Objawy marskości wątroby na początkowym etapie zaawansowania są niewielkie i mało charakterystyczne. Wraz z rozwojem schorzenia pojawia się coraz więcej dolegliwości, by w ciężkiej dysfunkcji spowodować żółtaczkę, encefalopatię, zaburzenie krzepnięcia krwi i szereg innych objawów.
Wątroba to największy narząd wewnętrzny w ludzkim ciele. Szacuje się, że stanowi 3–5% całkowitej masy ciała. Bierze udział w wielu szlakach metabolicznych i jest głównym miejscem przemian leków, toksyn i najważniejszych składników odżywczych. A to tylko wybrane z jej funkcji. Narząd ten narażony jest na wiele schorzeń. Jednym z nich jest marskość. Sprawdź, jakie są objawy marskości wątroby i po czym można poznać tę jednostkę chorobową.
Co to jest marskość wątroby?
Marskość wątroby to przewlekłe schorzenie, powodujące niewydolność tego narządu. Inaczej określana jest jako zwłóknienie wątroby. W jej wyniku tkanka wątroby zmienia wielkość i kształt, podzielona zostaje na małe guzki przez rozwijającą się tkankę łączną. W związku z tym hepatocyty, czyli komórki wątrobowe, wyparte zostają przez tkankę łączną. Mimo że wątroba ma zdolność do regeneracji, marskość jest stanem nieodwracalnym. Wśród głównych przyczyn jej powstania wymienia się: toksyny (w tym alkohol), wirusowe zapalenie wątroby typu B i C (zakażenie wirusem HBV i HCV), choroby metaboliczne, choroby autoimmunologiczne wątroby, takie jak pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, pierwotna marskość żółciowa, autoimmunologiczne zapalenie wątroby. U 15–20% pacjentów nie można ustalić przyczyny marskości wątroby; nazywana jest ona wówczas kryptogenną.
Jakie są wczesne objawy marskości wątroby?
Marskość wątroby na początkowym etapie zaawansowania może nie dawać żadnych objawów lub towarzyszą jej dolegliwości mało charakterystyczne. Wśród początkowych objawów marskości wątroby wymienia się:
- zmiany skórne w postaci zaczerwienienia dłoni i czerwonych plamek w obrębie górnej połowy ciała,
- przerost ślinianek przyusznych,
- zniekształcenie palców i paznokci u rąk,
- zwłóknienie ścięgien w rękach.
Część osób tych dolegliwości nie wiąże z zaburzeniami ze strony wątroby i bagatelizuje je, powodując dalszy rozwój choroby.
Wraz z rosnącym upośledzeniem pracy wątroby pojawiają się kolejne objawy. Zaobserwować można zwłaszcza:
- zmęczenie, spadek siły i energii, osłabienie, wyczerpanie,
- spadek apetytu, a tym samym spadek masy ciała,
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego, jak nudności, ból brzucha. Aby mieć pewność, że objawy nie są związane z chorobami układu pokarmowego, konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań. Szczegółowych danych dostarczy m.in. badanie genetyczne mikrobiomu jelit.
W przypadku podejrzenia chorób wątroby lekarz zleca tzw. próby wątrobowe. To kilka parametrów oceniających funkcjonowanie tego narządu. W marskości, która należy do chorób miąższu wątroby, obserwuje się zwiększenie aktywności aminotransferazy alaninowej (AlAT) i aminotransferazy asparaginianowej (AspAT) we krwi. Istnieje wiele wskaźników, którymi można się posługiwać w diagnozie chorób wątroby. Jednym z nich jest wskaźnik de Ritisa, wyrażający stosunek AspAT/AlAT. W przypadku marskości wątroby AspAT/AlAT > 1.
Marskość wątroby – objawy zaawansowanej choroby
Wraz z postępem stanu chorobowego pojawiają się kolejne oznaki marskości wątroby. Choć w przypadku osób, u których choroba przebiegała na początku bezobjawowo lub skąpoobjawowo mogą one stanowić pierwsze objawy marskości. W jej wyniku dochodzi do zaburzeń produkcji czynników krzepnięcia krwi, w konsekwencji czego pojawiają się krwawienia, trudności w gojeniu się ran czy wybroczyny. Na skutek zaburzonego metabolizmu bilirubiny, czyli pomarańczowoczerwonego barwnika, rozwija się żółtaczka. Objawia się ona zażółceniem skóry, oczu i błon śluzowych.
