Objawy HPV – do czego może doprowadzić zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego?

Objawy HPV są różnorakie. Wirus brodawczaka ludzkiego jest główną przyczyną rozwoju zarówno raka szyjki macicy, jak i stosunkowo powszechnie występujących w społeczeństwie kurzajek czy brodawek na stopach. Patogenem tym można się łatwo zarazić. W Polsce nie obowiązują zapobiegające mu szczepienia.

Zakażenie wirusem HPV jest jednym z częściej występujących w społeczeństwie. Patogen ten odpowiada za szereg patologii, z których część stanowi zagrożenie dla życia. Sprawdź, jakie mogą być objawy HPV oraz które z typów wirusa są najbardziej niebezpieczne.

Wirus HPV – co to za patogen?

Wirus brodawczaka ludzkiego (Human papilloma virus – HPV) należy do rodziny papillomawirusów. Odkrytych zostało ponad 120 jego typów. Aby określić, który z nich odpowiada za zakażenie, wykonuje się specjalne badania z krwi. Patogen ten może być przyczyną wielu jednostek chorobowych. Do zakażenia wirusem HPV dochodzi najczęściej drogą płciową lub przez kontakt z naskórkiem. Możliwe jest również przekazywanie patogenu dziecku przez matkę podczas porodu. Wirus wnika do komórek warstwy podstawnej nabłonka we wrotach zakażenia. Szacuje się, że nawet połowa społeczeństwa w ciągu swojego życia przechodzi zakażenie wirusem HPV.

Zakażenie HPV – objawy łagodne 

Wirus HPV odpowiada za szereg łagodnych zmian. Należą do nich m.in. kurzajki, brodawki i kłykciny kończyste.

Kurzajki 

Odpowiada za nie zakażenie HPV 2, 4, 7. Inaczej nazywane są brodawkami zwykłymi. Osiągają 0,5–1 cm wielkości, mają kolor skóry. To grudki naskórkowe o nierównej powierzchni. Lokalizują się najczęściej na palcach rąk, rzadziej pod płytką paznokcia lub na wałach paznokciowych.

Brodawki stóp

Odpowiada za nie zakażenie HPV 1 i 2. Zlokalizowane są na podeszwowej części stóp. Mogą osiągać 1–2 cm wielkości. Mają szorstką powierzchnię i kolor skóry. Mogą być głębokie i rozsiane lub powierzchowne, tworzące skupiska (brodawki mozaikowe). Niekiedy utrudniają chodzenie.

Brodawki płaskie 

Odpowiada za nie zakażenie HPV 3, rzadziej 10, 27, 28. Nazywane są też brodawkami młodocianych. Mają gładką powierzchnię. Osiągają rozmiar kilku milimetrów. Są lekko uwypuklone. Mogą przyjąć ułożenie liniowe w miejscu zadrapania. Występują najczęściej na twarzy, rzadziej na grzbietowej stronie dłoni, na ramionach, kolanach.

Kłykciny kończyste 

Odpowiada za nie zakażenie HPV 6, 11, 42, 43, 44. Inaczej określa się je brodawkami wenerycznymi lub płciowymi. Zmiany lokalizują się na zewnętrznych i wewnętrznych narządach płciowych. W przypadku kobiet rozwijają się zazwyczaj na wargach sromowych, w przedsionku pochwy, w okolicy krocza i odbytu, w pochwie. U mężczyzn objawy zakażenie HPV pojawiają się na żołędzi, w cewce moczowej, po wewnętrznej stronie napletka. Zmiany brodawkowate narządów płciowych pojawiają się od kilku tygodni do kilku miesięcy od zakażenia wirusem HPV. Konsekwencją kłykcin kończystych u mężczyzny może być stulejka. Kłykciny kończyste przybierają różny wygląd – od niewielkich zmian brodawkowych do olbrzymich tworów kalafiorowatych. Zdarzają się przypadki, w których zmiany lokalizują się na błonie śluzowej gardła, krtani lub jamy ustnej; są wówczas bardzo trudne do wyleczenia i często nawracają. Stosowane jest leczenie miejscowe – farmakoterapia (leki przeciwwirusowe), laseroterapia, krioterapia (zamrażanie ciekłym azotem), elektrokoagulacja, chirurgiczne usunięcie.

Wirus HPV – objawy nowotworowe 

W wielu przypadkach zakażenie wirusem HPV znajduje się w fazie latencji. Nie obserwuje się żadnych objawów wirusa HPV, który dzięki działaniu układu odpornościowego samoistnie ustępuje. Jednakże wśród osób zmagających się z różnych powodów z osłabieniem odporności istnieje ryzyko przewlekłego zakażenia, co sprzyja rozwojowi chorób nowotworowych. Wśród dziesiątek typów wirusa HPV za typy onkogenne, tzw. typy wysokiego ryzyka, uważa się HPV 16 i 18, rzadziej tzw. typy umiarkowanego ryzyka, takie jak: 31, 33, 35, 39, 40, 43, 51, 52, 53, 54, 55, 56 i 58. Szacuje się, że złośliwe nowotwory związane z zakażeniem wirusem HPV stanowią 3,3% przypadków u kobiet i 2% u mężczyzn. 

