny moczenia nocnego nie zostały do końca poznane. Bierze się pod uwagę wpływ czynników genetycznych – wykazano, iż w przypadku moczenia nocnego u jednego z rodziców szansa na wystąpienie dolegliwości u dziecka wynosi 44%, a dodatni wywiad u obojga rodziców zwiększa to ryzyko do 77%.
Kogo może dotyczyć moczenie nocne?
Moczenie nocne obserwuje się zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych. Szacuje się, iż problem dotyczy aż 15% 7-latków, 10% 10-latków, 2% nastolatków i nawet 1% osób dorosłych. W wieku dziecięcym moczenie nocne jest spotykane częściej u chłopców.
Przyczyny występowania moczenia nocnego
Rozpoznanie przyczyny moczenia nocnego umożliwia włączenie właściwego leczenia. Jest to bardzo istotne, ponieważ problem moczenia bywa bardzo trudnym doświadczeniem dla całej rodziny i niewłaściwie potraktowany, może powodować stres u dziecka.
Badania naukowe dowiodły, iż do wystąpienia moczenia nocnego może doprowadzić kilka czynników, m.in. nadmierna ilość wytwarzanego moczu (poliuria) oraz dysfunkcja pęcherza moczowego.
U osób z moczeniem nocnym należy wykonać diagnostykę w kierunku:
- cukrzycy – często pierwszymi objawami choroby są nadmierne pragnienie (polidypsja) i nadmierna ilość oddawanego moczu (poliuria). Podstawowym badaniem w kierunku cukrzycy jest badanie stężenia glukozy na czczo,
- chorób nerek – przewlekła choroba nerek prowadzi do zaburzenia zagęszczania moczu w cewkach nerkowych i do oddawania jego nadmiernej ilości, również w godzinach nocnych. Do oceny czynności nerek służy przede wszystkim badanie stężenia kreatyniny (z wyliczeniem filtracji kłębuszkowej GFR) i mocznika we krwi,
- wad anatomicznych układu moczowego – diagnostyka obejmuje m.in. USG i badania z kontrastem (cystografię),
- moczówki prostej – schorzenia, w którego przebiegu oddawane są duże ilości rozcieńczonego moczu wskutek zaburzenia wydzielania hormonu wpływającego na zagęszczenie moczu – wazopresyny (mowa wówczas o moczówce centralnej) – lub jego nieprawidłowego działania w nerkach (to moczówka nerkowa),
- hiperkalcemii (zbyt wysokiego poziomu wapnia) – w przebiegu schorzeń endokrynologicznych lub u osób stosujących suplementację zbyt wysokich dawek witaminy D,
- padaczki – bezwiedne oddawanie moczu jest często spotykane u osób z napadem drgawek,
- zaburzeń psychicznych, w tym tzw. polidypsji psychogennej, która polega na przyjmowaniu nadmiernej ilości płynów. Może być jednym z objawów zaburzeń lękowych czy schizofrenii.
Kryteria rozpoznania moczenia nocnego
Rozpoznanie moczenia nocnego stawia się po wykluczeniu chorób w przypadku spełnienia określonych warunków, które zostały określone w Kryteriach diagnostycznych zaburzeń psychicznych DSM-5:
- nawracające epizody moczenia bezwiednego/niezależnego od woli,
- epizody mają miejsce przynajmniej 2 razy w tygodniu przez minimum 3 kolejne miesiące,
- moczenie jest związane ze stresem i nieprawidłowym funkcjonowaniem w szkole,
- moczenie dotyczy dziecka w wieku co najmniej 5 lat,
- moczenie nie ma związku z chorobą lub przyjmowanymi lekami.
Jak zapobiegać dalszemu moczeniu nocnemu?
Moczenie nocne wymaga zwykle długiej terapii, dopasowanej do indywidualnych potrzeb pacjenta. Monitorowanie przebiegu leczenia przez doświadczonego specjalistę jest istotnym elementem, pozwalającym na uzyskanie lepszych efektów. Zaleca się, aby po postawieniu diagnozy terapię rozpocząć jak najwcześniej, najlepiej jeszcze przed ukończeniem 6. r.ż. w przypadku małych dzieci.
Pierwszym krokiem na drodze do „suchych” nocy jest modyfikacja codziennych nawyków. Zaleca się, aby przed położeniem się do łóżka ograniczyć ilość wypijanych płynów (na 2 godziny przed snem) i spożywanych produktów mlecznych (na 4 godziny przed spoczynkiem).
Najlepsze efekty w leczeniu przynosi zazwyczaj system budzenia. Polega on na nastawianiu alarmu na wybraną godzinę w nocy celem wybudzenia dziecka i zaprowadzenia go do toalety, aby oddało mocz. Wskazana jest w tym okresie rezygnacja z pieluch i zakładanie dziecku bielizny. Szacuje się, iż daje to pozytywne efekty po 3–4 miesiącach stosowania u 66–70% dzieci. Terapię uznaje się za skuteczną, gdy przez miesiąc pacjent wybudza się samoistnie celem oddania moczu do toalety.
Pomocniczą rolę odgrywają środki farmakologiczne, zwykle desmopresyna, stosowana w postaci aerozolu do nosa lub jako preparat do podawania podjęzykowego. Desmopresyna jest syntetycznym analogiem wazopresyny, zmniejszającym produkcję moczu. Poprawę (zmniejszenie „mokrych” nocy o połowę) obserwuje się u 60–70% pacjentów. Niestety, odstawienie leku u większości z nich powoduje nawrót objawów.
Warto pamiętać o odpowiednim wsparciu psychologicznym pacjenta i spróbować ograniczyć jego stres w obliczu występujących dolegliwości. Szczególnie starsze dzieci mogą postrzegać moczenie nocne jako wstydliwy objaw, prowadzący do obniżenia poczucia własnej wartości. Rolą rodzica i lekarza jest nie tylko leczenie, ale przede wszystkim wspieranie dziecka w tym trudnym dla niego czasie.
Autor: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- Rincon M., Leslie S., Lotfollahzadeh S., Nocturnal Enuresis, „StatPearls”, 2022, dostęp online: sierpień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545181/.
- Akhavizadegan H. i in., A comprehensive review of adult enuresis, „StatPearls”, 2019, dostęp online: sierpień 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6737735/.