Na skutek mniejszej wydolności pracy wątroby zaburzone zostaje oczyszczanie organizmu z toksyn, w tym z kwasów żółciowych, co wiąże się z pojawieniem się świądu skóry. Dodatkowo wśród objawów marskości wątroby wymienić należy wzmożoną wrażliwość na leki. Związane jest to z obniżeniem tempa ich metabolizmu, a przez to z wydłużeniem czasu utrzymywania się ich we krwi. W przebiegu choroby może rozwinąć się hipogonadyzm, czyli defekt układu rozrodczego, polegający na dysfunkcji gonad jajników u kobiet i jąder u mężczyzn. U mężczyzn dodatkowo zaobserwować można ginekomastię, co tłumaczy się jako powiększenie sutka.
Ciężkie objawy marskości wątroby
Wśród ciężkich objawów marskości wątroby wymienia się nadciśnienie wrotne. Fizjologicznie krew z jelit i trzustki płynie przez żyłę wrotną wątrobową, jednak na skutek marskiej wątroby proces ten zostaje utrudniony, co prowadzi do wzrostu ciśnienia w żyle. Stan ten pociąga za sobą szereg niebezpiecznych konsekwencji. Jedną z nich jest splenomegalia, czyli powiększenie śledziony. Dochodzi do tego w wyniku przekrwienia wywołanego przez nadciśnienie wrotne. Kolejne efekty wysokiego ciśnienia wrotnego stanowią:
- wodobrzusze – nadmierne nagromadzenie płynu w jamie otrzewnej, do którego dochodzi w wyniku przesączania się płynu z naczyń krwionośnych do jamy brzusznej,
- żylaki odbytu – bolesne guzki krwawnicze w okolicy odbytu, które pojawiają się na skutek rozwoju krążenia obocznego przez splot żylny odbytniczy i żyłę krezkową dolną,
- żylaki przełyku – guzki krwawnicze w górnej części przewodu pokarmowego, które pojawiają się na skutek krążenia obocznego przez naczynia przełyku i jamy brzusznej; uszkodzenie żylaków przełyku objawia się silnym krwawieniem z górnego odcinka przewodu pokarmowego i stanowi zagrożenie życia.
Zaawansowana marskość wątroby objawia się w postaci encefalopatii. Najogólniej opisać ją można jako zespół neurologiczny, który wiąże się z nieprawidłowym funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego w wyniku toksyn, których organizm nie jest w stanie usunąć przez uszkodzenie wątroby. Do objawów encefalopatii wątrobowej należą m.in.: zaburzenia cyklu snu i czuwania, orientacji przestrzennej, uczenia się, reagowania na bodźce, koncentracji, zapamiętywania, nastroju (nadpobudliwość lub wprost przeciwnie apatia), cuchnięcie wątrobowe. U chorych obserwuje się wzrost stężenia amoniaku we krwi i nieprawidłowości w EEG, czyli w pracy mózgu. Typowym objawem encefalopatii wątrobowej jest asterixis, czyli grubofaliste drżenie rąk. Przedstawić je można jako obustronne trzepotanie wyciągniętymi, grzbietowo zgiętymi dłońmi. W skrajnych przypadkach rozwija się śpiączka wątrobowa i kwasica metaboliczna.
W bardzo zaawansowanych postaciach marskości wątroby pojawiają się takie objawy, jak:
- zaburzenia metaboliczne – insulinooporność i cukrzyca typu 2,
- gastropatia wrotna – zaburzenie ukrwienia śluzówki żołądka, które daje dolegliwości zbliżone do wrzodów żołądka,
- zespół wątrobowo-nerkowy – zaburzenie pracy nerek,
- zespół wątrobowo-płucny – spadek utlenowania krwi tętniczej u osób z nadciśnieniem wrotnym,
- upośledzenie układu immunologicznego i związany z tym wzrost ryzyka infekcji,
- rak wątrobowokomórkowy.
Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska
Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian
Bibliografia
- M. M. Palka, Choroby wątroby i dróg żółciowych w gabinecie lekarza POZ, „Lekarz POZ” 2017, nr 1, s. 13–16.
- A. Dąbrowski, Gastroenterologia, t. 1, Medical Tribune Polska, Warszawa 2010.
- P. Milkiewicz, Zaawansowana marskość wątroby – prowadzenie pacjentów oczekujących na przeszczepienie wątroby, „Gastroenterologia Kliniczna” 2010, t. 2, nr 3, s. 81–86.
- A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.