Wirus HPV a raki narządów płciowych

Omawiany patogen predysponuje do powstania chorób nowotworowych narządów płciowych i nie tylko. Należą do nich m.in.:

• rak prącia – jest przyczyną 0,4% zgonów z powodu chorób nowotworowych; najczęstsze objawy miejscowe to: uczucie pieczenie w cewce moczowej, krwawienie z guza, zmiana koloru i grubości skóry, zgrubienie penisa, trudności w oddawaniu moczu, zaburzenia erekcji, ból podczas stosunku,
• rak sromu – może rozwijać się bezobjawowo lub towarzyszą mu następujące objawy: pieczenie, świąd, dyskomfort, owrzodzenie, naciek, a w zaawansowanej postaci kalafiorowata narośl,
• rak pochwy – najczęstsze objawy to: krwawienia z narządu rodnego, parcie i zaburzenia w oddawaniu moczu, rzadziej bóle, dyskomfort podczas stosunku,
• rak odbytu – objawy to m.in.: krwawienie, wydzielina z odbytu, ból, świąd, powiększenie węzłów chłonnych, zmiana wyglądu stolca czy zaburzenia pracy jelit.

Infekcja wirusem HPV jest warunkiem koniecznym do powstania raka szyjki macicy. Objawy tej choroby stanowią przede wszystkim: krwawienie pomiędzy miesiączkami, krwawienie po stosunku, obfitsze miesiączki, obfite upławy, ból w podbrzuszu podczas stosunku lub oddawania moczu, niekiedy ból miednicy i wydzielina z pochwy o nieprzyjemnym zapachu.

Wirus HPV a raki okolicy gardła i jamy ustnej

W ostatnich latach poza wpływem wirusa HPV na nowotwory narządów płciowych coraz częściej podkreśla się jego rolę w rozwoju raka jamy ustnej i ustogardła, czyli ustnej części gardła. Udział wirusa HPV w rakach gardła środkowego szacowany jest na 18,3–57%, w tym migdałka podniebiennego na 24,7–34,1%. W 1985 r. po raz pierwszy zwrócono uwagę na potencjalny związek między wirusem brodawczaka ludzkiego a tym nowotworem. Występowanie wirusa obserwuje się w mniejszym odsetku przypadków w raku jamy ustnej (3,9–23,5%), gardła dolnego (10%) czy krtani (19–24%). Duży odsetek raków HPV+ migdałków podniebiennych podyktowany jest tym, że podobnie jak szyjka macicy umiejscowione są one na granicy oddziaływania środowiska zewnętrznego i organów wewnętrznych, a w związku z tym poddawane działaniu licznych bodźców immunologicznych i kancerogennych. Poza tym podobnie jak szyjka macicy wywodzą się z endodermy i mogą ulegać metaplazji. Objawami HPV w przebiegu tego typu nowotworów są m.in.: uczucie ciała obcego, chrypka, obfite plwociny, kaszel, nieprzyjemny zapach z ust, ból, zmieniony ton głosu, powiększone okoliczne węzły chłonne.

Wirus HPV a raki głowy i szyi

Pierwsze informacje na temat etiologii wirusowej zmian w regionie głowy i szyi dotyczyły związku między brodawczakami krtani, jakie rozwijają się w wyniku infekcji okołoporodowej dzieci matek z kłykcinami kończystymi narządów rodnych. Następnie stwierdzono, że typy HPV 6 i 11 mogą być przyczyną brodawczaków w późniejszym wieku. W tym przypadku najbardziej prawdopodobną przyczyną ich powstawania jest praktykowanie seksu oralnego. Transformacja nowotworowa brodawczaków dróg oddechowych występuje stosunkowo rzadko. Takie przypadki szacowane są na 3–7% i dotyczą najczęściej zakażeń typem HPV 11. 

Do innych łagodnych zmian w okolicy głowy i szyi, które powstają w wyniku infekcji HPV, zaliczają się: 

• odwrócony brodawczak nosa,
• brodawczaki zatoki szczękowej,
• zmiany o charakterze oral verrucal-papillary lesions, 
• hiperplazja płaskonabłonkowa.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. P. Arcimowicz i wsp., Zakażenie wirusem HPV jako czynnik nowotworzenia w rakach głowy i szyi, „Polski Przegląd Otolaryngologiczny” 2013, nr 2, s. 11–14.
2. J. Bratosiewicz-Wąsik, M. Miklasińska-Majdanik, T.J. Wąsik, Zakażenia wywoływane przez ludzkie papillomawirusy, „Zakażenia XXI Wieku” 2019, t. 2, nr 6, s. 263–271.
3. S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
4. R. Jach i wsp., Zakażenie HPV i jego związek z nowotworami złośliwymi, „Current Gynecologic Oncology” 2010, t. 8, nr 3, s. 200–213.

Oceń artykuł